Тибби Халки
ПЕШГУФТОР
Хонандаи азиз!
Дар китоби «Лухмони Хаким» табобати зиёда аз 120 намуди беморихои гуногун нишон дода шудданд. Хусусан беморихои пeст-пес (витилиго), ханд, доuхои рeй, шуш, сулфа, гeш, чашм, бинb, дил, хабзият, зиххи нафас, бефарзандb, шахвати мардон, гичча, исхол, фишори баланди хун, мeйрезb, бавосир, (геморой), хориши бадан ва
дигар беморихо.
Лухмони Хаким дар рисолаи худ оиди табобати бисёрии беморихои мушкил табобатшаванда ва усулхои осон ва соддаи табобати онхоро баён намудаанд.
Дар солхои охир мардуми форсу-точики чумхуриамон барои омeхтан ва боз хам наздиктар шинос шудан ба табобати харрeзаи худ истифода бурдани хазинаи тибби хадими. «тиллогии авлод ва ачдодхои худ» ниёзи калон доранд.
Айнан имрeз доруворихои табобати аз хорич ворид мешаванд.
Ба сифат ва дарачаи дорувории онхоро кафолат додан мушкил аст ва харидорон арзиши ин доруворихоро химат гуфта арз мекунанд. Ва истифодабарии захирахои (растанхиои) uании нохияхои кeхистони Чумхурии мо охилона ба истифода нигаронида нашудаанд.
Чb тавре, ки аз авлодхои хадими мо маълум аст, олимони машхури дуне хамчун Шайхурраис Абeали Ибни Сино, Абeбакри Рози, Абурайхон Беруни, Исмоили Чурчони Абeмансури Муваффахи Хирави, Али Ибни Раббони ат – Табари ва дигархоро ба ёд овардан мумкин аст. Агар то даврахои «Исломи» нигарем хам табобат ва дорушиноси яке аз илмхои рeзталаб буда ба зисту зиндагонии ахли инсонхо вобаста будааст. Алалхусус дар давраи «Авесто» нигарем дар «Вендидод, хисми ЧЧ» мегeянд, ки ба Ахурамаздо 10,000 растанихои шифобахшро аз осмон барои табобат бифиристоданд. (асри ЧII то э.м)
Мо медонем, ки дар сохаи тиб олими бузург Гипократ ( Бухрот 460-377 то э.м), (Кладний Гален 131-201 c) тибби анъанвии дунёро навишта ба мо мерос гузашта рафтаанд.
Ба ёд овардан бомаврид аст: Дар сурахои Куръони карим бахшида ба Лухмони Хаким насихат ва маслихатхои табобатии он сухан меравад.
Аз ин меросхои гаронбахо хазорсолахо гузашта бошад хам дар ин рeзхо хар як шахси солим барои табобат бо гиёххо шифобахш ва усулхои дигари табобатии ниёгонамон таваччухи зиёд доранд.
Олими машхур Юсуф Нуралиев дар бораи хаёт ва фаъолияти Лукмони Хаким чустучeйхои илми намуда китобе бо номи «Хикояхо дар бораи Лукмони Хаким» низ навишта аз чоп баровардааст.
Аз ин лихоз барои дастрас намудани китоби Лухмони Хаким зарур дониста шуд, ки аз китоби «Лухмони Хаким», ки тарчимааш бо забони eзбеки дар корхонаи «Хахнус» нашриёти адабиёт ва санъати ба номи Fафур Fулом соли 1993дар шахри Тошканд аз чоп баромада буд онро тарчимон тарчима карда ва барои хонандагон сабук ва фахмо шудани он якчанд фикру пешниходхои худро илова кардааст, аммо иловахои он нашр ва асли мазмуни китобро дигаргун нахохад кард.
Тарчимон табиби халхии Чумхурии Точикистон Усмонзода Маликазиз, зодаи нохияи Масчох буда муаллифи якчанд мачаллахои илмию амали мебошад. Аввлин китоби e «Табобат бо усули тибби халхи» дар шахри Душанбе соли 2007 аз чоп баромадааст.
Асосатсияи гиёхпизишкон ва табибони халхии Чумхурии Точикистон Маликазиз Усмонзодаро бо сертификати «Бехтарин табиби халхии Точикистон» дар соли 2005 сарфароз гардонидааст.
Номзади илмхои фармасефтика
Сарвари ассотсиатсияи
гиёхфизишкони вилояти Суuд
Хаитов Исмоилчон
1
ДИЛ БОЯД СОЛИМ БОШАД
Аллох (Парвардигор) инсонро офарид, ба вай каду баст, ду саду чилу хашт устухони хурду калон, гушт, мушак, рагхо офарид.
Дил солим бошад, тан хам бакувват аст. Зеро дил дар фарзанди одам ягона аст. Дили хар якеро офаридгор дар хафаси чаппи сина чой додааст. Дил -рохбарикунанда, Рeх -дар холати мeътадил нигохдоранда, Чигар- мулки чисм аст. Хун- сарчашмаи харорат, часорат ва Манбаи Хаёт аст.
2
ДАРОЗУМРИ, НУРИ ЧАШМ
Шайх Шарофиддин мегуяд: «Ман ин доруворро истеъмол намудам ва Аллох таъоло умрамро дароз намуд, панчсад сол зиндагї кардам» Ретсепти ин дорувор:
1. Се мисхол каланфур-12,75 гр
2. Ду мискол. шафоихаи хиндї, чавзи бавво (мускатный орех), ва халилаи тозакардашуда – 8,50 гр
3. Сї мискол гулбаргхои садбарги хушбуй-127,5 гр
4. Сад мискол захра (талха, желч) – 425 гр
5. Сад. мискол тухми кашнич- 425 гр
Ин хамаро куфта, чушонида, баъдан бо шакар ё асал хамрох намоед.
Хар сахар ним мисколи (2,12 гр) аз он хуред. Бисёрии беморихоро шифо мебахшад.
Чашмхоро равшан намуда, фаъолияти аклро хуб менамояд.
3
ТАБОБАТИ БИСЁРИИ БЕМОРИХО
1. Чор мискол халанфур -17,75 гр
2. Панч мискол долчин (корица), — 21,25 гр
3. Ду мискол шафоихаи хиндb- 8,5
4. Нух мискол чавзи бавво (мускатный орех) -38,25 гр
5. Нух мискол гулбаргхои гули садбарг- 38,25
6. Панч мискол занчабил -21,25
7. Шонздах мискол халила -68 гр,
8. Панч мискол –гулбаргхои гули садбарг -21,25 гр,
9. Яксаду бист мискол сиёхдона- 510 гр
10. Сад мискол жувана- 425гр
Хамаашро кeфта аз элак гузаронида бо хам оиехта баъди хар бомдод истеъмол намоед. Бисёрии беморихоро шифо мебахшад.
4
ПЕШГИРИИ БЕМОРИХО
Хар касе, агар пустаки сагро чойи нишасти худ карор дихад, ба беморї гирифтор намешавад.
5
БАДФЕЪЛЇ
Хуни хурусро хушк карда, дар гизои (хуроки) шахси бадфеъл, хасадгуй омехта дихед,вай ба тарфи хуби таъuир меёбад.
6
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНОН
Як руз Сулаймон алайхиссалом дар чамъомади дев ва париён нишаста буданд, ва чунин гуфтанд: «Аллох таъоло хамаи чонзодхои руйи заминро чуфт офарид, аммо як муаммо хаст.
Чаро баъзе аз занхо бефарзанд мешаванд»? Аз хама пири калон ва окилашон аз чояш хеста гуфт: «Ё подшохи хакки руйи замин, донед, ки аъзохои занон ба хафт хел беморихо гирифтор мешаванд.
Якум, агар руйи зан зард бошад, бачадони уро шамол задааст.
Дуйум, дар бачадон захм аст ва омехтаи хун бо чирк мерезад.
Сейум, дар бачадон оби зард чамъ шудааст, варам хаст.
Чахорум, рохи обият баста шудааст.
Панчум, баччадонро пари зарар расонидааст.
Шашум, бачадон чоду карда шудааст.
Хафтум, бачадон баъди беморихо куввати пештараашро гум кардааст».
Сулаймон алайхиссалом пурсиданд: «Эй модархони парихо, ин беморихоро чї тавр муайян менамойї?»
Ба e парї чавоб дод:
1. «Зане, ки дар бачадонаш варам аст, дар вакти чимоъ аз дард азоб мекашад.
2. Зане, ки дар бачадонаш шамол зада бошад, дар вакти чимоъ бисёр мечунбад.
3. Зане, ки рохи обияташ баста аст, дар вакти чимоъ рохат намебинад, дард хис мекунад.
4. Зане, ки бачадонаш бемор шуда бошад дар вакти чимоъ об аз тухмдонхояш намеояд.
5. Пари бо чоду худашро ба шавхари зан монанд карда, бо зан хамхобї мекунад, зан хомиладор шуданаш мумкин, лекин дар як-ду мох бачча мепартояд».
Сулаймон алайхиссалом пурсиданд: «Акнун аз ин беморихо рохи шифо ёфтанро бигуй»:
Парї чунин чавоб гуфт:
1. «Зане, ки дар бачадонаш хунукї аст талхаи хушк ва майдакардаи гург ва зогро бо хокаи каланфур омехта, дар фарчаш гузорад хомиладор мешавад.
2. Зане, ки бачадонашро шамол задааст, пеш аз чимоъ дар фарчаш талхаи харгушро бо заъфарони форс (шафран персиский) омехта дар рохи баччадонаш гузорад, хомиладор мешавад.
3. Зане, ки дар баччадонаш варам аст, талхаи наханг ва рубохро дар рохи баччадон гузорад, хомиладор мешавад.
4. Агар рохи обияти зан баста шуда бошад пеш аз чимоъ талхаи бум ва аз гушхои у бо каланфур дору тайёр карда, дар рохи баччадон гузорад, хомиладор мешавад.
5.Зане, ки баччадонаш бемор шуда бошад, пеш аз чимоъ талхадони хорпуштро бо долчин ва каланфур омехта дар рохи баччадон гузорад, хомиладор мешавад.
6.Зане ки ба e парї зарар расонидааст, мори сиёхро чушонида хурад, парихо уро ба холи худ мегузоранд».
7
ХУНИ ХАЙЗ НАОЯД
а) Хайзи зан ба охир расад, аввал фарчаашро бо шир бишуяд, баъдан саргини гурбаи сиёхро дар фарчаш гузорад, хуни хайз меояд.
б) Аз орди кунчит атола (хадир) тайёр карда, кам-кам хурад, хуни хайз меояд.
в) Пусти магзи чормагзро бо шароб такшон (настойка) намуда, нушад, хайз меояд.
8
ХУНИ ХАЙЗ НАИСТАД
Хокистари нохуни харро боасал омехта хафт руз дар дохили фарчаш гузорад, баъдан гушти лахм хурад, хуни хайз меистад.
9
БЕФАРЗАНДЇ
Шахсе, ки дар дохили талхадони гов барги санчидро (лох узкалистный) майда карда гузошта, туъмор (туuмор) карда гардад, фарзанд меёбад.
10
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
Бояд, ки пеш аз чимоъ зан дар фарчаш хуни гурбаи сиёхро гузорад.
Ё ки дар фарчаш талхадони сайгаки чулиро дарорад, пас аз ин вай, албатта, хомиладор мешавад.
11
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
а) Аз баччадони зан обият чори шавад аз шири буз, пашми гeсфанд дорувор тайёр намуда, дар рохи бачадонаш гузорад.
б) Зан се кисм арпабодиён ва як кисм каланфурро талкон намуда, хар сахар хeрда гардад хомиладор мешавад.
12
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
Хар зане, ки дили хачирро хурад, хомиладор мешавад.
13
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
Талхаи гурба, гург, гусфанди сиёхро бо хам омехта, пеш аз чимоъ дар рохи баччадонаш гузорад, хомиладор мешавад.
14
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
Пеш аз чимоъ шакарро бо асал омехта, дар рохи бачадонаш гузорад, хомиладор мешавад.
15
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
Хунравии сабук руй дихад, талхаи гург ва зогро омехта дар рохи баччадонаш гузорад, хомиладор мешавад.
16
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
Парихо ба зан зарар расонида бошанд, у чигити пахтаро бо шири гов дору тайёр намуда, хафт руз дар фарчаш гузорад, дуо хонад, хомиладор мешавад.
17
БЕФАРЗАНДИИ ЗАНХО
Бачадон бемори дошта бошад, се мискол (12,75) меваи санчидро бо ду мискол (8,50 гр) кашнич чушонида хафт руз такроран нушад, хомиладор мешавад.
18
ЗАН ХОМИЛАДОР БОШАД
Хокаи испандро (хазорисипанд, исрик, гармала)дар таъом истеъмол намоед, дар холати таваллуд дард хис намешавад.
19
ТИФЛ ДАР БАЧАДОН МУРДА БОШАД
а) Зан дар баданаш тухми сабзиро молад , тифли мурда меафтад.
б) Зан тухмхои испанд, (хазорисипанд,гармала, исрих) ва сабзиро дар байни пойхояш дуд намояд, тифли мурда меафтад.
20
ДУХТАР ТАВАЛЛУД КАРДАН
а) Аз чигити пахта ва шири шутур даво тайёр намуда, дар рохи баччадон гузорад, духтар шавад.
б) Талхадонхои турнай охуйи нар ва харгушро дарорад.
21
ДАРДИ МИЁНИ БАЪДИ ТАВАЛЛУД
Пудинаи дар равган тафдода истеъмол намояд, дарди миёнро шифо мебахшад.
22
МАНЪИ ХУНИ ХАЙЗ
Агар тухми тафдодашудаи сабзиро бо асали тоза омехта истеъмол намояд, хунравии мохонааш манъ мешавад.
23
ТИФЛ ДАР БАЧАДОН МУРДА БОШАД
Шири сагро бо асал омехта нушад, тифли мурда меафтад.
24
ШАХВАТИ МАРД ВА БОД
Истеъмоли шире, ки дар он сирпиёз (сир чиснок) ва дунбаи гусфанд чушонида шуда бошад, шахвати мардонро зиёд намуда, бод ва дигар беморихоро шифо мебахшад.
25
ШАХВАТИ МАРДОН
Гушти бо пиёз тафдодашуда шахвати мардонро зиёд намуда, аз бод низ начот медихад.
26
ШАХВАТИ МАРДОН
Равгани наргис (нарцисс) кувваи чинсии мардонро зиёд менамояд.
27
ШАХВАТИ МАРДОН
Хурдани анчир кувваи чинсии мардонро меафзояд.
28
ПЕШОБ НАИСТАД
Агар пешоб наистад, чирчиррак истеъмол намоед.
29
ПЕШОБ НАОЯД
Шахси роххои пешобравиаш басташуда узвхои дохилаи хорпуштро истеъмол намояд.
30
ЛАЗЗАТИ ЧИМОЪ БАР ЗАН ВА МАРД
Сафрои мургро бо муртак омехта, ин малхамро дар аъзохои чинсї тило (моланд) намоянд, дар вакти чимоъ хам зан, хам мард бо якдигар маъкул шуда бо хам хуш меоянд.
31
ШАХВАТИ МАРДОН
Гушти лайлак кувваи чинсиро зиёд менамояд.
32
ШАХВАТИ МАРДОН
Гушти булбул кувваи чинсиро зиёд менамояд.
33
КИЧЧА
Сирпиёзи (сир, чиснок) хом хурдан киччахои меъдаро мекушад.
34
КИЧЧА
Хокаи испандро бо равгани гули садбарг омехта микдори муайян нушед, аз киччахои меъда начот меёбед.
35
БЕМОРИХОИ МЕЪДА
Тухми турбро бо асал омехта хуред, беморихои меъдаро шифо мебахшад.
36
ИСТИСКО (ЯКЕ АЗ БЕМОРИХОИ ЧИГАР)
Истеъмоли чирчиррак бемории истискоро (водянка) шифо мебахшад.
37
ДИЛБЕХУЗУРШАВЇ ВА БАЛГАМ
Дар болои баргхои пудина шакар чошида хурдан давои дилбехузуршавї ва балгам мебошад.
38
МЕЪДА, ЗАРДА, БАКУВВАТ ШУДАН, ХУНИ ХАРОМ
Дар гизохо (авкот) пудинаи кухї истифода бурдан меъда ва худи инсонро бакувват намуда, хеч гох у ба зарда гирифтор намешавад. Инчунин ба зиёдшавии хуни харом гирифтор намегардад.
39
ЧИГАР, БАВОСИР (ГЕМОРРОЙ), ИСТИСХО
БАЛГАМ, ВАРАМИ ШИКАМ
Хурдани каме испанд дар нахор аз беморихои чигар, истиско, варами шикам, балгам, бавосир, шахшулии руда начот медихад.
40
СОЛИМИИ БАДАН
Хокаи тухмхои турб, мингбоши арпабодиён, кашничро дар шурбо омехта хуред, хеч хел беморї ба шумо таъсир намерасонад.
41
ИСТИСКО (ВОДЯНКА)
Малахро хушк карда, то ба орд монанд шуданаш куфта хока тайёр намуда, баъдан истеъмол намоед.
Истиско (водянка) се намуд мешавад.
1. Истискои таблї (нагuора)
2. Истискои гуштї (гуштї)
3. Истискои закки (дар шикам об чамъ шудан).
Каланфур, магзи чормагз тухми мехчагул (чинигул) долчин, занчабил (имбир), тухми сабзї ва ачгонро (ажгон) омехта, дар огурак (хован) куфта, дар дег таф дода, ба он шир омехта хар руз истеъмол намудан лозим аст.
42
ИСХОЛ
Хар касе исхол (дарунрав) дошта бошад, гушти мургро чушонида, намак карда хурад.
43
ИСХОЛ
Агар дарун равад, рангаш сиёх, зард ё ахлоташ хушк бошад, панч дона магзро дар шири буз чушонида хурад.
44
ДАРДИ ШИКАМ
Сахар каме испандро чушонида нушед, дарди шикамро давост.
45
ДАРДИ ШИКАМ
Талхаи гургро бо оби пиёз омехта, дар шикам тило намоед (молед).
46
ДАРДИ ШИКАМ ВА ДОГХОИ РУЙ
Тухми турбро бо шир нушед. Хамин дорувор догхои руйро низ меравонад.
47
КАБЗИЯТ (КОЛИТ)
Барои рафъи хабзият тухми карафс (селдерей) хуред.
48
ДАРДИ МЕЪДА
Барои рафъи дарди меъда куршапаракро таф дода, бо заъфарон омехта хуред.
49
КАБЗИЯТ (КОЛИТ)
Барои давои кабзият талхаи куршабпаракро бо шир омехта нушед.
50
ДИЛ
Испанди тафдодашуда барои беморихои дил фоидаовар аст.
51
ДИЛ
Шахсони дилашон хаста буда испандро куфта, аз (гирбони, элаки зич) гузаронида, бо равгани кунчит омезанд ва хар руз се мискол (12, 75) истеъмол намоянд.
52
ДИЛЗАНАК
Барои рафъи дилзанак талхаи хуруси сафедро бо равгани бодом омехта хурад.
53
ДИЛЗАНАК, ВАРАМ, БОД
Хокаи куфташудаи дарахти сандалро (сандаловое дерево)- истеъмол намоед.
54
ДИЛ
Агар тухми мурги кушташударо бо шакар якчоя чушонида истеъмол намоед, ба беморихои дил фоида мерасонад.
55
НИШОНАХОИ НОТОЗАГИИ ХУН
Бекувватї, баландшавии таъби бадан, вазнинb дар атрофи гуш ва чашм – нишонахои нотозагии таркиби хун мебошанд.
56
ФИШОРИ БАЛАНДИ ХУН
Аз хурмо, олуча ва аз гулоб шарбат тайёр намуда, се руз, сахар дар шиками гурусна нушед фишори баланди хун, дафъ мегардад.
57
ХУНРАВИИ ДАРУНА
Каме гиёхи испанокро (исфанох) таф дода, бо каме гиёхи тафнадодаи испанох омехта (испагул?) се руз истеъмол намоед.
58
ЗАРДА
Шахсони зардадошта чукри истеъмол намоянд, аммо мардхо чукриро аз меъёр зиёд истеъмол нанамоянд, зеро кувваи чинсияшон як муддати муайян паст мешавад.
59
НИШОНАХОИ ХИЛЛТХО
Агар маззаи дахон:
1. Ширин бошад, хун зиёд аст.
2. Мазза талх бошад, сафро (талха, захра) зиёд мебошад.
3. Бемазза (нордон) бошад, балгам зиёд аст.
4. Шур бошад, савдо (гафсии хун) зиёд мебошад.
60
БАЛГАМ ЗИЁД БОШАД:
Маззаи дахон нимтуруш (майхуш кисло-сладкий, нордон), дарди сар, варами дасту пой, кичча, хирагии чашм аз балгам аст.
61
ХУН ГАФС БОШАД
Маззаи дахон шур, хастагї, хориш, шабкурї, хобхои тарсанда дидан, фаромушхотирї.
62
НИШОНАХОИ ЗИЁДАТИИ САФРО (ЗАХРА, ТАЛХА)
Дарди сар, хушкии дахон, муйрезї, хирагии чашм, бадхазмї, зардии ранги руй аз зиёдшавии сафрост.
63
ТАБОБАТИ САФРО (ТАЛХА, ЖЕЛЧ)
Оби анори ширин ва нордонро фишурда, як шабонаруз дар аёс гузоред.
Баъдан дар он се мискол (12,75) асал омехта се руз дар шиками гурусна хар сахар нушед, сафроро кам менамояд.
64
ТАБОБАТИ БАЛГАМ
а) Занчабил, долчин, каланфур, чормагз арпабодиён ва шакари янтокро (верблюжья колючка) омехта хар руз се мискол (12,75гр) истеъмол намоед.
б) Тунук намудани хуни гафс, зарда
Аз заъфарон (шафран) ва шакари янток шарбат тайёр карда се руз дар нахор истеъмол намоед.
Шахси зардаи бисёр дошта то шифоёбиаш аз истеъмоли таъомхои нордон худдорї намояд.
65
ТАБОБАТИ БАЛГАМ
Шахси анчир хурда, аз балгам начот меёбед.
66
АРАКИ БАДАН
Испанд ва седонаро куфта хокаашро бо ширини омехта, дар хаммом, дар бадани гарм тило намоед (молед), араки баданро манъ менамояд.
67
СУЛФАИ КАБУДАК, ЗИККИ НАФАС
а) Гулбаргхои садбарги сурх, магзи бодом ва гашничро (кашничро) куфта, омехта дар гизохо (авкот) истеъмол намоянд.
б) Нафас нохамвор, аз кафаси сина хиррас шунида шавад, аз думбаи гусфанди сиёх ва пиёз шурбо пухта се руз хурад.
68
СУЛФА, ДАРДИ ШИКАМ, ДАМИШИ ШИКАМ
1)Занчабил ду ним мисхол – 10,52гр (имбир)
2)Мавиз панч мисхол-21,25гр
3) Арпабодиён як мисхол -4,25гр чeшонида, нeшад.
Хамашро бо каме об дар оташи паст 5-10 дахиха чeшонед, пас аз паст шудани харорати он нeшед.
69
СУЛФАИ КАБУДАК
Барои рафъи сулфаи кабутак сиёхии чашми гусфандро чушонида, хушк карда баъдан бо шакар истеъмол намоед.
70
СУЛФА
Шахси шамолхурда, сахт сулфад, дар сахар мавизи тоифиро бо равгани бунафша (фиалка) омехта хурад.
71
СУЛФАИ КУХНА
Барои рафъи сулфаи кухна турбро чушонида хуред.
72
СУЛФА
Барои рафъи сулфа сафрои (талха) сайгаки даштиро бо об омехта нушед.
73
СУЛФА
Барои рафъи сулфа анчирро бо шир чушонида нушед.
Хурдани танхо анчир низ фоидаовар аст.
74
СУЛФА
Барои рафъи сулфа гандумро чушонида, бо шир омехта, пеш аз хоб нушед.
75
СУЛФА
Думбаи гусфандро бо шир чушонида бо сирко истеъмол намоед, сулфа рафъ мегардад.
76
СУЛФА
Турбро бо асал хуред, давои сулфа аст.
77
СУЛФАИ КУХНА
Ду мискол (8,50) бунафшаро дар ду коса об чушонед, баъди як пиёла монданаш полида ду мискол (8,50) набот зам карда нушед, сулфаи кухнаро мебарад.
78
ПЕШГИРИИ СУЛФА ВА ТОЗА НАМУДАНИ ШУШ
Дар сахар шалгам хуред, бо сулфа дучор намешавед.
Боз шалгам сулфаро мулоим намуда, шушро тоза менамояд.
79
ОВОЗИ ГИРИФТА
Обчуши тухми турб хело хуб фоида мерасонад.
80
ХУШКИИ ДАХОН
Сирпиёзро бо турб ва намак хуред, дахон хушк намешавад.
81
ЗАБОНИ БЕМОРИДОШТА
Пиёз, пудина, чавро истеъмол намоед.
82
ДАРДИ ГУЛУ
Забони курбоххаи чулиро дар офтоб хушк карда хуред.
83
ОВОЗ, БОД, БАЛUАМ
Дар нахор (сахар) пиёз хурдан овозро тоза намуда, балгам ва бодро дафъ менамояд.
84
САФРО, СУЛФА, ХОРИШИ ГУЛУ
Аз гиёхи бунафша (фиалка) каме шарбат фишурда гирифта дар у се мискол (12,75) шакар хамрох намуда, нушед талха кам шуда кори узвхои дохила хуб мешавад, ба сулфа шифо бахшида, инчунин хориши гулуро бозмедорад.
85
ТАШНАГЇ, БЕМОРИИ КАНД (ДИАБЕТ САХАРНЫЙ)
Хишти сурхро дар оташ сурх карда дар зарфи обдор гузоред, то об чушад.
Онро полида бо гармии муътадил агар нушед, фоида менамояд.
86
ХУНРАВИ ВА ХУНУКИИ ВИРАХО (милкхо)
Заъфаронро (шафран) дар дахон доред.
87
БАДБУЙИХОИ ДАХОН
Барои рафъи бадбуйии дахон дар шир кашничи майдакардашударо омехта, дахонро чайхонед.
88
БАДБУЙИИ ДАХОН ВА ШАМОЛЗАДАГИХО
Хокистари суми буккаро бо шир омехта намоед, бадбуйии дахон ва шамолзадагихои онро бартараф менамояд.
89
САФЕДИИ ЧАШМ
Хокаи киччаи хушккардашударо дар чашм пошед, сафедии онро шифо мебахшад.
90
ДАРДИ ЧАШМ
Талхаи (желч) сайгакро ба чашм молед , шифо меёбад.
91
ПАРДАИ ЧАШМ
Ба чашматон сурма молед, пардаи дар назди чашмонатон буда бартараф мешавад.
92
САФЕДИИ ЧАШМ
Микдори муайяни сиркоро бо хокаи малах омехта, ба чашм аз берун молидан, сафедии чашмро шифо мебахшад.
93
ДАРДИ ЧАШМ
Кашничро чушонида аз оби он се маротиба ба чашм чаконед, сабукї пайдо мешавад.
94
ШАБКУРЇ
Обчуши кашнич ва бойчечакро дар чашм гузоред, аз шабкурї начот меёбед.
95
ДАРДИ ЧАШМ
Шири занро бо шакар омехта, дар атрофии чашмонатон молед, чашм аз дардхо шифо меёбад.
96
МИЧЧАХО
Агар аз гафсии миччахо азоб кашед, дар чашм пусти куршабпаракро бандед.
97
САФЕДИИ ЧАШМ
Талхаи (желч) хорпуштакро хушк карда, дар оташ таф дода хамчун сурма дар чашм кашед (молед).
98
НУРИ ЧАШМ ВА ВАРАМИ ЧАШМ
Агар чашм варам карда дард кунад, гиёхи бунафшаро (фиалка) хушк карда, майда карда бо гулоб омехта, дар чашм гузоред, чашм равшан шуда варам мегардад.
99
ДАРДИ ЧАШМ ВА САФЕДЇ
Шилми анзуратї гуштхури гуштбарор (астрагал шерестистоцветковый), кафки дарё, навот, шакарро малхам намуда ба он шири занро омезед.
Ин малхам барои чашм ёрии калон мерасонад.
100
САФЕДИИ ЧАШМ
Гиёхи лоласурхакро бо асал омехта, малхамро дар чашм гузоред ва бандед.
101
САФЕДИИ ЧАШМ
Хокаи хокистари марворидро (жемчуг) дар чашм гузоред, аз сафедии чашм асаре хам намемонад.
102
ЧАШМ
Кафки дарё, ки бо равгани пахта омехташудааст, барои чашм фоидаи калон дорад.
103
ЧАШМ (ОБРАВB)
Агар аз чашм об резад, дар кабатхои равгани думба, зарчуба омехта дар дохили хамир гирифта дар зери хeр пазед, дар холати гармиаш дар хамгашти бинї гузошта бандед.
104
БЕМОРИХОИ ЧАШМ
Талхаи хушккардашудаи таккаро дар миччахо бандед, беморихои чашмро шифо мебахшад.
105
ЧАШМ (НУРИ ЧАШМ)
Пусти морро дар чашм гузошта бандед, чашмро равшан менамояд.
106
САФЕДИ ДАР ЧАШМ, ЗАХМ ДАР ХАБАТХО
Дар чашм сафеди ё ки дар хабатхо захм бошад аз заъфарон хока тайёр намуда, дар атрофи чашм гузоред.
107
САФЕДИИ ЧАШМ
Агар дар чашм сафедї бошад, талхаи хорпуштро хушк карда, дар оташ таф дода, баъдан хамчун сурма ба чашм молед.
108
ОБРАВИИ ЧАШМ
Аз чашм оби тез резад, нохуни хурусро хушк намуда, куфта хокаи онро дар атрофии чашм тило (молед) намоед.
109
САФЕДШАВИИ МУЙХО
Дар гушатон талхаи турнай ё укоб чаконед дар муй ва ришатон сафеди пайдо намешавад.
110
ШУНАВОЇ
Агар гуш гарон бошад, оби сирпиёзро (чеснок) дар гуш чаконед шифо меёбад.
111
БЕМОРИХОИ ГУШ
Оби ахлоти саргини асп беморихои гушро шифо мебахшад.
112
ГУШ, ШУНАВОЇ ВА КИРМХОИ ГEШ
Оби барги шафтолуро дар гуш чаконед, кирмхои гушро кушта шунавоиро хуб менамояд.
113
ДАРДИ ГУШ
Агар гуш дард кунад, шарбати хоми кадуро чаконидан лозим.
114
КАРЇ
Талхаи барзаговро бо гулоб омехта дар гуш чаконед, барои табобати карї ёрї мерасонад.
115
ПЕШГИРИИ КАРЇ
Хашт пахтаи кулулакардаро дар равгани ёсуман тар карда дар гуш гузоред, карї ба шумо наздик намешавад.
116
ГУШ ОБ ДАРОЯД
Агар ба гуш об дарояд, тухми майдкардашудаи турбро бо оби пиёз омехта дар гуш гузоред ва чаконед.
117
ХУНУКИИ ГУШ
Агар гуш хунуки гирифта бошад, каме пешоби говро чаконед.
118
ДАРДИ ГУШ
Агар оби сирпиёзро бо талхаи (желч) гусфанд омехта, дар гуш чаконед, дард шифо меёбад.
119
КАРЇ
Хуни муши сахроиро дар гуш чаконед, кариро шифо мебахшад.
120
ГУШ ОБ ДАРОЯД
Агар дар гуш об дарояд, оби турбро бо талхаи (захраи) гусфанд омехта, дар гуш чаконед.
121
КАРЇ
Оби фишурдагирифтаи саргини (ахлоти) аспро бо заъфарон (шафран) омехта, дар гуш чаконед, карии дахсолаи гуш кушода мешавад.
122
КАРЇ
Гиёхи ачгон, (ажгон) талхаи гов (сафро), седонаро омехта дар кузаи гарданборик рехта дар оташ гузоред. Ба дарачаи чушиш мерасад. Баъдан гушро дар дахони куза доред, шунавої пайдо мешавад.
123
ХУНРАВИИ БИНЇ
Агар аз бинї хун ояд, каме хокистари пудина (мята) дар бинї чошед.
124
ХУНРАВИИ БИНЇ
Агар ногахон аз бини хун ояд, ахлоти харро фишурда оби онро ба бинї чаконед.
125
ДАРДИ ДАНДОН
Агар дандон дард кунад, сирпиёзро (сир,чеснок) чушонида хуред ва боз сирпиёзи хомро ба милкхо молед, дард мемонад.
126
ДАРДИ ДАНДОН
Агар дандонро бо гулоб обгардон кунед, роххои милкхои дард пурхувват мешаванд.
127
ДАРДИ ДАНДОН
Барои дард накардани дандон хокаи майдакардашудаи сулакхайдар дар дандон гузоред. Дар милкхо каме хокаи каланфур гузоштан хам фоида мерасонад.
128
ВАРАМИ ДАСТУ ПОЙХО
Сиркои дастсози ангурии uайрисафедро бо кашнич омехта ба варами дасту пойхо молед, варами дасту пойхоро мегардонанд.
129
БОД ВА ШАХВАТИ МАРДОН
Аз занчабил, долчин, тухми турб, пиёзи анзур ним мисколї (2,2гр) гирифта, майда карда баъд бо об чушонед ва то аз дард шифо ёфтан нушед. Хамин дорувориро хабдорухо (кулула) тайёр карда шаб истеъмол намоянд, кувваи чинсии мардонро меафзояд.
130
ДАВОИ БОД ВА ЧАВОНИИ ЧИСМ
Испандро (хазориспанд, исрик, гармала) бо равган ва гушти рубох чушонида ба он равгани зард омехта хар руз ду мискол (8,50 гр) истеъмол намоед аз хастагихои зиёд халос мешавед, хусусан бодро шифо бахшида, чисмро чавон менамояд.
131
БАВОСИРИ (ГЕМОРРОЙ) ДАРУНА ВА БЕРУНА
Хокистари устухони одам давои бевосири (гемаррой) даруна ва беруна аст. Агар бавосири даруна бошад, аз хокистари он бояд бо биниаш нафас кашад.
132
ХОРИШИ БАДАН
Агар якчанд донаи турбро истеъмол намоед аз хориш начот меёбед.
133
ХОРИШИ БАДАН (ШУКУФА)
Дар бадан шукуфа (кубо) бошад, аз хокаи испанд (хазориспанд, исрих, гармала) малхам гузорад ё тухми пиёзро чушонида хурад.
134
ДОГХОИ РУЙ
Сирпиёз (сир, чиснок) ва шалгами куфташуда догхои руйро мебарад.
135
ЧАВОН ШУДАНИ ЧИСМ
Обчуши сирпиёз (сир, чиснок) ва зира чисми инсонро чавон менамояд.
136
ХОРИШИ БАДАН
Шахсони хориши бадан дошта сирпиёз (сир, чиснок) хуранд, фоида мебахшад.
137
ЗАХМ
Агар тухми ордкардашудаи сабзиро дар захмхо (чарохатхо) пошед, шифо меёбед.
138
ДАРД, ВАРАМ
Агар ягон чоятон дард дошта бошад, кашничи сабзро то сершудан хуред.
Агар варам пайдо шавад хокаи кашничро бо сиркои хонагї омехта, молед, шифо меёбед.
139
ШУКУФАИ ХУШК
Як мискол кафки дарёро бо сиркои дастсози кухна омехта молед шифо мебахшад.
140
ШУКУФАИ ХУШК
Малхами аз тухми гули хайрї (алтей) бо сиркои дастсоз тайёр кардашударо дар руи молида дар офтоб шинед, шифо меёбед.
141
ШУКУФАИ ХУШК
Хокаи испандро бо об омехта молед, шифо меёбад
142
ЗАХМ
Аз кадуи хом бо кафгир каме харошида бо равгани зард ва хокистари ахлоти хар омехта ин малхамро захм молед, зуд шифо меёбед.
143
ЗАХМ
Захм (яра), варам дошта бошад ба e камее намаки мис яъне зангор (дахани фаранг, медный купорос) пошед. Аз муаллиф; пеш аз истифодабари дар болои тунука каме зангор резед, чeшида кафк карда хушк мешавад баъдан кeфта хокашро дар захм пошед.
Тарзи тайёр намудани зангор; порчаи мисро ба сирко тар карда дар зери замин гуронед. Баъди чандин рeзхо кушода бинед дар атрофи он зангор пайдо шудааст.
Зангорро дахони фаранг низ мегeянд. Онро аз uорхои кeххо низ ёфтан мумкин аст.
144
ЗАХМ
Хино (хна), заъфарон (шафран) ва сафедии тухмро хамир карда, дар захм (яра) бандед, шифо меёбед.
145
ПУЧАК
Пучаки сахт бошад, саргини гунчишк ва мургро омехта хамир карда, малхамро дар захм (яра) бандед. Пучакро (хассак) пазонида, чирки захмашро мебарорад.
146
ПУЧАК
Пучак хом бошад, хокаи гиёхи гули хайриро (алтей) бо чургот омехта молед, захм сар меорад ва чиркхояш мебароянд.
147
ЗАХМ ВА ЧАРОХАТ
Агар дар захм ё чарохат магзи сари гунчишкро тило намоед, шифо меёбед.
148
ЗАХМ
Агар хокистари шохи кухнаро бо пешоб ва ахлоти кудак омехта, дар захм гузоред, шифо меёбад.
149
ЗАХМ
Агар се мискол (12,75 гр)хокахои тухми гули садбарг як мискол (4,25)тухми талха (тхач,полынь горькая) омехта равгани индиго хамрох намуда, хамаашро дар хокистари гарм омехта, дар захм тило намоед,шифо меёбед.
150
ПУСТИ ХУШКИ ЗАХМ
Барои афтонидани пусти хушки захм:
1. Шилми дарахт ё клей панч дирхам – 14,875 гр.
2. Шилми гиёхе, ки онро анзурати гуштхури гуштбарор меноманд, номи русиаш астрогал шерстистоцветковый. Панч дирхам -14,875гр
3. Хокаи калъаи панч мискол – 21,25 гр
4. Санги сурма 5 дирхам – 14,875 гр.
5. равгани гули садбарг – 1,5 дирхам – 3,487 гр.
Хаммашро омехта малхамдору тайёр намуда бар захм бастан лозим.
151
ЗАХМ
Дар бадан шукуфа барояд, тамокуро чушонида дар он сиёхии дуди оташдонро омехта дар чойи беморї дошта, молед
152
ЗАХМ
Хокистари латтаро бо саргини хар омехта, боз хокаи тухми турб омезед. Ба хар хел захм малхамро бандед шифо меёбад.
153
ЗАХМ
Агар хуни муш ва хуни морро омехта ба чарохат ва захмхо тило намоед, шифо меёбед.
154
ЗАХМ
Хокистари устухони гургро дар захм гузоред, шифо меёбед.
155
ВАРАМ
Каме аз хокаи гиёхи касниро (цикорї) дар варам бандед, варам мегардад.
156
ЗАХМ
Аз тухми мург, заъфарон (шафран), кашничи хушккардашуда як дирхамї (2,975 гр.) малхамдору тайёр намуда, дар захм тило намоед, шифо мебахшад.
157
ВАРАМ
Варами зиёдатї пайдо шавад, хонаи занбури асалро чушонида оби онро нушед.
158
ВАРАМИ РУЙ
Бо шири шутур рeйро шуед варам мегардад.
159
СУЗИШИ БАДАН
Агар тамоми бадан сузад, аз китоби Куръони Карим сураи «Муввазатайн»-ро хонед, сузиш шифо меёбад.
160
ТАБОБАТ БО ДУО
Гуфтаанд, дар вакти бемор шудани Мухаммад ибни Шамокирї шахсе ба у маслихат дод, то назди табиби насронї равад.
Дар рох шахсеро дид, ки либосхои тоза дар, бар дошт ва аз вай кучо рафтанашро пурсид.
Мухаммад ибни Шамокирї гуфт, ки назди табиби насронї меравад.
Шахси бегона худро шинос накарда, ба у чунин маслихатхо гуфт. «Хар гох бемор шавед, ба кафи дастатон дуо хонда дамед ва бо хамин дастонатон чойи дардро молиш дихед, дард шифо меёбад.
Хамон дуо ин аст: «Би-л-хакки анзаллоху ва мо арсалнока илло мубаширан ва назиран».
Хамон шахс Хизр алайххисалом буданд. Мухаммад ибни Шомакирї ин дуоро дар кафи дастонаш хонда дамид ва бо хамин дастонашро дар чойхои дарддошта нихода молиш дод, дард гум шуд.
161
ХОРИШИ БАДАН
Сирпиёзро (сир, чиснок) дар равган таф дода хуред, хориши бадан шифо меёбад.
162
ХОРИШИ БАДАН
Хокаи тухми чукриро (ревоч) дар хаммоми гарм, дар бадан тило (молед) намоед, аз хориш рахо меёбед.
163
БАРОВАРДАНИ ТИР ВА НАЙЗА АЗ БАДАН
Магзи сари аккаро хеле хуб чушонида, дар чойхои тир ва найзаи дар бадан буда гузоред, онхоро аз захмхо мебарорад.
164
НАВИШТАЧОТИ ПУСТ (НАКОЛКА)
Дар пуст агар навиштачоте бо сузан зада бошанд магзи сари аккаро бо равгани гули садбарг малхам тайёр намуда, руйи он (болои он) бандед, онро тоза менамояд.
165
БАДБУЙИХОИ ТАГИ КАШ
Буйхои бади таги кашро хокистари муртаки бо сирко омехта, он малхамро он чо гузоред шифо мебахшад.
166
БАДБУЙИХОИ ТАГИ КАШ
Аз таги кашхо буйи бад ояд, аз гиёхи буйимодарон бо сирко малхам тайёр намуда, баъд дар таги каш молед.
167
АРАК ВА БУЙИ БАДИ ПОЙХО
Пойхо арак карда буйи бад бароранд, хуни шутурро молед.
168
ПЕС (ВИТИЛИГО)
Гирифтори бемории пес шабу руз тухми лоласурхакро истеъмол намояд.
169
ПЕС (ВИТИЛИГО)
Тухми лайлакро чил руз дар таги саргини (ахлоти) асп гузоред, баъдан дар чойхои песдошта тило намоед, шифо меёбед.
170
ПЕС (ВИТИЛИГО)
Хуни муш, мургобии сиёх ва зогро омехта тило намоед, бемории пес шифо меёбад.
171
МУЙРЕЗЇ
Хокистари пусти сирпиёзро (сир, чиснок) бо равгани зайтун омехта онро тило намоед, давои муйрезист.
172
РЕХТАНИ МИЧЧАХО ВА АБРУХО
Барои табобати рехтани миччахо ва абрухо (кошхо)
Агар миччахо ва ё хошхои шахсе резанд, барои сабзидани он малхами шифобахш тайер намудан дар хош ва абрeхо молидан. Малхам чунин тайер намуда мешавад.
1. Як мискол (4,25 гр.) хурмои сузонидашуда
2. Як мискол (4,25гр.) чавзи баввои сузонидашуда
3. Дах мисхол (42, 5гр) хокаи каланфури сафед.
Хаммаашро омехта дар чойхои рехтаи миччахо ва абрухо тило намоед.
173
МУЙХОИ САФЕД
Лаблабуи сурхро чушонида, дар муйхои сафедшуда молед, сиёх мешаванд.
174
РЕХТАНИ МИЧЧАХО ВА АБРУХО
Агар миччахо ё хошхои шахсе резанд, барои сабзонидани онхо малхами шифобахш тайёр намудан лозим аст.
Тарзи тайёр намудани малхам;
Агар дах мисхол (42,50 гр) хокистари хурмои сeзонидашударо бо равuани зайт (оливковое масло) омехта дар миччахо ва абрeхо тило (молед) намоед дар чойи онхо аз нав миччахо мерeянд.
175
РЕЗОНИДАН ВА САБЗОНИДАНИ МУЙХО
Зогро дар зери саргини асп якчанд вакт гузоред. Дар он кирмхои сафед ва uайри сафед мебинед. Кирмхои сафед муйхоро мерезонанд. Кирмхои uайри сафед ба сабзиши муйхо ёрї мерасонанд.
176
НОСУР (ЗАХМИ КУХНАИ ОБРАВАНДА)
Ба носури сахтшуда пиёзи тафдодашударо малхам намуда гузоред, дардашро шифо мебахшад.
177
НОСУР
Малхами аз хокаи тухми загир ва равгани сирпиёз (сир, чеснок) малхам тайёрнамуда носурро шифо мебахшад.
178
КАЖДУМ ГАЗИДА
Каждум газад, равгани каждум тило намоед. Яъне равгане, ки дар он як вакти муайян каждум гузошта шуда буд.
179
МОР ГАЗИДА
Мор газад, сирпиёзро (сир, чиснок) тило (молед) намоед.
180
МОР ГАЗИДА
Агар сирпиёз бисёр истеъмол намоед, захри мор таъсир намерасонад, чунки захри сирпиёз аз захри мор пуркувваттар аст.
Агар мор газад, равгани лайлакро молед.
181
ДУР НАМУДАНИ ГАЗАНДАХО
Дар чойе, ки сафедиро месузонед, аз он чой мор, каждум, гундал ва дигар газандахо мегурезанд.
182
ДУР НАМУДАНИ ГАЗАНДАХО
Дар чойхое, ки сари хурус сузонида мешавад, мор, каждум, гундал ва дигар газандахо аз он чой мераванд.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 2