Եվ, թեև դուք ինձ, Հայ բանաստեղծիս Դափնի եք տալիս, Սիրում, մեծարում, Բայց ես չեմ կարող Ապրել ու երգել Այս հողագնդում` Այսպիսի դարում Եվ այս... աշխարհում...
Եվ, Եղեռնից ու ջարդից առավել, Այդ է ինձ տանջում` Յոթն անգամ ավել Ու յոթնապատիկ.
Օ՜, դու մարդկային Կամ.. անմարդկային Կեղծ արդարություն, Ես -- Սիամանթոն-- Ավելի` մեռած Քան ապրած, սիրած -- Բանաստեղծս հայ, Թքե՛լ եմ ես քո կեղտոտ ճակատին...
Իսկ ամենից շատ, Ամենից ավել-- Մեծ-մեծ խոսքերի, Մեծ-մեծ զորքերի, Մեծ-մեծ աչքերի, ( Որոնք չեն տեսնում Տեսածը իրենց... ) Եվ արդարության, Եվ արդարության...
Թքել եմ, այո՛, Եթե մի փոքրիկ, Հանճարեղ մի ազգ, Որը դարերով Կերտել է միայն, Ու պաշտել միայն Ազնիվն ու բարին-- Այս էլ քանի դար, Մորթվո՜ւմ է , մորթվո՜ւմ. Եվ-- ամենից շատ-- Ամենից դաժան, Այս... իբրև հույսի Եվ... լույսի դարում...
Մորթվում է լկտի, Մորթվում անպատիժ, Մեծ--մեծ զորքերի, Մեծ--մեծ խոսքերի, Եվ նաև... Մեծ--մեծ աչքերի առջև,-- Եվ ոչ-ոք, ոչ-ոք Չի փրկում նրան, Չի օգնում նրան Կամ... ձեռք երկարում...
Բայց ո՛չ, սպասի՛ր.-- Հենց այդ գրքում եր-- Ցեղասպանության արյունոտ գրքում,-- Որ նա հասավ իր վերջին օրհասին (Դեր Զորից` Պոլիս Եվ Վանից` Բասեն... )
"Ճերմակ գիրք" կազմիր, Հայերին տանջող Ու բնաջնջող Սև ոճիրների մասին բյուրավոր. Եվ փրկի՛ր, փրկի՛ր Իմ ցեղի Վերջին այս սերմը մի բուռ-- Սերմը դարավոր, Սերմը փառավոր...
Փրկի՛ր, զորավոր, Եթե չես ուզում, Որ մի դար հետո Իմ ցեղի լեզուն Եվ հայ դպրության գանձերն աննման, Անհնար լինի վերծանել, ավա՜ղ, Շումերների Ու Ացտեկների հին գանձերի նման...
Եղել ձիրք, տաղանդ, Երբ վսեմ տաղանդն Աղանդ է կոչվել, Աղանդի՛ աշխարհ.
Նվիրվել բարուն ու գաղափարին-- Նեղ կաղապարի Ու... չարի աշխարհ.
Երկրպագել ու խնկարկել միայն Ներշնչումի ու արարման պահին-- Փողի, օգուտի Ու շահի աշխարհ...
Ջնջվում է , Կորչում իմ ազնիվ սերմը, Տեսակն ու սեռը, Իմ անկրկնելի ցեղը հայկական.
Քսաներորդ դար, Եվ դո՛ւ, մարդկություն, Որ, Իբրև բարի, Եվ հոգատար ու խղճով ես այնքան, Որ պահպանում ես Ու փրկում մահից Նույնիսկ գորշ գայլի Կամ շնագայլի տոհմ ու ցեղերին, Ամեն տեսակի Գիշատիչներին ցեղի մարդկային, (Օձից մինչև... Կայեն... )
Երբ մենք, թվով` քիչ, Սակայն եզակի որակ ենք եղել, Քանակի աշխարհ...
Նետ ու աղեղի փոխարեն` տավիղ Եվ գիր ենք պաշտել սրի փոխարեն Եվ զենքի տեղ` երգ, Զորքի տեղ` ցնորք-- Զենքի, զորքի ու բանակի աշխարհ...
Մենք` մարդկության ու պատմության դոնոր Ամեն մի դարի Արդար պայքարին Արյուն ենք տվել, Արյունը մեր քիչ, Արյունը մեր թանկ. Դրա փոխարեն Մեզ գովք շռայլող Թանաքի՛ աշխարհ...
Ինչքան ել դժվար, Հաճախ` անհնար, Բայց,ինչ էլ լիներ, Միշտ մարդ ենք եղել Ու մարդ մնացել-- Տմարդի՛ աշխարհ.
Տե՛ր, Տուր ինձ Մովսես մարգարեի պես Հանել ու տանել ցեղն իմ հալածված Այս Հայաստանից,-- Ոչ-Մահաստանից, Ոչ-Քարաստանից, Դեպի ապահով, ուրիշ մի եզերք (Կա՞ այդպիսի տեղ...)-- Ցեղն իմ մշտատև-- Նրա սերմը նոր Արմատները հին, Վեպ, կոթող ու երգ...
Տուր պերճաբանիս Թլվատությունը նրա մոգական Եվ սուրը նրա` Աղբյուր հանելու հանդիպած քարից, Եվ գավազանը` Ճեղքելու Կարմիր ծովը մեր բախտի, Լացի ու արյան, Թեկուզև Մովսես մարգարեի պես Իմ մահը գտնեմ,
Օտար հող մտնեմ, Այդ երանելի ափին չհասած, Բաղձալի սեմին նրա փակ դռան...
Տե՛ր, Չե՞ս լսում դու “Կարմիր լուրերը” ջարդի ու արյան...
2.
Ջնջվում է , Կորչում, Իմ ազնիվ սերմը, Տեսակն ու սեռը.
Ո՜վ միտք հղացավ Դժոխք արարել Եղյալ ու չեղյալ Դրախտի տեղում, Արարատ լեռան հովանու ներքո, Երկրի փոխարեն Մեզ տալով մի հին, Ոտնակոխ ճամփա, Հողի տեղ` չոր քար, Ջրի տեղ` արյուն... Ո՜վ միտք հղացավ, Դեռ մեր պատմության վաղ արշալույսին, Այս արարչագործ, Հին ժողովրդի Գլուխը դնել մի հարևանի (Բիրտ Պարսկաստանի) Արնոտ սրի տակ. Մյուսի աջով-- (Բյուզանդիո խաչով), Պահանջելով, Որ նա...ծախի իր հոգին, Եթե ուզում է... մարմինը փրկել:
Եվ եթե դարերն Անզոր են եղել նրան ազատել, Եվ եթե Գալիք դարերն անզոր են ազատել նրան Եվ հրաշքն է լոկ Հնարն անհնար,
-Ո՜վ հղացավ այս միտքը դիվական` Մասիսը ճերմակ, Մասիսը անբիծ Այս լայն աշխարհում դնել այն տեղում, Ուր դար ու դարեր Պիտի արյունեն լանջերը նրա Եվ գագաթն անգամ.
Գիտեմ, գալու է պահը լուսավոր Կբացի դեմքդ աշխարհը մի օր Կմաքրի ձեռքերդ արյունից հայի Որ զատվի մարդն ու գազանը վայրի Անմեղ արյունը գետնին չի մնա Հայն իր հողերի տերը կդառնա Ուզեք, թե չուզեք, ինչքա~ն անցնի Մենք հավատքով ենք ապրում գալիքի. Ես պոետն եմ այդ լույս այգաբացի Թեկուզ անցնի էլ բյուր հազար տարի, Քանի գերի է երկիրն իմ Նաիրի Երբե՛ք չի քնի ոխը հայ ազգի Աստված է երգիս ուժ տալիս ու թեւ, Որ հնչի ուժգին, հնչի հարատեւ, Մինչ սպասումի պահը հրաշքի, Որ հաղթանակած ելնեմ գագաթին Վես ու բիբլիական մեր Արարատի Ու ասեմ թուրքի ուղիղ ճակատին,- - Մե՛նք ենք լոկ արդար տերն այս սարի, Դեռ սպասում ենք սուրբ դատաստանի Մեզ հետ է եւ ինքը՝ Աստված Քանզի նա էլ վերում բազմած Համբերությունն իսպառ հատած Բարկությունն է թափում նա ցած Արյան ծարավ ու կուրացած Մարդ էակին՝ գազան դարձած...
Թուրքը տգետ, թույլ ու անճար, Տեսավ հայը քաջ ու հանճար Սրտում ծնվեց խանդը նենգ, չար Քանզի չուներ էլ ուրիշ ճար. Ու մշակեց հրեշաոճ Մի ծրագիր եղերական Ձեռագիրն էր լոկ թուրքաոճ. Սպանդ հայի, թուրքի թալան Աստծո կամքով ազգս փրկվեց Թուրքի ճանկից վայրի, գազան Մոխիրներից ծլարձակեց Աշխարհով մեկ՝ հանց սերմնացան Արդեն ուղիղ, ուղիղ մեկ դար Գովքն ենք անում մեր Էրգրի Հյուսում երգեր հազար-հազար Այն օրից մեր՝ ծով կարոտի:
Նա պիտի ապրի իր կուլտուրայով, Իրեն արհեստով ու մեծ արվեստով, Իրեն երգերով, անցյալի վերքերով, Դառը հուշ դարձած իր մեծ եղեռնով, Ապրել է, կապրի այսպես ապրելով Մասիսն է եղել մեր տանջանքների, Հառաչանքների լուռ, անխոս վկան, Ու հիմա որպես շեփոր ռազմի, Ժամն է, որ գցի լռության չադրան...
Մասիսը երբեք չի ուզում տեսնել Իր պանդուխտ որդուն մոլոր, գլխիկոր Արեգակին է հայացքը հառել, Սակայն չի հալչում սրտիս ձյունը խոր:
Ինչքան էլ հողմեր շառաչեն՝ իզո~ւր Մասիսը երբեք չեն կարող հարթել, Ինչքան էլ թեկուզ հայը մնա լուռ, ԱՆցյալը սակայն նա չի մոռացել: Նա չի մոռացել, ինչպես մոռանար Ձայների արքա մեր Կոմիտասին, Ինչպես մոռանար Ռուբեն Սեւակին Ու մեծ բանաստեղծ Սիամանթոյին Նա չի մոռացել, չի էլ մոռանա, Մասիսը գերված, Անին մեր ավեր Ղարս ու Էրզրում, Վան ու Երզնկա Մեզ սպասում են նորից անհամբեր Մեզ, որ Տեր-Զորի անապատներում Անհետ ու անհուշ ուզեցին կորցնել, Սակայն մենք այստեղ՝ մայր հողի գրկում Աճեցինք նորից, երգինք հորովել Մեզ, որ կոտորել են մարդուկները թուրք, Այդ բիրտ գազաններն անապատների, Բայց հանճարներ ծնող մի ժողովուրդ
Բայց մենք հառնեցինք մեր մոխիրներից. Այսօր էլ նույնն է, նույնն է աշխարհը Դիտողի դերում՝ լուռ, ինչպես քարը, Իսկ արյունը հոսում է անվերջ Արյան ծով է, մենք էլ նրա մեջ. Արթնացեք մարդիկ խորը թմբիրից, Արթնացեք եւ դուք, որ ձեր ձեռքումն է Ղեկն աշխարհի, դուք արյան ծարավ, Տարված ձեր շահով, դուք իսկը դահիճ Աշխարհը քաոս դարձրիք իրավ. Ուշքի եկեք շուտ, ընկել եք ճահիճ Ձեր ձեռքով անմեղ արյունն է հեղվում Այսօր արաբի, իսկ վաղը թե ո՞ւմ... Ուժեղը միշտ էլ ճիշտ է ու հաղթող Վա~յ նրան, ով թույլ է ու անկարող... Նույնն է աշխարհը՝ կույր ու անհոգի Ինչպես անցյալում թուրքը տմարդի Թափում էր, լափում արյունը հայի, Իսկ աշխարհն էր լոկ դերում դիտողի...
Комментарии 146
-Որտե՞ղ են ապրում քամիները:
-Պալատների մեջ:
-Իսկ որտե՞ղ է մեր փրկությունը:
-Մեր և, ավաղ, ո'չ մեր ձեռքերում...
Պետք է շատ ու շատ երեխաներ ունենանք!
Միակ ելքն այս շրջափակված իրավիճակից դա է!
Եվ, թեև դուք ինձ,
Հայ բանաստեղծիս
Դափնի եք տալիս,
Սիրում, մեծարում,
Բայց ես չեմ կարող
Ապրել ու երգել
Այս հողագնդում`
Այսպիսի դարում
Եվ այս... աշխարհում...
Եվ, Եղեռնից ու ջարդից առավել,
Այդ է ինձ տանջում`
Յոթն անգամ ավել
Ու յոթնապատիկ.
Օ՜, դու մարդկային
Կամ.. անմարդկային
Կեղծ արդարություն,
Ես -- Սիամանթոն--
Ավելի` մեռած
Քան ապրած, սիրած --
Բանաստեղծս հայ,
Թքե՛լ եմ ես քո կեղտոտ ճակատին...
Գևորգ Էմին
Իսկ ամենից շատ,
Ամենից ավել--
Մեծ-մեծ խոսքերի,
Մեծ-մեծ զորքերի,
Մեծ-մեծ աչքերի,
( Որոնք չեն տեսնում
Տեսածը իրենց... )
Եվ արդարության,
Եվ արդարության...
Թքել եմ, այո՛,
Եթե մի փոքրիկ,
Հանճարեղ մի ազգ,
Որը դարերով
Կերտել է միայն,
Ու պաշտել միայն
Ազնիվն ու բարին--
Այս էլ քանի դար,
Մորթվո՜ւմ է , մորթվո՜ւմ.
Եվ-- ամենից շատ--
Ամենից դաժան,
Այս... իբրև հույսի
Եվ... լույսի դարում...
Մորթվում է լկտի,
Մորթվում անպատիժ,
Մեծ--մեծ զորքերի,
Մեծ--մեծ խոսքերի,
Եվ նաև...
Մեծ--մեծ աչքերի առջև,--
Եվ ոչ-ոք, ոչ-ոք
Չի փրկում նրան,
Չի օգնում նրան
Կամ... ձեռք երկարում...
3.
" Ո՜վ մարդկային արդարություն,
-թող ես թքնե՛մ քու ճակատիդ ":
Թքե՛լ եմ բոլոր
Չարին ծառայող
Ու բարուն դավող
Գրքերի վրա,
Բոլոր երգերի, ներկերի վրա
Եվ արվեստների,
Եվ արհեստների.
Խաբող հույսերի,
Նենգող հույզերի
Եվ սին մոռացում բերող
Տենչերի ու երազների.
Մտցրո՛ւ ցեղն իմ
"Կարմիր գրքի" մեջ...
Բայց ո՛չ, սպասի՛ր.--
Հենց այդ գրքում եր--
Ցեղասպանության արյունոտ գրքում,--
Որ նա հասավ իր վերջին օրհասին
(Դեր Զորից` Պոլիս
Եվ Վանից` Բասեն... )
"Ճերմակ գիրք" կազմիր,
Հայերին տանջող
Ու բնաջնջող
Սև ոճիրների մասին բյուրավոր.
Եվ փրկի՛ր, փրկի՛ր
Իմ ցեղի
Վերջին այս սերմը մի բուռ--
Սերմը դարավոր,
Սերմը փառավոր...
Փրկի՛ր, զորավոր,
Եթե չես ուզում,
Որ մի դար հետո
Իմ ցեղի լեզուն
Եվ հայ դպրության գանձերն աննման,
Անհնար լինի վերծանել, ավա՜ղ,
Շումերների
Ու Ացտեկների հին գանձերի նման...
Եղել ձիրք, տաղանդ,
Երբ վսեմ տաղանդն
Աղանդ է կոչվել,
Աղանդի՛ աշխարհ.
Նվիրվել բարուն ու գաղափարին--
Նեղ կաղապարի
Ու... չարի աշխարհ.
Երկրպագել ու խնկարկել միայն
Ներշնչումի ու արարման պահին--
Փողի, օգուտի
Ու շահի աշխարհ...
Ջնջվում է ,
Կորչում իմ ազնիվ սերմը,
Տեսակն ու սեռը,
Իմ անկրկնելի ցեղը հայկական.
Քսաներորդ դար,
Եվ դո՛ւ, մարդկություն,
Որ,
Իբրև բարի,
Եվ հոգատար ու խղճով ես այնքան,
Որ պահպանում ես
Ու փրկում մահից
Նույնիսկ գորշ գայլի
Կամ շնագայլի տոհմ ու ցեղերին,
Ամեն տեսակի
Գիշատիչներին ցեղի մարդկային,
(Օձից մինչև... Կայեն... )
Եվ ինչպե՞ս մնար,
Ինչպե՞ս դիմանար.
Երբ մենք, թվով` քիչ,
Սակայն եզակի որակ ենք եղել,
Քանակի աշխարհ...
Նետ ու աղեղի փոխարեն` տավիղ
Եվ գիր ենք պաշտել սրի փոխարեն
Եվ զենքի տեղ` երգ,
Զորքի տեղ` ցնորք--
Զենքի, զորքի ու բանակի աշխարհ...
Մենք` մարդկության ու պատմության դոնոր
Ամեն մի դարի
Արդար պայքարին
Արյուն ենք տվել,
Արյունը մեր քիչ,
Արյունը մեր թանկ.
Դրա փոխարեն
Մեզ գովք շռայլող
Թանաքի՛ աշխարհ...
Ինչքան ել դժվար,
Հաճախ` անհնար,
Բայց,ինչ էլ լիներ,
Միշտ մարդ ենք եղել
Ու մարդ մնացել--
Տմարդի՛ աշխարհ.
Տե՛ր,
Տուր ինձ Մովսես մարգարեի պես
Հանել ու տանել ցեղն իմ հալածված
Այս Հայաստանից,--
Ոչ-Մահաստանից,
Ոչ-Քարաստանից,
Դեպի ապահով, ուրիշ մի եզերք
(Կա՞ այդպիսի տեղ...)--
Ցեղն իմ մշտատև--
Նրա սերմը նոր
Արմատները հին,
Վեպ, կոթող ու երգ...
Տուր պերճաբանիս
Թլվատությունը նրա մոգական
Եվ սուրը նրա`
Աղբյուր հանելու հանդիպած քարից,
Եվ գավազանը`
Ճեղքելու Կարմիր ծովը մեր բախտի,
Լացի ու արյան,
Թեկուզև Մովսես մարգարեի պես
Իմ մահը գտնեմ,
Օտար հող մտնեմ,
Այդ երանելի ափին չհասած,
Բաղձալի սեմին նրա փակ դռան...
Տե՛ր,
Չե՞ս լսում դու
“Կարմիր լուրերը” ջարդի ու արյան...
2.
Ջնջվում է ,
Կորչում,
Իմ ազնիվ սերմը,
Տեսակն ու սեռը.
Ո՜վ միտք հղացավ
Դժոխք արարել
Եղյալ ու չեղյալ Դրախտի տեղում,
Արարատ լեռան հովանու ներքո,
Երկրի փոխարեն
Մեզ տալով մի հին,
Ոտնակոխ ճամփա,
Հողի տեղ` չոր քար,
Ջրի տեղ` արյուն...
Ո՜վ միտք հղացավ,
Դեռ մեր պատմության վաղ արշալույսին,
Այս արարչագործ,
Հին ժողովրդի
Գլուխը դնել մի հարևանի
(Բիրտ Պարսկաստանի)
Արնոտ սրի տակ.
Մյուսի աջով--
(Բյուզանդիո խաչով),
Պահանջելով,
Որ նա...ծախի իր հոգին,
Եթե ուզում է... մարմինը փրկել:
Եվ եթե դարերն
Անզոր են եղել նրան ազատել,
Եվ եթե
Գալիք դարերն անզոր են ազատել նրան
Եվ հրաշքն է լոկ
Հնարն անհնար,
ՍԻԱՄԱՆԹՈՅԻ ՄԵՆԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆԸ
1915 թիվ, ապրիլ, Այաշ -
1.
-Ո՜վ հղացավ այս միտքը դիվական`
Մասիսը ճերմակ,
Մասիսը անբիծ
Այս լայն աշխարհում դնել այն տեղում,
Ուր դար ու դարեր
Պիտի արյունեն լանջերը նրա
Եվ գագաթն անգամ.
Ահա վառվում է մեր նոր
Հաղթանակի լույսը բորբ.
Լվանում է նա հիմա
Վառվող ոգին մեր անմահ,
Չքնաղ արևն այդ արի,
Վառված հրով աշխարհի...
Չկա~ ուրիշ արև է'լ,
Նա' է միայն, որ դարեր
Անմար` պիտի արևե...
Լույսով վառված սակայն այդ
Նժարներից հիմա մենք
Հիմարությամբ չթափենք
Իմաստությունն այն արար.-
Մեր անցյալի խորամիտ
Է'ջն այն արդար ու ռամիկ`
Մեծահանճար ու վարար... 1933թ
Կքած կյանքի բեռի տակ,
Խոր գերության ընդերքում,
Իմաստության մի գետակ
Հիմարության համերգում-
Քանի~ տարի, քանի~ դար
Վկայեցիր անհերքում...
Ափերին այն խավարտչին,
Ուր հայրենիքն էր մեր հին,
Չկա՞ր արդյոք գետ մի հորդ,
Որ գերության անհաղորդ`
Լուրթ հոսելով դարից-դար
Մթության մեջ այն համառ
Այս այգաբացն էր կրում,
Հո~ւր այգաբացն այս հեռու
Հնուց պահած իր ջրում
Օ~, ըղձական այս հեռուն...
Կքած կյանքի բեռի տակ`
Ոգի~ անկոր, հո~ւր գետակ...
Պատգամ
(Ե. Չարենց)
Նոր լույս ծագեց աշխարհին.
Ո՞վ այդ արևը բերեց:-
Ահա ոսկյա մի արև`
Ճառագումով իր հրե`
Այգաբացի պուրպուրե
Նժույգների վրա հեց`
Նոր աշխարհին ու մարդուն
Հղում է լույս զվարթուն:
Նոր աշխարհին ու մարդուն
Ո~վ բերեց լույսն այս արթուն,
Օ~, ո՞ւմ ձեռքով վառվեց ո՞ւմ
Հրակարմիր, հարավարս,
Ադամանդյա լույսը այս:-
Գիտեմ, գալու է պահը լուսավոր
Կբացի դեմքդ աշխարհը մի օր
Կմաքրի ձեռքերդ արյունից հայի
Որ զատվի մարդն ու գազանը վայրի
Անմեղ արյունը գետնին չի մնա
Հայն իր հողերի տերը կդառնա
Ուզեք, թե չուզեք, ինչքա~ն անցնի
Մենք հավատքով ենք ապրում գալիքի.
Ես պոետն եմ այդ լույս այգաբացի
Թեկուզ անցնի էլ բյուր հազար տարի,
Քանի գերի է երկիրն իմ Նաիրի
Երբե՛ք չի քնի ոխը հայ ազգի
Աստված է երգիս ուժ տալիս ու թեւ,
Որ հնչի ուժգին, հնչի հարատեւ,
Մինչ սպասումի պահը հրաշքի,
Որ հաղթանակած ելնեմ գագաթին
Վես ու բիբլիական մեր Արարատի
Ու ասեմ թուրքի ուղիղ ճակատին,-
- Մե՛նք ենք լոկ արդար տերն այս սարի,
Դեռ սպասում ենք սուրբ դատաստանի
Մեզ հետ է եւ ինքը՝ Աստված
Քանզի նա էլ վերում բազմած
Համբերությունն իսպառ հատած
Բարկությունն է թափում նա ցած
Արյան ծարավ ու կուրացած
Մարդ էակին՝ գազան դարձած...
16.05.2004, Բրյուսել
Սոնա Արշունեցի
ՄԵԶ ՀԵՏ Է ԵՎ ԻՆՔԸ՝ ԱՍՏՎԱԾ
Թուրքը տգետ, թույլ ու անճար,
Տեսավ հայը քաջ ու հանճար
Սրտում ծնվեց խանդը նենգ, չար
Քանզի չուներ էլ ուրիշ ճար.
Ու մշակեց հրեշաոճ
Մի ծրագիր եղերական
Ձեռագիրն էր լոկ թուրքաոճ.
Սպանդ հայի, թուրքի թալան
Աստծո կամքով ազգս փրկվեց
Թուրքի ճանկից վայրի, գազան
Մոխիրներից ծլարձակեց
Աշխարհով մեկ՝ հանց սերմնացան
Արդեն ուղիղ, ուղիղ մեկ դար
Գովքն ենք անում մեր Էրգրի
Հյուսում երգեր հազար-հազար
Այն օրից մեր՝ ծով կարոտի:
Նա պիտի ապրի իր կուլտուրայով,
Իրեն արհեստով ու մեծ արվեստով,
Իրեն երգերով, անցյալի վերքերով,
Դառը հուշ դարձած իր մեծ եղեռնով,
Ապրել է, կապրի այսպես ապրելով
Մասիսն է եղել մեր տանջանքների,
Հառաչանքների լուռ, անխոս վկան,
Ու հիմա որպես շեփոր ռազմի,
Ժամն է, որ գցի լռության չադրան...
Մասիսը երբեք չի ուզում տեսնել
Իր պանդուխտ որդուն մոլոր, գլխիկոր
Արեգակին է հայացքը հառել,
Սակայն չի հալչում սրտիս ձյունը խոր:
15 ապրիլի, 1965թ.
Սոնա Արշունեցի
ՄԵՆՔ ՉԵՆՔ ՄՈՌԱՑԵԼ
Ինչքան էլ հողմեր շառաչեն՝ իզո~ւր
Մասիսը երբեք չեն կարող հարթել,
Ինչքան էլ թեկուզ հայը մնա լուռ,
ԱՆցյալը սակայն նա չի մոռացել:
Նա չի մոռացել, ինչպես մոռանար
Ձայների արքա մեր Կոմիտասին,
Ինչպես մոռանար Ռուբեն Սեւակին
Ու մեծ բանաստեղծ Սիամանթոյին
Նա չի մոռացել, չի էլ մոռանա,
Մասիսը գերված, Անին մեր ավեր
Ղարս ու Էրզրում, Վան ու Երզնկա
Մեզ սպասում են նորից անհամբեր
Մեզ, որ Տեր-Զորի անապատներում
Անհետ ու անհուշ ուզեցին կորցնել,
Սակայն մենք այստեղ՝ մայր հողի գրկում
Աճեցինք նորից, երգինք հորովել
Մեզ, որ կոտորել են մարդուկները թուրք,
Այդ բիրտ գազաններն անապատների,
Բայց հանճարներ ծնող մի ժողովուրդ
Բայց մենք հառնեցինք մեր մոխիրներից.
Այսօր էլ նույնն է, նույնն է աշխարհը
Դիտողի դերում՝ լուռ, ինչպես քարը,
Իսկ արյունը հոսում է անվերջ
Արյան ծով է, մենք էլ նրա մեջ.
Արթնացեք մարդիկ խորը թմբիրից,
Արթնացեք եւ դուք, որ ձեր ձեռքումն է
Ղեկն աշխարհի, դուք արյան ծարավ,
Տարված ձեր շահով, դուք իսկը դահիճ
Աշխարհը քաոս դարձրիք իրավ.
Ուշքի եկեք շուտ, ընկել եք ճահիճ
Ձեր ձեռքով անմեղ արյունն է հեղվում
Այսօր արաբի, իսկ վաղը թե ո՞ւմ...
Ուժեղը միշտ էլ ճիշտ է ու հաղթող
Վա~յ նրան, ով թույլ է ու անկարող...
Նույնն է աշխարհը՝ կույր ու անհոգի
Ինչպես անցյալում թուրքը տմարդի
Թափում էր, լափում արյունը հայի,
Իսկ աշխարհն էր լոկ դերում դիտողի...
2003, Բրյուսել
Սոնա Արշունեցի