Сёння юбілейнае, пяцідзясятае відэа! Яно прысвечанае гораду Узда. Старажытны беларускі горад Узда знаходзіцца прыблізна ў сямідзесяці кіламетрах на паўднёвы захад ад беларускай сталіцы. Упершыню на старонках дакументаў Узда сустракаецца ў сярэдзіне 15-га стагоддзя, як маёнтак, якім валодаў шляхецкі род Корсакаў. Але сапраўдны росквіт гэтага населенага пункта прыйшоўся на другую палову 16 стагоддзя, калі Узда належала шляхецкаму роду Кавячынскіх герба Астоя. Усяго іх было тры браты: Мацей, Гектар і Альбрэхт, але самым вядомым, безумоўна, быў першы з іх. Мацей Кавячынскі скончыў Вітэнбергскі універсітэт у Германіі, быў апантаным прыхільнікам Рэфармацыі, сябрам і паплечнікам Мікалая Радзівіла Чорнага, заснавальнікам нясвіжскай друкарні Радзівілаў. Дарэчы, існуе меркаванне, што менавіта Мацей перавёз у Нясвіж з Вільні шрыфты самога Францішка Скарыны. Ну а пасля таго, як у 1571-ым годзе Мікалай Крыштаф Радзівіл Сіротка, які, як вядома, не надта шанаваў пратэстантаў, Нясвіжскую друкарню зачыніў, то Кавячынскі перавёз сваё абсталяванне менавіта ва Узду. І менавіта тут у 1572-ім годзе была надрукаваная Біблія ў перакладзе і з каментарамі, бадай што самага вядомага дзеяча беларускай Рэфармацыі – Сымона Буднага. Браты Кавячынскія зарэкамендавалі сябе як дбайныя ды руплівыя гаспадары, і ў другой палове 16-га стагоддзя Узда пераўтварылася ў паўнавартаснае мястэчка. Менавіта тут перакрыжоўваліся два буйныя шляхі, адзін з якіх вёў да Нясвіжа, а другі да Койданава. Ну а галоўнае, у той час Узда займела і свой порт. У 1567-ым годзе браты Кавячынскія звярнуліся да Жыгімонта Аўгуста, каб той дазволіў ім заснаваць тут яго заснаваць. А таксама выпраміць рэкі Уса і Узда, каб зрабіць іх прыдатнымі для невялікіх гандлёвых караблёў. Вялікі князь Літоўскі дазволіў, і Кавячынскія паспяхова рэалізавалі такі няпросты для свайго часу меліярацыйны праект. У 17-ым стагоддзі гэтыя землі належалі ўжо прадстаўнікам рода Завішаў герба Лебедзь. Ну а найбольшы з іх след у гісторыі Узды пакінуў, бясспрэчна, Аляксандр Казімір Крыштаф Завіша. Гэта быў генерал войска Рэчы Паспалітай, які пасля падзелаў дзяржавы перайшоў на службу да Расійскай імперыі. На наступным тыдні мы завітаем у суседнюю вёску Кухцічы, дзе захаваліся рэшткі яго сядзібы. Ну а тут у 1798-ым годзе ён пабудаваў Касцёл Узвышэння святога Крыжа, каля якога мы, ўласна і знаходзімся. Дарэчы, менавіта ў ім 12-га мая 1846-га года быў ахрышчаны Дамінік Луцэвіч – а нашмат раней і Ануфрый Луцэвіч – адпаведна бацька і дзед Янкі Купалы. Ну а што датычыцца 20-га стагоддзя, то гэтаму будынку адносна пашанцавала. У 30-я гады на хвалі барацьбы з рэлігіяй яго зачынілі, але пазней пачалі выкарыстоўваць як клуб, што дазволіла яму пратрымацца да нашага часу. Але самы загадкавы будынак ва ўсёй Уздзе знаходзіцца на мясцовых могілках. Гэта радавая капліца Завішаў, пабудаваная каля 1800-га года. Згадзіцеся, яна безумоўна нагадвае егіпецкія піраміды як мінімум сваёю формай. Яе будаўніцтва таксама звязанае з асобай Аляксандра Казіміра Крыштафа Завішы. Чаму яму так раптоўна закарцела пабудаваць менавіта піраміду дакладна невядома. Але ёсць версія, што генерал паддаўся моднай у той час у Еўропе егіптаманіі, якая пачалася пасля егіпецкай кампаніі Напалеона.