ШАЙТОН ВАСВАСАСИ...

Фолбиннинг айтгани тўғри бўлса ҳам ёлғондир.
ҲАДИСДАН.
Даланинг ёмғир ювган ўйдим-чуқур йўлларидан кетаётган машина дам-бадам силкинарди. Ёмғирдан сўнг ҳосил бўлган кўлмаклардаги сув ойнага сачраганда Машҳура сесканиб, беихтиёр ўзини орқага ташларди. Мана уч йилдирки, у бетоб. 25 ёшли жувоннинг сўлғин юзи, киртайган кўзлари, нурсиз, ҳам­ма нарсага бефарқ нигоҳи олдида ўтирган, анча ёши ўтиб қол­ган аёлга ҳам таъсир этган эди. Эндигина йўлга чиққан­ла­рида «мана кўрасан, ҳали ҳеч нарса кўрмагандай бўлиб ке­та­сан», деб Машҳурага далда берган бўлса-да, охир-оқибат унинг руҳиятига ҳам қизининг кайфияти таъсир этган ва йўл­нинг қолган қисмида у ҳам ўз ўй-хаёллари оғушига сингган эди.
Машина бирдан қаттиқ силкинди-да, тўхтаб қолди. Ҳай­дов­чи сўкиниб, газни босди. Машина ғилдиракларининг зўри­қиб айланиши эшитилди, аммо улов жойидан жилмади.
–Падарланъати, фақат шу етмай турувди!
Ҳайдовчи эшикни очиб, машинадан тушди-да, чуқур уҳ тортиб, жойига қайтиб ўтирди.
– Етиб келдик, чиқинглар, трактор билан чиқармаса, бу падарланъатини чиқариб бўлмайди.
Машина ғилдираклари ярмигача ёмғир­дан сўнг ҳосил бўлган лойли ботқоққа тиқилиб қолган эди.
Анор хола ҳануз бир нуқтага тикилиб ўтирган қизига:
–Машҳура, ёрдам берайми, бироз салқин ҳаводан нафас оласанми? – деди.
Машҳура онасига ҳорғин назар ташлаб, бошини чайқади.
– Майли қизим, бўлмаса бироз мизғиб ол, бу ўлгур мошин ҳам силкинавериб, сени чарчатди.
–Ҳай, шопир болам, балки трактурни ўзинг топиб келарсан, биз мошинда ўтириб турардик.
Анор хола ҳайдовчига илтижо билан боқди.
– Э, қизиқмисиз эна, қишлоққача ҳали 5 километр бор. Битта, яримтаси ўтиб қолади.
– Кеч қоламиз-ку, у қишлоқда танишимиз ҳам йўқ, кейин фолбин ҳам, эшон ҳам қош қорайгач қабул қилмаса керак.
– Хавотирланманг, бораётган жойингиз ўзимни қишлоғим, жуда бўлмаса бизникида тунаб қоларсизлар.
– Эрталабдан бери биргамиз-у, исмингни сўрамабман, болам.
Анор хола маъюс жилмайди.
–Исмим Бўрибой, энамнинг айтишларича, отам уйга овдан бўри боласини олиб келганларида туққан эканлар.
Ҳайдовчи кулди.
Анор хола бошқа ҳеч нарса сўрамади. Унинг кўнгли жойига тушиб, атрофга назар сол­ди. Адирлар узоқ-узоқларда қорайиб турган тоғларга уланиб кетган бўлиб, кузнинг салқин шамоли итларининг ҳуриганини, чўпоннинг хайқирган овозини элас-элас олиб келар эди.
Орадан уч соатлар чамаси вақт ўтди. Ҳайдовчи бошини рулга қўйиб аллақачон пинакка кетган, Машҳура ҳам кўзини юмиб ўтирар эди. Унинг ухлаган ёки ухламаганлигини би­либ бўлмасди. Орқа тарафдан гуриллаган овоз келди. Анор хола диққат билан овоз келган томонга қаради, аммо ҳеч нарсани кўрмади. Овоз эса тобора яқинлашиб келар эди. Бироздан сўнг қияликдан ўрмалаб келаётган тракторнинг тепа қисми кўринди. Анор хола шоша-пиша ухлаб ётган ҳайдовчини туртди.
– Тур болам, трактор келаяпти, яна ўтиб кетмасин.
Ҳайдовчи кўзини очиб, бирпас ҳеч нарсани англамай Анор холага қараб турди-да, сўнг трактор овозини эшитиб, маши­надан тушди. Улар қишлоққа кириб келишганида қош қорая бошлаган эди. Машина лойсувоқ устидан оқланган уйнинг ол­дига сигнал бериб тўхтади. Машина овозини эшитиб, дар­во­зада рўмолини йўл-йўлакай тўғирлаб чиқаётган жувон кў­ринди. Салом бериб, эрининг қўлидан бозорлик халталарни олди-да, меҳмонларни ичкарига таклиф этди. Уйнинг хоналари эски усулда қурилган бўлиб, деворга ўйилган токчаларга чойнак-пиёлалар териб қўйилган эди. Тўрдаги гулдор қути устида телевизор турарди. Жувон шоша-пиша тахмондан кўр­па­чаларни олиб ёзгач, дастурхон ёзди. Қанд-қурс, ёнғоқ-майиз, кичикроқ ликопчада сариёғ олиб келиб қўйди. Чой дамлаб келар экан, ачингандай индамай ўтирган Машҳурага қараб-қараб қўярди. Овқат ейилиб, чой ичилгач Бўривой ака «Эртага кечқурун ўзим сизларни уйингизга олиб бориб қўяман» деб, бошқа хонага чиқиб кетди.
Эри чиқиб кетганидан сўнг жувон чойни янгилаб келди-да, илк маротаба Анор холага қараб:
– Келинингизми ёки қизингизми? – деб сўради.
– Қизим, мана уч ойдирки бетоб. Кўрсатмаган дўхтирим, табибим қолмади. Қиш­лоқ­ларингизда Сайрам фолчи де­ган­лари бор экан. Ўша бир фол кўрса девдим. Кейин Ча­қир­ти­кан­даги Дўлбой эшонга олиб бориб дам солдирмоқчиман. Улар бизнинг пир­ларимиз. Зора, Аллоҳим шифо берса.
Анор хола намланган кўзларини рўмолининг учи билан артди.
– Шифосини берсин, – жувон фотиҳа ўқилгач, чаққонлик билан дастурхонни йиғиш­тириб олди-да, Анор хола билан қизига қалин қилиб жой солди. Ўзи эшикдан мўралаб тур­ган 3–4 ёшлардаги болани кўтариб олиб, эшикни секин ёпиб чиқиб кетди.
Сайрам фолчи деганлари ёши 60 ларни қоралаб қолган, тўладан келган аёл экан. Машҳурага синчковлик билан тикилар экан, унинг бошидан уч бор исириқ тутаб ётган оташкуракни айлантиргач, тасбеҳи билан унинг елкаларига урди. Бир қўли билан тасбеҳ дона­ларини бирма-бир санаганича, ўнг қўли билан ёнида турган қалин китобни очди. Китоб араб тилида эди. Ниҳоят фолбин тилга кирди.
– Қизингизнинг дарди оғир. Унга бу дард куёвингизнинг касофати билан юққан.
Анор хола билан Машҳура бир-бирларига қараб олишди.
–Куёвингизнинг никоҳида яна бир аёл бор. Сизга талоқ бермай уни никоҳига олгани учун, никоҳнинг оғирлиги қизингизга тушган.
–Аммо куёвимиз Сайфиддин жуда ҳам баъмани йигит. Қизим касал бўлганидан бери уч боласининг бошида парвона. Ҳозир ҳам бу ёққа Машҳурани ўзи олиб келмоқчи эди, ўзим унамадим. Ишидан жавоб олиб, болалари билан қолди.
– Куёвингизнинг меҳрибончилигига кўп ишонманг. Кўзин­гиз­даги пардани олиб ташланг, опа. Гапимга ишонмасангиз, уйга қайтгач суриштириб кўринг.
– Хўп, қизимни нима қилай?
– Куёвингиз унга талоқ бериб, сўнг қайтадан никоҳ ўқитсин, шунда тузалади. Бўлмаса юраги сиқилиб ё силга айланади, ёки саратонга.
– Худо кўрсатмасин, товба қилдим-ей,– Анор хола ёқасига туфлади.
–Қўшни қишлоқдаги Дўлбой эшонга ҳам бир дам солдирмоқчи эдик.
– Солдиринг, зора қизингиз енгил тортса.
Анор хола рўмолчасига тугилган пулдан атаганини олиб фолбинга берди-да, Машҳурани қўлтиғидан олди. Дўлбой эшон дам солгач ҳам Машҳуранинг аҳволи яхшиланмади. Орадан уч кун ўтди.
Машҳуранинг турмуш ўртоғи рафиқасининг сарғайган юзи­га тикилар экан, кечки ов­қатдан сўнг мана уч ойдан бери қи­зининг олдидан жилмаётган, фолбиннинг олдидан қайтган­дан бери куёвига хўмрайиб назар ташлайдиган Анор холага гап қотди.
– Ая, энди Машҳурани Тошкентга олиб бормасам бўл­май­ди. Уни яхшилаб текшир­ти­риш керак.
–Ҳа, энди қилғилиқни қилиб қўйиб, дўхтирга чопмоқ­чи­ми­сиз? Ундан кўра қизимнинг талоғини беринг.
Сайфиддининг қўлидан пиёла тушиб кетишига сал қолди.
– Ая, бу нима деганингиз, тушунмадим?!
– Ҳа, куёв тушунмайсиз-да, иккинчи хотинчангиз борлигини билмайди дейсиз-да!
– Қанақа иккинчи хотин, ўйлаб гапираяпсизми? Болала­римни етим қилиб, ҳали Машҳурани қон қақшатиб устига хотин оламанми? Бундай беъмани гапни ким айтди сизга?
Анор хола Сайфиддиннинг жаҳли чиққанини кўриб сал ҳо­вуридан тушди. Қўлидаги пиёлани дастурхонга тўнкариб қўйди-да, Машҳура ётган хонага индамай кириб кет­ди. Сай­фиддин анчагача бошини чангаллаб ўтирди. Қайнонасининг сўз­лари ҳамон қулоғи остида янграр, унинг бу туҳматини ҳеч ҳам ҳазм қилолмас эди.
Орадан яна икки кун ўтди. Шу кунлар ичида Анор хола куёвидан уч маротаба қизи билан ажралишишни талаб этди. Машҳурани Тошкентга олиб кетмоқчи бўлиб, ёру-дўстларидан қарз кўтарган Сайфиддин бошига тушган бу балодан қандай қутилишни билмас, «Ҳеч қандай иккинчи хотиним йўқ» деб қасам ичса ҳам, ўз гапида туриб олган қайнонасини ишонтира олмас эди.
Бугун Анор хола уйидан хабар олгани кетганидан фойда­ланиб, дўсти Самаднинг машинасини миниб келиб, Маш­ҳу­рани унга кўтариб олиб чиқди. Болаларини қўшни аёлга та­йинлаб, йўлга тушишди.
Самад Сайфиддиннинг энг яқин ўртоғи. Болаликдан бирга катта бўлишган. Тош­кент­даги хусусий бир шифохонада яхши таниши бор экан. Машҳурани ўша ерга олиб бориб тек­шир­тиришга қарор қилишди.
Бурнининг учига кўзойнагини қўндириб олган, ёши ўтин­қи­раган кекса шифокор нақ 15 дақиқа ниманидир қидирди. Сўнг чуқур уф тортиб, столига ўтирар экан, терлаган пешо­на­си­ни рўмолчаси билан артди. Қўли бурнининг учидаги кўзой­на­гига тегиб, кулиб юборди.
– Оббо савил-эй, боядан бери кўзойнагимни қидираётган эдим, бурнимда экан.
Сайфиддин билан Машҳура ҳам жилмайиб қўйишди.
Шифокор олдида турган Машҳура таҳлилларининг нати­жаларини кўздан кечирар экан, бот-бот Сайфиддинга маъноли назар ташлар эди.
Сўнг:
– Тўғрисини айтсам, аёлингизнинг аҳволи оғир. Уни фақат жар­роҳлик йўли билан даволаш керак, деди.
– Ўзи нима касал?
Сайфиддин бетоқатланди.
– Ошқозон билан ўн икки бармоқли ичак бошланмасида кичкина шиш бор. Бу саратоннинг бошланмаси, зудлик билан даволанмаса, кеч бўлиши мумкин.
Сайфиддин Машҳуранинг ранги бирдан оқариб кетган­ли­ги­ни кўриб, норози оҳангда:
– Балки саратон эмасдир, бошқа нарсадир, – деди.
– Яхши йигит, мен тажрибам ва билимимдан келиб чиқиб гапираяпман.
Шифокорнинг овоз оҳанги зардали эди.
– Хўп, хўп. Даволаниш қанча бўлади.
–Ўзларинг биласизлар, бизнинг шифохонамиз хусусий. Шу­нинг учун операция қилиш ва бошқа муолажаларга, беморнинг шу ерда ётишига жами 600 минг кетади.
– 600 минг!?
Сайфиддин ўзига жовдираб қараб турган Машҳурага қарай олмай, бошини эгди.
– Ҳа, 600 минг.
– Сиз даволашни бошлайверинг, мен 3–4 кунда пулни топиб келаман.
Сайфиддин Машҳурага секин кўз қирини ташлаб, ши­фо­кор­га юзланди.
– Э, бунақаси кетмайди. Бозорда ҳам аввал пулини берасиз. Пулни бориб кассага тўлаган кунингиз муолажани бошлаймиз.
Шифокор гап тамом дегандай бир нималарни ёза бошлади.
– Дадаси, кетдик.
Машҳуранинг ҳазин овози Сайфиддининг ҳушини жойига келтирди.
У Машҳурани суяганича, ташқарига олиб чиқди.
Уйга қайтишганида кун кеч бўлган эди. Анор хола аллақа­чонлар уйидан қайтиб келиб, невараларини ювинтириб, овқат­лантирган, энди эса қизи билан куёвини кутиб ўтирган эди.
Эшикда Машҳурани кўтариб олган Сайфидинни кўриши билан уларга пешвоз чиқди.
– Ассалому-алайкум, ая. Дадамлар, жиянлар яхши юришиб­ди­ми?
Сайфиддин Машҳурани кўрпача устига ўтқазар экан, Анор хо­ланинг кайфиятини билиш учун унга тикилди.
– Қаёқда эдиларинг?
Анор хола куёвининг саломига алик ҳам олмай, зарда билан сўради.
–Аяжон, куёвингизни уришманг. Тошкентга мани дўхтирга текширтиргани олиб борувдилар.
Машҳура онасининг авзойини кўриб, биринчи бўлиб жавоб берди.
– Дўхтир нима деди?
Машҳура жавоб бермай, пиқиллаб йиғлашга тушди.
–Э-э, қўйсанг-чи, ҳаммаси бўлмаган гап. Индин бошқасига борамиз. Мана кўрасан, тузалиб кетасан. Фақат бунинг учун оз-оз бўлса-да овқат ейиб туришинг керак.
Сайфиддин хотинига далда бермоқчи бўлди-ю, аммо юзини ювиб тушаётган ёшларни тўхтата олмади.
Анор хола дам куёви, дам қизига қараб, шошиб қолди.
– Нима бўлди, гапирсаларинг-чи?
–Аяжон, мен яқинда ўламан. Дўхтир рак, деди.
Машҳура яна йиғлашга тушди.
–Қўй болам, ундай дема. Ортимда қол, қизим. Ўлмайсан. Тўғрими, ўлмайсан-а?!
Анор хола қизини сочини силаб, уни бағрига босди.
Сайфиддин ўкраб йиғлаб юборишдан ўзини аранг тийиб, ташқарига чиқиб кетди.
Эртаси куни қарз сўраб бормаган жойи, кирмаган уйи қол­мади. Маслаҳатлашиб ҳовлидаги кичик ўғлининг тўйига атаб боқиб юрган танани, сигирни сотишга қарор қилишди. Аммо улардан тушган пул ҳам мўлжалга етмади.
–Яна 250 минг керак.
Сайфиддин Самаднинг олдида ўтирар экан, шунча пулни яна қаердан топишини билмас эди.
–Майли, жўра сенга яна 100 минг топиб бераман. Аммо қолганига қурбим етмайди. Бундан ташқари, хотинингни олиб бориб келишингни ўзига яна 100 минг керак. У ерда ўзингни яшашинг, ейишинг, ичишинг дегандай. Менга қара хотинингни аввал ўзимизда яна бир марта текширтирмайсанми? Кеча хотиним айтувди. Вилоят касалхонасига Японияда ўқиган бир йигит келган экан. Касални точний айтиб, даволаркан.
–Э, Тошкентингдаги дўхтир билмаган нарсани бу билар­миди?
– Сендан нима кетди. Ноумид шайтон дейдилар. Бир бориб кўр. Кейин Тошкентга олиб кетаверасан.
– Майли, бир каттани, бир кичикни гапига кир дейдилар. Сени айтганинг бўла қолсин.
Вилоят касалхонасига ишга келган ёшгина йигит Машҳурани узоқ кўздан кечирди. Касалининг бошланмасидан тортиб, ёш­ли­гида нима билан оғриганича сўраб-суриштирди. Сўнг рент­ген суратларини синчковлик билан кўздан кечирар экан, Маш­ҳу­рага қараб жилмайди.
– Хавотирланманг опа, бир-икки ҳафтада отдай бўлиб кетасиз. Ҳақиқатдан ҳам ошқозон билан ўн икки бармоқли ичагингизнинг бошланмасида шиш бор. Аммо у оддий шиш. Фақатгина бир оз парҳез қилишингизга тўғри келади. Бўлмаса у ярага айланиши мумкин. Сизни эса нина билан даволайман.
– Ростдан ҳам Машҳура саратон эмасми?
Сайфиддин эшитган гапига ишонмай яна бир бор сўради.
– Албатта, йўқ. Сиз кўрсатган шифокор янглишган бўлса ажаб эмас, сиз айтган пулни сўрагани эса менимча сал ўзла­ри­ни нархини оширишган, шекилли. Шундай ташхис қўйишгач, республика онкология марказига боришларинг лозим эди. Аниғини айтишарди.
– Ундай нарсани тушунмасак. Айтганига ишониб кетаве­риб­миз-да.
Орадан бир ой вақт ўтди. Шифокор йигитнинг муола­жа­ла­ридан сўнг Машҳуранинг юзларига қизиллик югуриб, секин-аста туриб юрадиган бўлди.
Анор хола эса фолбиннинг гапига ишониб, шайтоннинг вас­ва­сасига учиб куёвига туҳмат қилганидан, қизининг гулдай ои­ласини бузиб юборишига бир баҳя қолганидан ҳануз хи­жо­латда…
Наргис Қосимова.