Предыдущая публикация
💥Ишқ ва ишқсизлик
Muallif: Ummu Zaynab Ummu
роман
Муаллиф: Азизахон Исмоилова
25-қисм
Ҳаёт шаробдир, аммо энг тахири ва энг яхшиси... (Муҳаммад Иқбол.)
🍃 Нодир 🍃
24 август 2001 йил.
Акамнинг тўй муносабати билан оз муддатлик касаллик таътилига чиқмоқчи эдим, раҳбарият руҳсат бермади. Умримда ҳеч қачон тортишмаган одамларим- хисобхона бош мутахассиси Ирода опа билан аёл кишилигига ҳам қарамай, тўнг оҳангда гаплашишгача бордим.
-Пожалуйста, тўйинг дам олиш кунида, бемалол ҳордиқ кунингдан фойдаланиб, тўйни ўтказишинг мумкин. Аммо бу давлат иши! Йил бошида ҳам таътил олгансан, унда ҳам тўй деган эдинг, тўғрими? Марҳамат ҳафтани якунла, душанба куни ишга чиқ! Касаллик таътилингни мен тўғри тушунмасликка ҳаққим бор. Чунки кўриб турибман, соппа-соғсан, фақат тўйда ўйнагинг келган ҳолос!
"Ҳа, роса тўйда ўйнагим келиб турибди, ўзи! Сезганингни қара! " дедим ичимда.
-Мен бўлимда қоламан, раз акамнинг тўйига жавоб ололмаганимдан кейин, бошқа тўйда менга нима бор? Жавобни-ку беришмади, "тўйда ўйнагим келганмиш!" Ёш бола деб ўйлашадими, баъзи бир инсонлар, ҳайронман...
"Ўзи борадиганлар- йигирматача ҳам чиқмайдиганга ўхшаб турибмиз. Сен ҳам ўзингчасига сурмоқчи бўляпсанми, Нодир? Эркак кишисан-ку, нимаики бўлса-бўлиб ўтди, аллақачон. Энди ҳамма қатори борганинг яхшимасми?"- деди.
-Тўй уйимда ҳам бўляпти! Ўзига яраша югур-югурларим бор. Бир оғиз бошлиққа далолат қиворсанг ҳаққинг кетиб қолмасди, ака! Биров сўраса, сабабим борми-бор! Ирода опа билан-ку умуман гаплашиб бўлмаяпти. Эри билан уришиб қолганми, нима бало? Хўш, сен-чи! Шу болани акаси уйланяпти, бир сиқимгина ош-пош ташлаб кетар деб ҳам, бошлиққа гапирсанг бўларди-ку! Ҳуллас, мен кетдим. Бу ёғини ўзинг келиштириб юборарсан!
Шу билан худди Ирода опага аччиқ қилгандек, уйга жўнадим. Хаёлим яна Зайтунага кетди. Чиройли келин бўлгандир, оқ либосда уни авваллари жуда кўп тасаввур қилишга уриниб кўрганман. Бармоғим ўз-ўзидан қошларим ва пешонамни силай бошлади. Кўзимни юмиб, яна унинг чеҳрасини эслашга тушдим. Олти кундан бери кўрганим йўқ!
-Ака, биронта мусиқа йўқми? Эшитиб кетишга?
-Бор, кимни эшитасиз? Шер бўладими?
Ҳайдовчини қийин вазиятга солаётганимни тушуниб турардим. Шунинг учун машинани тўхтатиб ёки секинлатиб туришини сўрадим. У кассетани чиқариб, қаламда бир икки айлантириб олди.
"Чиқ" этиб кассета тушган магнитафонда Тоҳир Маҳкамов юмшоқ, ҳалим овозда хониш бошлади.
"Хаёлимдан ўтиб турсанг, қандоқ чидай,
Зимдан таъқиб этиб турсанг, қандоқ чидай?
Меҳримга зор эканингни тутиб пинҳон,
Бепарводек кулиб турсанг, қандоқ чидай?
Қандоқ, чидай, қандоқ чидай, қандоқ чидай...
Бошимни орқага ташлаб, кўзимни юмдим. Ичимда нимадир пўртана ясаб, гирдобдек чириллаб айлана бошлади.
Бир пайтлари мени кутган эшигингдан,
Бегонани кутиб турсанг қандоқ чидай?
Найлай, дилдор ўксик севгим дилда мангу,
Ханжар каби ботиб турсанг, қандоқ чидай?
Қандоқ чидай, қандоқ чидай, қандоқ чидай...
-Ака, шу кассетангизни манга сотинг!
Хайдовчи руль томондан анграйганча мен томонга ўгирилди: -Хўп ука...
🍃
Одил эндигина кўчалик ишларини тинчитиб келиб турган экан, "бўлди, энди қайтиб кетмайсанми?" деб яна умидвор одамга ўхшаб сўради.
-Мустақилликка ойлик ошади деган гап чиққанди, бозор биттада ошиб кетди! Ҳамма нарса қиммат. Ўзи кичкинагина тўй қиляпман-у, шунинг ҳаражати-чўнтакни тугул пўстакни ҳам қоқиб олди-я!
-Бу сафар бир ўзингга зил тушди-да, шунга..
-Ойлигинг ошса, қанчага ошаркан?
-Билмадим... Сен келин томонга берадиганингни бериб олдинг-а?
-Ҳа, боядан бери сенинг қулоғингга тамбур четяпманми?
Акам яна бир қизишиб олди, майли тўй ўтгандан сўнг анча босилиб қолар. Салдан кейин у сўрагани эсида йўқ одамдай яна савол берди:
-Атай уйга тушлик қилгани келдингми?
-Йўқ. Бугун коллективимда тўй бор. Ҳамма оқшомда ўша ёққа кетадиган, мен эса уйга келдим.
Гапимнинг нима маъно англатишини Одил барибир тушунмади, шундан кейин ҳам бепарволарча ўртага "куёв оши" нинг маслаҳатини қўшгач, ўзим танийдиган болаларни таклиф қилишни бўйнимга олиб, секин ўрнимдан қўзғолдим.
-Бўлажак келинойимизнинг китобларини бир кўриб чиқсам бўларкан, кимларни ўқишидан адабий дидларини билиб олардим!
Одил бу гапимга ёйилиброқ кулди:
-Ана ундан кейин одам анатомиясига қизиқиб қоласан-да! Ўқисанг, ўқийвер!
-Э-ҳа! Келинойимиз шунақа китобларни ўқиб, қизиқиб қолганмидилар, ҳали?
Биламан, ҳазилим ўта қўпол чиқди, шу сабабли акам бу гапни эшитиши билан бирдан тўсрайиб олди.
-Йўғ-ей...
Ўлай агар, мен у юрган қизни унақа билимли қиз эканлигини билмасдим. Агар бу гап рост бўлса, демак Одилнинг бир ярим ой олдинги гапларида жон борлиги аниқ!
Туппа-тузук қизни-биз калтафаҳмлар енгилтакка чиқарганимизда демак, ноҳақ бўлганмиз! Акамдан магнитафон қаерда эканлигини сўраб, топгач ўз хонамга олиб чиқдим. Бояги кассетани ярми чайналган шекилли, лентаси қийшайиб ётибди. Ручкада айлантириб, яримлатдим.
Эшитиб ётганимда Одил яна ёнимга кирди. Гапиришдан олдин "чиқ" этиб магнитофонни ўчирди.
-Тинчликми? Ҳали магнитофонни оёқни узатиб, эшитиб ётиш учун сўраганмидинг? Бу нима аҳвол? Шу пайтда ашула эшитиб ётишингни қара! Ҳамма нарса бир ўзимга қолиб кетди-ку, инсофинг борми?
-Бор, йўқол! Ҳеч йўқ, сен бирпас ўз ҳолимга қўй! Бундан кейин сўрамасдан магнитафонга қўлингниям теккиза кўрма!
Одил важохатимга ҳайрон бўлди, худди бир пайтлар мен унинг аза кунларига ҳайрон бўлганимдек. "Ким табиб, бошидан ўтган табиб" дермиди? Ҳолатимни мана энди ҳозир тушуниб етди шекилли, индамай оёқ тарафимга ўтирди:
Жавоб бергим келмай, девор тарафга ўгирилиб олдим.
Акам пича жим ўтирди. У ҳам жим, мен ҳам... Сўнг магнитафонни бошқатдан ёқиб, хонадан чиқиб кетди:
Оҳ, Кўзларимни юмиб яшайман...
У илк бора бизга ишга келган кун-мен бугунгидан анча фарқ қиладиган бошқа бир Нодир эдим! Ўша кунгача мен дуч келган қизларнинг-ҳар бир сўзимга маҳтал туришидан, худди ўз мулкимдек уларга қўлимни чўзсам, бунда ҳам гўё хузурланиш бордек, бағримга сингишларидан- ўзимга шунчалик ишониб кетган эдим-ки!
Ҳамиша зафар қучиб ўрганган қўмондон-агарда мағлубият исини олдиндан сеза бошласа, охирги аскари ўлмасдан бурун ўзини бир дайди ўққа тутиб бераркан. Ғолибликка ўрганган одам-мағлубиятга чидолмайди!
Шу пайтгача қизларнинг ички оламини биламан деб ўйлардим. Атига бир марта адашдим: Зайтунада! Демак, бу мағлубият муқаррар бўлган! Демак, ўзгаришим, ўзимга катта баҳо бермаслигимни-ҳаётнинг ўзи истаяпти!
Ўрнимдан туриб кийиндим.
Ичимдаги ўт алангаси-босилиши учун, юрак эса- у энди бошқанинг ҳасми бўлганини чуқур хис қилиб, англаши учун- мен Зайтунани бугун кўришим керак!
🍃
Машина ичидаман. Такси ҳайдовчисининг қўлига яхшигина пул бердим. У нима бўлаётганини тушунмаса-да, рулда гапирмасдан жим ўтирибди. Зайтуналарнинг дарвозаси олдида машиналар сероб. Кирди-чиқди эса авжида! Ярим соатча кутдик. Тоғора кўтарган икки аёл тўй таассуротлартни гапириб машинамиз ёнидан ўтиб кетишди.
Ҳайдовчи водийлик экани шевасидан билинди:
-Энди, укахон сўрашга сўраймиз, сўраш қочмайди. Ҳалидан бери сўрамасам ҳам барини тушуниб ўтирибман. Ишқилиб, у ерга бориб тўйни бузиб келмаймизми?
Ҳайдовчи машинадан тушиб, нари кетди ва анча ҳаяллади.
-Сўрадим, укахон! Ўнг-у чапигача яхшилаб тушунволдим. У тарафларни аввал ҳам яхши билардим, кетавердикми?
-Ҳа.
-Ўша кинодан кичкинагина жойи ҳозир эсимга тушиб кетди: сиз Отабек, мен эса раҳматли ҳофиз! Бир "Ўртар" ни қўяйми, эшитасизми? Жуда ҳолатга мос тушарди-да. Китоб-у кинолар ҳам ҳаётдан олинганига мана шунақа жойларда ишониб кетаман-да!
-Йўқ. Ҳозир ашула эшитадиган бўлсам, тўғри келмайди. Тўйни бузиб қўймай, тағин...
-Қаттиқ севиб қолибсизку-а, укахон? Энди бир акачилик қилиб, насихат қилсам, хафа бўлмайсизми?
-Айтинг!
-Сиз ўзизи ҳаммадан кўп ким яхши кўришини биласизми?
-Билмадим...
-Масалан сизни яхши кўрадиганлар бор-а? Ота-онангиз, жигарларингиз, ака-сингил, ука-опа деганларидек, тўғрими? Ана шу ҳамма муҳаббатни, яхши кўришларни битта жойга йиғиб келсангиз ҳам барибир Аллоҳ таолонинг сизни қанчалик яхши кўргани олдида заррачалик тош босмайди. Ишонасизми, шу гапимга! Ҳозир хоҳласангиз, исботлаб бераман.
-Йўқ, ака керакмас! Сизнинг нима демоқчилигингизни тушундим.
У эса гапимга парво қилмай, яна гапида давом этди:
-Етим бола деймиз-а? Қарасангиз, унда меҳрибон ота-она йўқ, ака-жигар ҳам йўқ. Аммо Аллоҳ яхши кўргани учун ризқини бериб тураверади. Уруш вақтида бунақа етимлардан қанчаси қолиб кетган. Юртидан ажралган, бошқа жойга жўнатилган.
-Ака, бўлди. Бошқа гапирманг, тушундим сизни!
У бу сафар гапимни эшитди шекилли, жим бўлиб қолди. Яна анча гаплашмасдан юрдик. Ниҳоят машина катта йўлдан маҳалла томонга қайрилди, сўнг яна бошқа кўчага.
-Ҳе, анави уй шекилли-а? Яхшиям машиналар кам томонидан келибмиз, у ёғ тарафдан умуман яқинлашиб бўлмас экан.
-Вақт сал эрта! Шу ерда тўхтаб турақолинг.
Хайдовчи пастга тушиб кетди. Озода ва тинч маҳалла бугун тўй сабаб мусиқа оҳангига тўлиб-тошгандек. Ака "Ўткан кунлар" ни гапирганига ўзимнинг ҳам ўтган кунларим ёдимга тушди.
🍃
Ниҳоят машинадан тушдим. Ҳайдовчи кимнингдир атиргуллар экилган боғчаси ёнида ўтирган экан, ҳавотирланиб ўрнидан турди. Хавода тутун ҳиди анқияпти, буни умумлаштириб "тўй иси" десам тўғрироқ бўлар. Сигарет ва ошпаз ёққан қўр, аёллар тутатган исириқ ҳиди аралашиб кетган ўзига ҳос ис бу! Териб қўйилган машиналар оралаб тўйхона томон юришни бошладим. Илҳом Фармонов куйлаяпти!
Ҳа, "умрим бўйи-излаган гулим!"
Тўйхона ичидаман...
Чироқлар сабаб чароғонлашган уй, кенг саҳна, ҳурсандчилик қилаётган одамлар, қавм-у қариндош...
Мусиқачилар ўтирган жойнинг орқа томонига ўтдим, Зайтунанинг юзини ўртадаги масофа сабаб яхши кўриб бўлмаяпти. Аммо ростдан ҳам одамлар гапираётганидек чиройли келин бўлгани, давра тўрида, ўз ёри ёнида худди бир юлдуздек порлаб тургани-аниқ! Куёв кўринишидан жиддий, бўйдор, дўст-биродари кўп, ўзига яраша ҳурмат-эътиборли йигит экани кўриниб турибди...
Илҳом Фармоновни онахонлар кўп суйишади, бир иккитаси келиб хонандани қучоқлаб-қучоқлаб, нари кетди.
-Даврамиз тўрига шу файзли хонадоннинг оқила бекаси, пир-у бадавлат онахони, Иззатбек қатори яна тўрт фарзандни дунёга келтириб, оқ сут берган ва тарбиялаган волидаи-муҳтарама аяжонимиз Олияхон хожи онани таклиф этамиз!
Онажон, бағрингга бош қўйсам, жаннат менга ҳавасдадур!
Лек сенингдек иш қилмадим, ўйлаб, юрагим ҳастадур,
Парча этдан бино этдинг, ўзинг емай, менга тутдинг,
"Жаннат пойингда" дер ул расул, ҳар айтса-ки, рост айтадур.
Даврабошилик қилаётган Эркин Комилов шеърни тамомлаб бўлишига-оқ рўмолли бир онахон чиқиб, унинг елкасига дуо қила-қила тўн ташлади. Ичим кўрганларимдан таъсирланиб, бошқача бўлиб кетдим. Бу аёл мана энди Зайтунанинг қайнонаси бўлди. Меҳрибон ва самимий оҳангда дуолар билан ўғли ва келинини алқаётган бу онахоннинг сўзларини эшитиб, секингина кетишга чоғландим.
Муҳлислардан юборилган асарга ишланган роликлар. Софияхоним ишлаган.
🍃
Машина оралаб, орқага қайтаётганимда ортимдаги тўйхонадан "онажонинг рози қил, волидангни рози қил!" дея Илҳом Фармонов куйлай бошлади. Менинг эса онгимда бояги шеърнинг охирги сатрлари қуюндек айланмоқда:
Тўй базми мен учун йилдек узоқ туюлди. Музей экспонатидан деярли фарқ қилмайман! Биров сўзга чиқса оёққа қалқиб, дастурхондаги ноз-неъматларга ҳам бир экспонатдек қараб, шўх мусиқалардан зерикиб, сокинларидан ўзимга ҳос дардни қидириб-атрофга ҳиссиз тикилганча турибман.
Ноз ила тирсак кўтариб ўйнаётган қизлар, бир-бири билан бош суқуштириб юрган куёвнавкарлар, хизматини адо этиб, мана энди пешона терини артаётган ҳофиз, бахт тилашлар тилига ёдаки бўлиб кетган барча келиб-кетувчилар-ҳаммаси кўзимга яҳлит бир манзарадек туюлмоқда. Хиссизлик режими яна менда ёқилганча қолиб кетгандек. Бу режим мияни бесамар емирилишдан асрашини биламан.
Буни туфлимни остонадан ичкари кириб, момиқ гиламга ечаётганимдагина тушундим. Аста-секин уйғонаётганга ўхшайман, атрофни теранроқ англай бошладим.
Куёв остонада бир зумгина тўхтаб қолди.У ҳали ичкарига кириб улгурмасидан-ташқарида куёвнавкарларнинг "Иззат! Чиқинг энди!" деган ҳар хил ҳарҳашалари эшитила бошлади. Улардан бири "Патнисни чал, ҳа, қаттиқроқ чалмайсанми?" деб турибди. Биз томондан эса кимдир "ҳозир, сал сабр қилиб туринглар, ўғилларим!" дея уларни тинчлантиришга уринди. Ниҳоят, куёв ташқарига чиқиб, унинг опалари билан ташқарида суҳбатлашганча қолиб кетган Дилдор ичкарига мўралади.
-Билмаган одам "келин бирон нарсадан норозими?" деган фикрга боради. Жуда унчаликмасда!
Дилдорнинг танбеҳига жавоб қайтармадим. Баҳрия холам ҳам боягина ёнимизга келиб, "келин кўнгилсизроқми?" деб ҳамма ўзаро гапиряпти, сал чеҳрангни очиб ўтир. Қара қандай чиройли тўй бўляпти!" дея қулоғимга пичирлаб кетгандилар.
Ўтган ишга саловот. Нима бўлса ҳам тўй ўтиб бўлди. Иззат ака ёнимдан чиқиб кетгунча чалинган патнисни кимнингдир боласи ҳовлида ҳалиям даранглатиб юрибди. Мен келин бўлган уйнинг ташқи айвонида эса аёллар бир-бири билан "омонмисиз-эсонмисиз" лаб саломлашяпти. Дилдор мени кийинтириб бўлгач, оладиган нарсаларини олиб, икки юзимдан ўпди-ю, хайрлашганча чиқиб кетди. Унинг кетидан эса Гулгун опам...
Ойимнинг энг катта опалари бўлган Манзура холам секин ёнимга кириб, "куёвнинг ойиси" берган рўмолни бошимга солдилар.
-Ана энди ўзимизнинг миллий келинларга ўхшадинг! Қани мана бу жойга ўтир-чи!
-Куёв киргунча бир нима еб оласанми-а? Ичингда ҳеч нарса йўқдир?
Холамга "йўқ, қорним яхши" деб бошимдаги рўмолнинг барларини тузатдим.
-Озиб, бир тишламгина бўлиб қолганингни қара! Қиз бола шу-да, фотиҳадан кейин озмагани ҳам озиб кетади. Ичинг тўла ўй-да, шунга еганинг ҳам ичингга тушмаган! Наргиз опанг қанақа эди?! Тўйигача мана бунақа гугурт чўпидек бўлиб озиб кетган!
Манзура холам туришларидан ниманидир кутаётгандек илҳақ эшик томонга қараб, бўйин чўзиб қўйдилар. Сўнг яна сирлироқ гап айтадигандек, мен томонга энгашди:
- Куёв бир чиройли, кўркамгина йигит экан-а? Елкаларини қара. Қучоқлаб-қучоқлаб олгинг келади!
Бу гапга уялганимни билиб улар эса секин насихат қилишга ўтиб кетдилар:
-Мана ҳақлаб никоҳлаб сени бир инсон ўзига ҳалоллаб олди, тўғрими? “Умр йўлдош” деб бизда бекорга айтилмайди, энди бу ёғига ҳаёт йўлларингда шу инсон сенга ҳамроҳлик қилади-да! Турмушингда асқотадиган баъзи бир нарсаларни айтсам, эшитасанми?
Холамнинг ёши катта бўлса ҳам болаларникидек беғуборлик тарк этмаган кўзларига тикилиб, "ҳа" дегандек бош ирғадим. Ҳозир ноодатий нимадир эшитсам керак. Улар бироз юзимга тикилиб турдилар ва яна паст овозда гап бошладилар:
-Хўп... Аввало ўзингни хамиша озода тутгин, бирон жойингдан ноҳуш ҳид келмасин. Биласан-у, яна бир айтиб қўяй деяпман-да! Куёв боланинг кўзи тушганда, кўнгли ҳижил бўладиган нарсалар ҳам мутлақо уйингда турмасин! Ойинг ўзи бунақа нарсаларга анча пишиқ! Гулсум қанақа заҳарча эди, вой! Тўй куни у ҳам худди сенга ўхшаб, ҳўмрайиб ўтирган. Қовоқ-мана бунақа, кўрсанг!
Хўп, нима деяётгандим-а? Ҳа, ойинг ўргатганича ўргатгандир. Аммо "қиз боланинг юзидан парда кўтарилмасин!" деб бизда кўп нарсаларни то никоҳ кунигача айтишмайди. Шунақа саранжомли бўлгин-ки, жуфти ҳалолинг сенга боққан пайтида доим хурсанд бўлсин. Мана бунақа жилмайиб тур! Ясаниб, унинг ёнига боришдан олдин, атирлаб сепиб, худди маликалар каби безангин! Эринг сенга тикилганида, кўзларига ҳамма меҳр-у муҳаббатингни жамлаб қара! Ўрталарингизда чиройли муҳаббат пайдо бўлиши учун бу керак. Мана бундай мулойим қарайсан, кўриб ол!
Холамнинг чеҳрасига қараб, беихтиёр кулиб юбордим. Уларнинг эса айни гапга иштахаси келганда, шу кулгум сабабли таъблари бузилди.
-Куласан-а, куласан! Шулардан фойда борлиги учун гапиряпманда, сенга! Жуда кўп оилалар кўнгилсизлик сабаб, турмуши узоққа чўзилмай, ажралиб кетади. Суриштириб кўрсанг, келин-гапнинг фарқига бормай гапирадиган, куёв эса қўпол! Бу гапларимнинг мағзини чақсанг, баҳосини биласан"- дея аразлаб қолдилар.
Улар ўринларидан бежиз қўзғолмаган эканлар, ташқаридаги аёллар исириқ айлантиришди шекилли, ичкарига ҳам ҳиди кирди. "Илоҳим, шу икки ёш ўзидан кўпайиб, серфарзанд, сердавлат бўлсин!" Шундан кейин дуолар яна бир-бирига уланиб кетди."Хай, энди куёвимиз кириб олсинлар!"
-Аммажонга салом!
Ёнимга етиб келган холам рўмолимни тузатиб, биқинимга кирдилар. Эгилиб ҳаммаларига салом қилдим. Остонада куёвнинг қисқагина томоқ қириб қўйгани эшитилди. Яна оёқларимдан мадор қочса ҳам салом қилишда давом этдим.
-Тўрга, "бисмиллоҳ" деб ўтаверсинлар, куёв тўра!
-Қани, энди келинимиз!
Қулоғим битиб, мазам қочаётгандек бўшаша бошладим. Узундан-узоқ кафт очиб қилинган дуолар ҳам, ташқаридагиларнинг важир-вужури ҳам энди худди девор ортига ўтиб қолгандек.
-Келинг, энди аммажониси бу ёғдан бу ёққа қараб бир думалаб беринг! Бизга ўхшаб, тиниб-тинчиб, ўзидан кўпайиб, болали-чақали, қудали-андали, навара-аварали бўлиб юришсин-а?
-Илоҳо, омин!
Тирсагим куёвга тегиб кетмаслиги учун сал бир тарафга оғгандек ўтириб олдим. Амма думалагач, ечилиб кетган рўмолини силкий-силкий кулиб туриб, бошқатдан ўради.
-Қани сиз энди!
Бош кўтармай жим ўтирибман, Иззат аканинг нафас олишигача эшитилиб турибди.
- Вой, мана, мана!
Кейин иккиси бир-бирига ҳазил ҳузул қила бошлади. Тирсагимга нимадир теккандек туюлди, аввалига чўчиб кетиб, сўнг сал жойимдан сурилиброқ ўтириб олдим. Холам билан куёвнинг аммаси ҳазиллаша-ҳазиллаша жуда яхши чиқишиб қолишди шекилли, бир-бирларини кула-кула қўлларидан тортиб, ўрин устидан туришди.
-Келинг, энди яна битта дуо қилиб қўяйлик!
Ташқарида эса кимдир "туғди-туғди!" деб қайтаришни бошлади, ажаб бу яна нима удуми экан?
" Қани!"
Куёв тонг саҳарда чиқиб кетди. Шифтга термулганча ўтирибман, кўзим бегона уйга энди анча кўникиб қолгандек. Салдан кейин рўмол ёпиниб, холам билан ташқарига чиқдик. Тўй таровати ҳали ўчиб улгурмаган ҳовлида стол-стуллар бир четга йиғиб қўйилибди. Димоғимга атиргул ва райҳон иси урилди. Ҳаммом ҳовли этагида экан, ғишт терилган озода йўлакдан юриб боргунча барқ уриб ётган райҳон-жамбулларга бирма-бир этагим пеши тегиб ўтди.
-Қайнонанг озодаликни, саранжомлик ва боғ-роғ тутишни севадиган аёл экан-а, қара мана бу гулларнинг ранг-баранглигини!
Рўмол панасидан секин ҳовлига разм солдим. Бир четда турник ва осиб қўйилган бокс қопи ҳам турибди. Ҳамма ёқ ростдан ҳам холам таъриф берганларидек, саранжом-саришта, дарахтлар эса белигача оқланган. Юзимни ювиб орқага қайтгунимизча, айвондаги аёллар ҳам анча ўринларидан қўзғолишиб қолишибди.
Кечаги тун Иззат ака айтган гаплар ёдимга тушиб, кўзимга уйқу ҳам келмади.
"Сиздан илтимос қиладиган нарсаларим бор. Агар бирга яшаган ҳаётимизда шу илтимосимни бажара олсангиз, жуда ҳурсанд бўлардим!"
Биринчи кундан нимани гапирар эканлар деб роса ҳайрон бўлдим.
"Онамни, жигарларимни, қавм-қариндош ва яқин дўстларимни-менга ҳеч қачон ёмонламанг! Уларнинг нима камчилиги бор, феъл атвори қанақа, менга нима муносабатда- аввало бу нарсаларни ўзим ҳам жуда яхши биламан! Айбини айтсангиз, сизга иҳлосим ҳеч қачон ошиб қолмайди, аммо қайтага ранжишим мумкин. Мен учун аввало ҳамманинг ўз қадри, ўрни, хизмати ва ҳаётимда шу кунга келишимга қўшган ўз хиссаси бор!
Кейин яна битта илтимосим, ойимни сал бўлса ҳам биласиз, тез-тез мазалари қочиб туради. Бу кунгача кўп йўллардан ўтиб келиш осон бўлмаган. Аввало сизни яхши кўриб келин қилдилар, "меҳрибон ва самимий қиз экан" деб қанча мақтаганларига гувоҳман. Илтимосим шуки, онам сиз тўғрингизда яна беш йилдан кейин ҳам худди шундай гапиришлари учун қўлингиздан нима келса, қилинг! Сизни бахтли қилиш учун мен ҳам қўлимдан нима келса, ҳаммасини қилишга тайёрман! Биламан, онамнинг умрини узайтириб қўйиш ҳеч кимнинг қўлидан келмайди, аммо ишонаманки, яхши гапириш, доим кулиб қараш, "лаббай ойижон! " деб туриш унчалик ҳам қийин иш эмас! "
Ўша пайт мен уларга "хўп" деб жавоб бердим-у ичимга ғалати бир ғашлик кирди. Энди Иззат ака менга фақат ойисини рози қилиш истагида уйланганлигига ортиқ шубҳа қилмай қўйгандим.
26-қисм
🍃
Инсонни ҳеч қаерда бахт кутмайди. Сиз ҳамма ерга бахтни ўзингиз олиб боришингиз керак.
(Эрих Мария Ремарк)
🍃 Дилноза 🍃
27 август 2001 йил.
Кеча кичкинагина банкет залида Одил билан никоҳ тўйимиз бўлиб ўтди. Ойим ҳамма ташвиш тенг келиб, гарчи ўзлари пул тарафдан қийналиб турган бўлсалар-да куёв учун қиммат костюм-шим олиб, сарпога қўшдилар.
Ёр-ёр садолари билан зинадан кўтариларканмиз, кўзим илк тушгани- елим стулни тўлдириб ўтирган уч аёл бўлди. Уларнинг иккитаси Одилнинг аммалари, ўртадагиси эса менинг-қайнона бўлмишим эди. Эгилиб, ҳар бирларига салом қилдим. Четдаги аёл ўрнидан туриб, пешонамдан ўпди. Сўнг Одил иккаламизга дуо-и фотиҳани ҳам ана шу амма мақомидаги аёл берди.
-Ойи, сиз ҳам дуо беринг!
Қулоғим остида Одилнинг овози янграб, аста бош кўтариб қайнонамга қарадим:
-Илоҳим, бахтли бўлинглар, ўзингдан тиниб тинчи! Отангга муносиб фарзанд бўлгин, ҳар доим икки қўлим ҳаққингга дуода бўлади...
Қайнонам ҳақида илк яхши фикр мана шу дуодан сўнг уйғонди десам, адашмаган бўламан. Ойимнинг "ёмоннинг бир қилиғи-ортиқ!" деган гаплари хаёлимга келди. Кафт очиб турибман-у, мен ҳам ичимда ўзгача бир ниятни такрорлаяпман:
"Худойим, юзимни ёруғ қил! Шу одамларнинг қалбида менга нисбатан меҳр уйғот! Ноумид қилмагин..."
Ўзимиз учун ажратилган, қизил бахмал қопланган стулларга ўтирдик. Никоҳ уйи мулозимаси бизни табриклаб қўлимизга никоҳ гувоҳномасини қайтадан топширди.
-Бугундан сизларни Раҳматуллаевлар оиласи деб эълон қиламан!
Одил кафти билан бармоғимга охистагина туртиб қўйди, бу ниманинг ишораси эканлигини тушуниб, яна унинг тирсагига қўл илдим. Атрофда қарсак овози, мен эса ердан бош кўтармай турибман.
Кўзимга тупроқлар тўлдирма, майли,
Қолсам, сеникиман, кетсам-ерники...
Гарчи қолмоқлик ҳам ер бўлишга тенг,
Елкамни босади-ғариб ишқ юки...
🍃
Ғира ширада Одил (ака) кийиниб чиқиб кетдилар. Юз ювганимдан сўнг икки янгам мени "ҳовли супириш"га олиб чиқишди. Шу ерда ўша уйимизга келиб, сочларимдан бураб урган қайнэгачим бўлмиш Севара (опа) га яна рўпара бўлдим. Эснаб, оғзини беркита-беркита бизга ҳовли(ча) ни кўрсатди.
-Аҳлатни мана бу қопга йиғамиз, тўлса, йигитлар ўзи ташлаб келишади!
У йўлак бошида туриб, супурги қаердалигини айтди, кичик омборча эшигидан кириб, янгам билан чироқ қаердан ёқилишини узоқ қидирдик. Қоронғу, қанақадир заҳ иси димоққа урилиб турибди.
Янгам ташқаридан тушаётган кўр ёруғда пайпасланиб, супургининг дастасини топди.
-Чўлтоқ супурги экан, янгисини олиб қўйишмабди-да!
Қайнэгачим супургини кўриб, ўзи омборхонага ғудранганча кириб кетди.
Оёғим остига "тарс" этиб тушган супургини қўлимга олдим. Севара (опа) қўл чалмаштирганча ичкарига кириб кетди.
-Мана ойпари, "келинлик"- шу! Одам меҳнати билан юзага чиқади. “Бисмиллоҳ” деб, ернинг юзини очган яхши, ер-одамнинг юзини очади!
Ҳаш-паш дегунча кўча томонни супуриб кирдим, янгам ҳам тонгги аёзда совуқ еганми, ичкарига кириб кетган экан. Мен эса қайтангга исиб кетяпман. Ҳовлини супуриб, айтилган қопга йиғилган аҳлатларни солиб бўлгунимча атроф анча ёришиб қолди.
Қўлимни ювиб, ошхонага кирдим. У ер анча чоғроқ, токчадаги идишлар нимагадир пастга олиниб, шу бўйи стол устида қолиб кетган экан. Янгам ширчой қайнатиш учун ортимдан ошхонага кирдилар.
-Қовурдоқ йўлда экан. Зумрад опам билан ҳозиргина гаплашдим. Сени сўради," ҳовлига чиқди" деб айтдим.
Онамнинг исмини эшитсам ҳам кўнглим бузилиб йиғлагим келяпти. Тезда ошхонани тартибга келтириб олдим.
-Вой анави қизи чиқиб, газнинг қандай ёқишни кўрсатиб берса бўларди, пастдаги ёзувлари ҳам ўчиб кетибди.
-Куёв яхши муомала қилдими, ишқилиб, билмай кечаси ярашиб қўймадиларингларми?
Жим бўлиб қолдим. "Ярашиб?" Кеча кечқурун ва тонг саҳарда ҳам янгам шу сўзни ишлатган эдилар. Индамай, бош чайқадим. Моҳира опага ойим индамаганлар шекилли. Ширчой тобига етмасидан ичкарига кириб, хонтахта четига жой қилдик.
-Қайнонанг деразасидан кузатиб турибди. Қизи ҳам ёнида...
Янгам айтган гаплар-мен учун янгилик эмасди. Қайнонамни боя дераза пардасини ярим сурганча ҳар бир ҳаракатимни кузатиб турганига ўзимнинг ҳам кўзим тушганди.
-Бўлди! Сен кириб қарачи, Муборак бўлдимикан? Саломбоп кўйлакларингни кийиб, чой узатишга тайёр бўлиб чиқ!
Йўлакда Одил (ака) нинг укасига тўқнаш келиб қолдим, юз ювгани ўтиб кетаётган экан. Мени кўриб, ҳижолат тортдими, девор паналаб туриб қолди. Кийим алмаштириб, тайёр бўлишимга қайнонамнинг ёнидан чиққан Муборак опа биқинимга кирдилар.
-Ойижонинг жуда яхши аёл эканлар. Ўтиб кетган турмуш ўртоғларини, ўғилларини роса мақташди. Кичик ўғиллари ҳам яхши жойда ишлашаркан-а? Тагли-тугли одамлар- пешонангга битибди, энди айланиб- ўргилиб юриб, хизматларини қил!
Сал аввал жой ҳозирлаган хонамда қайнонам, Одил (ака) нинг кичик аммаси, қайнэгачим, ва унинг болалари хонтахта атрофида жам бўлиб ўтиришибди. Остонада туриб, "келинсалом" қилдим, кичкинагина қизча келиб, рўмолим орасидан юзимга мўралади. Чиққунимча, ойим жўнатган қовурдоқ ҳам келиб бўлган экан. Қайнонам меҳрибонсираб бошидан Одил (акам) га олдиртириб қўйдилар. Уларнинг ширчой узатаётганимда юзимга қаттиқ тикилиб туришларини кўриб, қўлимдаги пиёлам тушиб кетай деди. Аранг ўзимни эплаб қолдим. Кичкина қизча ёнимда, тинмай ниманидир вижирлаб гапириб ўтирибди.
Қайнэгачим ёнимдан ўтиб, ташқарига чиқиб кетди. Бироздан сўнг иккиси олдинма-кетин кириб келишди. Туриб даврага янги қўшилган "муллакам" учун ҳам салом қилдим.
-Раҳмат, мен оддий чой ичаман!
Бу йигит билан анча олдин қоронғуда, шу уй остонасида кўришгандик. Негадир ўша пайт уни виқори синмаган бир кимса деб тушунгандим. Рўпарамда эса ҳозир соқоли нишлаб қолган, кўзлари ич-ичига киртайиб кириб кетган бир йигит ўтирарди.
Нодирнинг ташқи кўриниш тарафдан Одилдан кўра келишимлироқ экани, аммо у каби жанговор феъл атворда эмаслиги сезилди. Қош-кўзлари худди акасиникига ўхшаб кетгани билан ундаги маъно қараган одамга бироз маҳзун кайфият беради. Биринчи сўзиданоқ, унинг акасига қараганда сал инжиқроқ эканини фаҳмладим.
-Ширчой ич, қуруқ чой ичиб нима қиласан? Чой ҳар куни бор, сўраган нарсангни-чи?
Қайнонамнинг танбеҳига жавобан у ҳеч нарса демади. Ёнимдаги чойнакдан чой қуйиб узатдим, кетидан эса ҳар эҳтимолга қарши ширчой.
"Раҳмат!" деб қўйди-ю, чойни қўлига олди.
-Одилни Салоҳиддин олиб кетди, ўшанда кетиб қўя қолмабман.
Аммамизга ҳам қайнонам дарров раддия берди:
-Оббо, ўтирингда энди "амма" бўлиб. Шу кунларга ризқимизни қўшганига шукр, аввалоси!
Қайнонамнинг кайфини чоғ қилган нарса- ёнидаги ликобчада эканлигини сездим. Ойим қовурдоқни жуда қуюқ солдириб жўнатган шекилли, ширин иси ўзимнинг ҳам димоғимни қитиқлай бошлади. Муборак опанинг имосига кўра ўрнимдан турдим, кетимдан яна ўша қизча эргашди.
-"Амма" кетаман деяптилар, кузатиб бўлиб, секин уйингга кириб ўтиравер!
Номозшомдан ўтиб, Одил (ака) хонага кириб келди. Устиларидаги оқ кўйлакнинг енгига нимадир тегибди: "ҳалироқ бир чайиб қўярсан" дея уни ечиб, менга узатди. "Хўп!" деб қўлидан олиб, кўйлакни стол суянчиғига ташладим. Эгнимда-зар капалаги бор юпқа кўйлак, аммо у ҳам умуман ҳаво ўтказмас экан. Шу сабабданми, қизариб, бўғриққанча турибман. Янгаларга ойим айтмаган гапни-аллақачон қайнонам етказиб улгурибди. Иккиси ҳам менга ҳеч нарса демасдан, мум тишлаганча уй-уйига жўнади!
-Дастурхонни йиғиштириб ол, чарчадим!
Атайин хонтаха устини эзмаланиб йиғиштиришни бошладим. Одил аканинг эса ортиқ кутиб ўтиришга сабри чидамади. Зум ўтмай унинг гавдасини ёнимда кўрдим.
Кўзларимни чирт юмиб олганман: ёноқларимга, бўйнимга худди аллақандай исқирт ит суйкалаётганга, аъзои баданимга эса сония сайин тушунарсиз юк ўз оғирлигини ортаётганга ўхшаб туюлди.
Ана ўша юкни ўзимдан итариб ташлаш пайида кескин қаршилик кўрсата бошладим. Қулоғим остидан келаётган эҳтиросли нафас-недандир тин олиб, атроф сув қуйгандек жимиб қолди. Кўз очиб ўзимга қаттиқ тикилиб турган жиддий нигоҳларни кўрдим.
-Дилноз, сенга нима бўлди? Нега мени-ўзингдан бунақа итариб ташлаяпсан?
Бу ўзимга боғлиқ бўлмаган бир ҳолатда содир бўлаётганини мен унга тушунтиролмасдим. Нималар кино тасмаси мисол кўз ўнгимдан ўтиб бораётганини у-сираям тасаввур қилолмайди! Шу куни Одил менга ўша эски Дилнозни қаттиқ соғинаётганини айтди. Куладиган, яйраб-яшнайдиган, қувноқ, ерга урса кўкка сапчийдиган олов ўша ўзи билган-Дилнозни!
Истеҳзоли жилмайдим. Ичимда эса ёввойи қаҳ-қаҳанинг акс-садоси вужудимни бир титратиб ўтгандек бўлди.
-Нега жимсан? Қани ўша Дилноз?
Пича индамай турдим. Тирсагимдан тутиб, яна ўша саволини такрорлагач, Одилнинг кўзларига тик қараганча жавоб бердим:
Ўн беш кунли келин, бир ҳафталик талабаман!
Ҳар куни- ҳар хил, баъзан соат кечки ўн бирда, баъзан эса ундан кечроқ ухлагани ётиб, саҳарги тўртда уйғонаман. Оёғимнинг ости худди шишиб кетганга ўхшайди, юрсам зирқираб, бир соатча оғриб туради, сўнг секин-аста ўтиб кетишини ҳам кутмай, ҳовли супиришга шошаман. Ўқишим ҳозир унчалик ҳам забтига олганича йўқ, барибир у даргоҳда янгимиз! Вақтнинг кўпи- йиғинларда, у корпус ва бу корпус орасида юриб, ўтиб кетади. Қийин фанлар ҳали бошланганича йўқ, ҳозир мактабда ўқиганларимизни такрорлаш билан кунимиз ўтиб турибди.
Уйда эса иш қизғин. Ўқишдан боришимга эрталаб пишириб кетган овқатим ичилиб, бир даста ювуқсиз идиш- каминани ошхона тўридаги стол устида кутаётган бўлади. Ёнига қўшилган қатиқ идишининг ичига ақалли қотиб қолмаслиги учун сув қуйиб қўйишмаганига сал жиззакилигим тутади-ю, аммо на илож!
Овқатларим биринчи кундан ҳаммага ёқди, фақат қайнонамдан ташқари... Шўрвамнинг сувидан, маставамнинг гурунчидан, юпқамнинг ҳамиридан айб топадилар. Қайсидир куни чучвара тугиб, суюқ овқат қилгандим. "Гўштни кўп солиб юборганим" ни айтиб, анча дакки бердилар. Аччиқ қилиб, четга овқатни олиб қўйганларига-ку бўларим бўлди. Кейин, нимадир бўлиб, ошхонага қайтиб кирсам, ўзлари тик оёқда қозондан ўша чучвараларни териб еб турган эканлар. Мени кўриб, янаям баттар қовоқлари уюлиб кетди.
Шундан бери овқатга гўштни озроқ, лекин майда- майдалаб тўғраб соляпман. Сал пиёздоққа аралашиб, ис чиқазса бўлди-хилидан. Баъзи овқатларга ростдан ҳам қўлим келишмайди. Тан оламан. Бир марта ойимдан яширинча телефон қилиб, лағмон сайини қандай тайёрланишини сўрадим.
-Ойи, сабзи ва булғор қалампирнинг ўзидан ҳам сай тайёрласа бўладими?
-Борини эплайсан-да, қилавер! Нега йиғлаяпсан?
-Пиёз арчаётгандим, йиғлаётганим йўқ!
Аслида Одил ака эшик тагида пойлоқчилик қилаётган қайнбўйнимнинг хонасида туриб гаплашяпман...
Бошида эрим таксида мени ўқишимга ташлаб, кейин ўзи бозорга ўтиб кетиб юрганди, ҳозир эса автобусда ўзим қатнаяпман. "Тўйдан сал қарз билан чиқдим, ҳаммаси ўзимга қолиб кетди. Ўзинг тушунасан-ку!" Улар аҳволларини шу тарзда рўй-рост айтдилар. Автобусда юриш ҳам вақтни кўп еб қўядиган жараён. Имиллаб юриб кетаётган транспортда ўтирарканман, доим жоним ҳалак бўлади. Қани, қўлимда пулим кўпроқ бўлса-ю, таксида уйга қайтсам, йўл-йўлакай ойимни ҳам бир кўриб ўтсам. "Чарлар" дан кейин атига бир марта кўришдик. Шунда ҳам ўзим атай ишхоналарига бордим.
-Ойи, қийин экан! Иш-юмуши кўплигига чидайман-у, аммо сизни соғиниб, кўролмаётганимга чидолмаяпман-да...
-Майли, қийналиб юриб, бу синовларни ҳам енгиб ўтасан. Бу ҳар қизнинг бошида бор нарса! Ҳозир ёшсан, кўп нарса билинмайди! Аммо...
Ойим гапдан тўхтаб, ўйланиб қолгач, нима гап экан дея мен ҳам юзларига тикилиб қолдим. Айтайми-айтмайми деб пича иккиланиб турдилар.
Жим бўлиб қолганимга ойим мени хафа бўлиб қолди деб ўйладилар шекилли, секин елкамни силаб таскин бердилар:
Ферузахондан асарга ишланган ролик
- Йиғлаш аёллар иши, - дейишди.
- Йиғлаш ҳамманинг иши. Илло аёлларнинг ёши кўпроқ кўздан келади, эркакнинг ёши доим юракдан чиқади, - дедим.
(Абу Лайс Заҳроний)
🍃 Нодир 🍃
10 сентябрь 2001 йил.
Вақт жуда тез ўтяпти. Акамнинг тўйи, кетидан эса давлат миқёсидаги катта бир байрам ўтди. Ҳаёт турфа тасоддифлари билан қизиқ!
Одил менинг аксим ўлароқ ҳозир "бахтли кунларини бошдан кечиряпти" десам адашмаган бўламан. Ич-ичимдан келадиган хўрсиниқлар тиниб, секин-аста тақдирга кўника бошладим. Кўнмай иложим борми, бир пайтлар ҳар кеч ухлаш олдидан унинг чеҳрасини кўз олдимга келтирардим, энди эса у бошқа бир инсоннинг ёри!
Ойимнинг йўлакдаги телефонда ким биландир гаплашаётгандаги овозлари қулоғимга чалинди:
-Барибир қиз бола яхши экан, опа! Уни бировнинг ҳасми дерканмиз-у, аслида ўғил бола- жуда тез бегонаники бўлиб кетаркан. Севара сал мазам қочса, бир коса овқат билан бўлса ҳам хабар олиб кетаверади, шунчалик жон тортишганини кўриб туриб айтаман-да! Қиз бола туғилганда сира хафа бўлмаслик керак экан...
Саволимга ажаблангандек бир қараб қўйдилар. Тўнг оҳангдаги "йўқ, яхшиман!" деган жавобни олган бўлсам-да, ёнларидан чиқиб кетмадим.
Гапирмадилар-у, сал елкаларини менга оғдириброқ ўтириб олдилар. Бироз уқаладим, улар ҳам жим, мен ҳам.
-Йўқ, ҳозир қўя тур! Бир белимни чўзгудек бўлсам, кейин сираям тургим келмай қолади!
Қўярда қўймай оёқларини уқалашни бошладим. Ойим сездирмагани билан бу қилиқларимдан ҳозир қаттиқ ажабланаётганликлари аниқ!
-Қўлинг чарчагандир. Раҳмат болам. Етади!
Секин қўлларидан тортиб тургазиб қўйдим. Пича ёнма-ён ўтирдик. Ойим ерга қараганча, ўй суриб қолдилар.
-Ҳалиги қиз тегиб кетибди-да...
Тасоддифий бу гапдан томоғимга нимадир тиқилди, "ойим ҳозир шу ҳақда гапирмасалар бўларди" деяпман, ичимда...
-Ҳа, тегиб кетди!
-Ҳм...
Бошимни секин ойимнинг тиззаларига қўйгим келиб энгашдим, улар эса иккилангандек бироз қўлларини ҳавода кўтарганча туриб қолдилар. Беш-олти сониядан сўнг сочларимга ойимнинг бармоқлари тегди.
"Жаннат пойингда" дер ул расул, ҳар айтса-ки, рост айтадур!"
Назаримда, бу шеър хотирамга ўчмас бўёқлар билан ёзиб қўйилгандек... Бояги нарса яна томоғимда қайтадан бино бўлди. Зайтунанинг ёнидаги инсонга ҳавас қилишимга иккита сабаб бор: бири-мен яхши кўрган инсонни у қўлга киритди, иккинчиси эса...
Онахоннинг бу гапидан қанчалик таъсирланганимни-ўзим биламан. Ҳали ўзи яхши билмайдиган бир қизни ҳам ўзига жўнатилган неъмат деб тушунадиган бир онахоннинг ўғли эди У!
Эркак ҳам йиғлайди, фақатгина бировга кўрсатмай... Балки, эркак йиғисини кўрганлар- ҳақиқий армон ва андуҳ аслида нималигини тушуниб етар. Ҳозир йиғлаётганим- аслида бир қиз учун эмас... Қотиб қолган қалбим учун йиғлаяпман, ўзим сезмай аламзада инсонга айланиб қолганим учун!
"Ўз ички курашларида мағлуб бўлган инсон- онгсиз равишда атрофидагилардан қасос ола бошлайди!" деб ёзганди қайсидир ёзувчи. Менам шу йўриқда иш тутдим... Бошимни кўтарганимда, ойимнинг қиёфалари жуда ўйчан, дераза томонга қараб олганларича нималарнидир ўйлаб, қилт этмасдан ўтирардилар.
Ойим секин елкаларимга қўлларини қўйдилар:
-Сендан хафамасман, Нодир! Қайтага мен сени тушунмадим шекилли...
12 сентбрь 2001 йил
Соат ўнларда негадир йўлакда шовқин сал кучайгандек бўлди. Бизникилардан Садр ака адашмасам, чекиш учун ташқарига чиқиб кетгандилар. Ҳозир ҳам эшитилаётган овозлардан айрими Садр акага тегишлидек туюлди. Негадир уларни ким биландир "сан-ман" га боряпти деб ўйладим. Йўқ, адашган эканман. Ўрнимдан туриб эндигина уларнинг ёнига чиқмоқчи эдим, илжайганча Садр ака эшик ёнида пайдо бўлди:
-Кираверинг, ўзимизникилар, бегона йўқ! Кираверишсин, улар ҳам. Аммо бизда фақат "мужской батальон" эканини аллақачон айтиб қўйгандирсиз...
Кўрдим-у, тахтадек қотиб қолдим. Фарида опа билан бошига оппоқ шарф ташлаб олган оқ кўйлакли Зайтуна ортига қарай-қарай ичкарига кириб келди. У келин салом қила бошлаган пайтда бўлимимиздагиларнинг ҳаммаси таёқдек қотиб қолганди. "Раҳмат-раҳмат, кўп яшанг, бахтли-тахтли бўлинг!"-Садр ака бу бўшлиқни тўлдиришга урунгандек тилак билдиришни бошлади.
Кузатяпман: рўмол четидан охиста тутиб турган бармоқлар ҳам ҳамон ўша-ўша...
-Бўлди, жоним! Акаларнинг ҳаммасига етади шу, ҳозирча!
Уч бора салом қилгач, Зайтуна бошидаги шарфни секингина елкасига туширди. Атай мен томонга қарамасликка уринаётганини сезяпман. Қоп-қора сочини битта қилиб тепага йиғиштириб олибди. Бир қарашдаёқ-замонавий келиннинг худди ўзгинаси!
-Хуш келибсиз, Набиева!
Жим туролмадим. У мен томонга шошганча бир қараб олди. Бош ирғашиб саломлашдик, менга у янаям чиройли бўлиб кетгандек туюлди.
-Ишхонамизни роса соғиндим! Садр ака ўша куни хафа бўлмай...
-Йўқ, ҳаммаси жойида Зайтунахон, маза қилдик!
-Зўр бўлди! Асалим мен чиқиб турай, улар кутиб қолишмасин...
Фарида опа қайтиб чиқиб кетди. Оқ рангли этаги узун бели ҳипча қилиб тикилган кўйлак Зайтунага жуда ярашган эди. Ичимда оғриғи унутилган бир дард яна бош кўтаргандек бўлди. Унга қарамай деяпман-у... Ё худо! У билан бир хонада ҳар кўзим тушганда, ичим қийилиб энди қандай ишлайман?
-Аҳрор ака, Нодир ака сизлар ҳам чарчамай ишлаяпсизларми? Аббосхўжа ака яна сафардалар шекилли-а?
Исмимни унинг тилидан эшитиб, яна Зайтунага қарадим. Мендан тезгина кўзини олиб қочиб, Аҳрорга кўз ташлади.
-Ҳа сафардалар. Бу сафар...
Аббосни қаерга кетгани- шу тобда бирдан эсимдан чиқиб қолди. Нега бундай бўляпти? Зайтуна гапимни тугатолмаганимга бир зум ҳайрон қараб қолди. Ёлғондан бир йўталиб қўйдим.
-Ҳозир келаман!
Ташқарига чиқдим. Яшириб нима қилдим, Зайтунага қарасам, юрагим худди эриётган елим халтадек узилиб, ерга повиллаб томаётгандек бўляпти! Уни олиб келган аёл Фарида опа билан зина олдида гаплашиб турган экан. Қаёққа юришни билмай қолганим учун, секингина уларнинг ёнидан ўтиб, ўн биринчи хонага жўнадим.
Дераза ёнидаман. Пастда эса бино йўлагидан сал нарида қандайдир қорамтир машина турибди. Шу уловда келишган шекилли. Балки хайдовчи ўрнида ўтирган одам-куёвнинг ўзидир...
13 сентябрь 2001 йил.
Яна ўша гул дўконининг ёнига йўлим тушди. Барқутдек атиргулларнинг бири худди менга кўз қисаётгандек. Икки қадамча ўтиб кетгандим, яна ортимга қайтдим.
-Ака, олаверинг!
Кафтимдаги гулга тикилганча таксида кетяпман. Тожибарглари-баҳмалдек гул худди ўз ичига қандайдир сирни яшириб олгандек... Гулни ишхонамга кираверишдаги баъзан раҳбарият йўқлама қилиб туришда фойдаланадиган стол устида қолдирдим.
Ажаблангандек, Садр акага қарадим. Юзимга қарамай клавиатурада ҳарф теряпти.
Садр ака кулди, мен эса унга аччиқ қилиб ўрнимдан туриб эшик томонга
юрдим. Остонага етганимда ортимдан унинг овози эшитилди:
-Ҳозир уйлансанг, алам-аччиқда бахтли бўлиб кетишинг ҳам мумкин-да, шунга айтяпман!
-Бор, йўқол!
Эшикни шахт билан очдим-у, кимгадир қаттиқ урилиб кетдим. Бу Зайтуна эди! Димоғимга атир иси кириб, хайрат билан унга қараганимда- худди ишга келган кунидаги каби чаккасини қўли билан ушлаб турарди. Ўшанда "кўзга қараш керак-да, сингил!" дея буни атай қилганга йўйиб, кулиб қўйгандим. Ҳозир эса ўзимга боғлиқ бўлмаган ҳолатда унинг бармоқларига қўлим кетиб қолди:
-Қаттиқ тегдими-а?
Бош силкиб, "йўқ!" дегандек четга қаради. Гапим ва қилиғимдан ўзим уялиб кетдим. Нима қиляпман, ўзи? Ахир у-энди менга бегона-ку! Бармоқларига қўл чўзаётиб, нега ўзимни тўхтатиб қололмаяпман?
Ўтириб бошлиқ номига ариза ёздим. Ёзаётганларимга кўз қирини ташлаб турган Фарида опа маънони тушуниб безовта бўлишни бошлади:
Шу пайтгача Фарида опанинг қанчадан-қанча саволини четлаб ўтганман ва неча марта Зайтуна ҳақида гапирсалар ҳам ўзимни худди унга бефарқдек тутишга уринганман. Опа аслида ҳаммасини беш қўлдек билишини ҳам билардим, аммо...
Бу сафар жим юрганим билан аслида ичимдаги ғалаёнлар тиним билмаётганини-ортиқ улардан яшириб ўтирмадим:
-Мен бундай шароитда ишлолмайман!
-Зайтуна учунми?
-Нодир, жон ука! Биламан осонмас. Аммо ўша пайтда роса сизга айтгим келган, хоҳлаганингизда Зайтунанинг онаси билан ўзим бориб гаплашган бўлардим. Тўғри энди бу гаплардан фойда йўқ. Сизни доим қўллаб-қувватлашга тайёр битта опа каби эканлигимни билдириб қўйиш учунгина бу гапларни айтяпман. Гапимга хўп десангиз, сизга тўғри йўлни кўрсатаман. Бунақа кескин қарорлар қабул қилманг ука, агар бир хонада у билан ишлаш сизга қийин бўлса, ҳеч йўқ бошқа бўлимга ўтказишларини сўраб ариза ёзинг, майлими?
Ўйланиб қолдим. Опа бошқатдан ариза ёзишим учун қоғоз бердилар.
-Мониторингда битта штат бор, аммо аллақачон эгали! Ёки ички аудитга ўтасизми? Агар Потапов билан сал бўлса ҳам тил топиша оламан десангиз, шу бўлим ҳам сиз учун анча тинч.
Потаповнинг қанақа заҳар одамлигини деярли ҳамма билади. У бўлимда ишлашим учун менга темирдан тиш керак! Тез-тез бу бўлимда штат бўшашининг ҳам ягона сабаби бу- ишга келган кадрларнинг Потапов билан тил топишолмаслигида деса ҳам бўлаверади. Бўлим ташқи таъсирлардан тинч бўлиши мумкин, аммо ички муҳит...
-Майли у ҳам инсон-ку! Балки тил топишиб кетарман...
Аризамни ёзиб хонадан чиқиб кетдим. Негадир бўлимимизга киришга оёғим тортмади. Аввалги тўқнашувда мен Зайтунани "атайлаб қилди!" деб ўйлаганимдек, у ҳам мени бу сафар... Менга бу тўқнашув нечоғли уни унутиб яшаш қийинлигини исбот этди, унга эса билмадим. Бу зайлда унга яқин юриш- иккимизнинг халокатимиздан бошқа нарса эмас...
Давоми бор...
Следующая публикация
Комментарии 5