КУГАРНЯ газет

Вончо эҥер воктенысе кум ялыште Ты кечылаште «Кугарня» газетын пашаеҥже-шамыч Морко районын ик мотор верыштыже – Эҥерсолаште кундемыште лийна. Морко-Шолэҥер кугорно дене райрӱдӧ могырыш кайыме годым Кокласола деч ончыч Эҥерсола кодеш. Тудым мыланемат ятыр гана эртен кудалаш логалын. Кум Вончӱмбал дене лудшына-влакым лишкырак палымым ыштена. Эҥерсолам рӱдӧ яллан шотлаш лиеш. Тыште школ, икмыняр кевыт, верысе администраций, почто, ФАП верланеныт. Пошкудо ялла гыч икшыве-шамыч тысе школышто шинчымашым погат. Нуным автобус тышке-тушко кондыштара. Ялыште оралте-влак чапле, мотор улыт. Тугеже ты ялын ончыкылыкшо ӱшандарыше манын шоналтет. Тушечын корнына Элкэҥер, Кӱчыкэҥер, Вончӱмбал могырыш шуйналте. Вончо эҥер ӱмбалне верланымыштлан ялла-влакым Вончӱмбал, Усола Вончӱмбал, Памашсола Вончӱмбал манын лӱмдымӧ.

Усола Вончӱмбалне Тышке Эҥерсола гыч шым меҥге нарым шотлат. Ме ончыч Усола Вончӱмбалын уремже дене эртышна. Корно тышке пешыжак куандарыше огыл. Тале йӱр йӱрын эрта гын, пуренжат от керт. Ятыр таве шинчамлан перныш. Тугеже вӱдым ожнысо семын нумалыт манын шоналтышым. Сӱмырлышӧ савар, волен кайыше оралте, «тулык» сурт-пече-влакым ончен, чонлан шӱлыкынат чучын колтыш. Тыгай сӱрет кажне йолтошкалтышыште, манаш лиеш. Ондак тыште чапле клуб, книгагудо, кевыт, медпункт, апшаткудо лийыныт. XIX курым тӱҥалтыште Морко – Шолэҥер кугорно Усола гоч эртен. Ял покшелне икмыняр лопка пушеҥге тӱҥ шога. Ожнысо калык, ялым кугу вӱд деч аралаш манын, тудым шынден. Усолаште куд сурт веле кодын, тореш уремыште кок пӧрт ты ялынлан шотлалтыт. Ялыште изак-шоляк Ягодаровмыт илат. Нунын авашт Анастасия Яковлевна Ягодарова – «Мать-героине», куд эргым да ныл ӱдырым ыштен. Кудымшо эрге – Геннадий Геннадьевич Ягодаров – сулен налме канышыште. Пелашыже Людмила Демьяновна «Звениговский» озанлыкын Эҥерсолаште верланыше комплексыштыже тырша. Тудо кажне кечын манме гаяк пашаште гын, суртоза мӧҥгысӧ сомылым тӧрла.

Памашсола Вончӱмбалне XVI курымышто Усола Вончӱмбал шеҥгелне, корем гоч Памаш корем ял лийын. Тушто рок пӧрт-влакым ушештарыше кугу лаке-шамыч кызытат улыт, памашат лектеш. Тунам ялыште чер шарлен улмаш. Садлан илыше еҥ-шамыч, мландым кӱнчен ыштыме пӧртыштым коден, кызытсе Памашсола Вончӱмбал ял верланыме кумдыкыш кусненыт. Тушто пу пӧрт-влакым чоҥеныт. Ял 26 сурт марте кушкын. Шке жапыштыже чапланыше озанлыкат лийын. Кызыт тушто улыжат кум пӧрт кодын: Голубкинмытын, Яковлевмытын, Архиповмытын. Ялысе сӱрет Усола Вончӱмбал дечат шӱлыкан. Йырым-йыр – пытыше оралте-влак, солыдымо кукшо шудо, йӧралтше пушеҥге-влак кият. Пуйто нигӧлан нимо огеш кӱл…

Эртыше кечылаште Шернур посёлкысо тӱвыра да каныме рӱдерыште «Пӧлек» калык фольклор ансамбльын «Тукым кыл» лӱман концертше лийын. Тудо Еш идалыклан пӧлеклалтын. Концерт годым марий сӱан, узыпка, ӱчаш кинде йӱла-влакым ончыктеныт. Ансамбль 46 ий ончыч Шернур тӱвыра да каныме рӱдер пелен шочын. Кызыт тушко тӱрлӧ ийготан 23 еҥ коштеш. Вуйлатышыже – Татьяна Токтарова. «Пӧлек» ансамбльын альбомжо гыч налме фото-влак.

ЧОЛГА ВОЛОНТЕР Марий кугыжаныш университетысе Ялозанлык да технологий институтышто уста, сеҥымашыш шушо ӱдыр-рвезе-влак шинчымашым налыт. Йошкар-Олаште шочын-кушшо Валерия Сафаргалиева кочкыш сату шотышто технологлан 2-шо курсышто тунемеш. Тудо тале волонтёр, тыгак проект пашам воза, тӱрлӧ форумыш ушна. – Мый ондак МарГУ-со медицине институтышто тунемынам, ӱмаште шыжым тышке кусненам. Кочкыш теме мыйым кумылаҥден. Занятийлаште ме тӱрлӧ кочкыш дене экспертизым эртарена, ГОСТ дене келшен толмыжым таҥастарена. Тудын тӱсшым, кузе ӱпшалтмыжым, тамжым, консистенцийжым аклена. Мутат уке, южо предмет неле, но мыланем тыште тунемаш келша. Эртыше сессийыште экзамен-влакым сайын кученам. Институтышто кочмо шотышто схеме проектым илышыш шыҥдарена. Тыге ме тӱрлӧ статьям шымлаш, тыглай еҥлан умылаш лийше йылме дене возаш тӱҥалына. Мутлан, эрдене, кечывалым, кастене мом кочкаш кӱлешым ончыктена. Ты теме таче пеш кӱлешан, шонем. Кызыт интернетыште чыным шуко огыт возо. Волонтёр семын вузышто тӱрлӧ мероприятийым эртараш полшем. Но утларакшым шкем медик-волонтёр семын ужам. Ме школлашке, ссузлашке, вузлашке лектын коштына, тӱрлӧ чер нерген каласкалена. Шукерте огыл Москосо ик форумышто лийынам. Кеҥежым «iВолга» форумыш кайышаш улам. Тушто у опытым налаш, йолташ-влакым муаш лиеш, – мане тудо. Тунемме деч посна ӱдыр руш йылме дене репетитор семын тырша, тыгак еҥ-влаклан массажым ышта. Яра жапыште спорт дене заниматла, тренировкышко коштеш, волейболла модеш. Марина Богданова.

Ялозанлык пашаеҥым ямдылат Марий кугыжаныш университетысе Ялозанлык да технологий институт ялозанлык пашаеҥ-влакым ямдылымаште чот тырша. Тыште агрономлан, агроинженерлан, зоотехниклан, ветеринар врачлан, технологлан, товароведлан, экологлан да моло профессийлан тунемаш лиеш. Пытартыш жапыште институтышто паша кузерак кая? Мо ышталтеш? Тений абитуриент-влаклан мыняр бюджет вер ойыралтеш? Тиде да моло нерген ты институтым вуйлатыше, доцент, биологий науко кандидат Андрей Владимирович Онегов дене мутланышна. Ты институтым МарГУ пелен 1972 ийыште почмо. Вузын негызлалтме жапыштыже тудо ныл факультет кокла гыч иктыже лийын. Но тунам институтым ялозанлык факультет семын веле палемден кодымо. Жап эртымеке, ялозанлык да технологий институт манаш тӱҥалме. Эртыше пагытым шергалаш гын, эн ондак тыште агроном, зоотехник, экономист-влакым ямдыленыт гын, варажым – агроном ден зоотехник-шамычым. Ятыр ий жапыште институт вияҥын, тӱзланен толын, паша лектышыж дене куандарен. Тидын шотышто поснак у направлений-влакым илышыш шыҥдарымым палемден кодыман. 1994 ийыште «Ялозанлык продукцийым перерабатыватлыме технологий» направлений лектын. А 2017 ийыште институтышто ветеринар врач-влакым икымше гана ямдылаш тӱҥалыныт. Ялозанлык да технологий институт МарГУ-н «В» корпусыштыжо (Йошкар Армий урем, 71-ше №-ан пӧрт) верланен. Институт воктене таче шуко студентым вашлияш лиеш. Андрей Владимировичын палемдымыж почеш, кызыт тушто 756 студент шинчымашым налеш. Нуно Марий кундемнан тӱрлӧ верже, тыгак Таджикистан, Узбекистан, Киргизстан, Вьетнам да моло эл гыч улыт. Институт пелен ныл кафедр пашам ышта. Коллективыште 53 еҥ тырша, тушеч 36 педагог. Чылаже кандаш шанче доктор да 24 кандидат улыт.

ЛУМАН МАЙ 🌷 ☀ Шошын пытартыш тылзыжат тӱҥалын. 3 май луман игече дене шарналт кодеш. Тыгайже ондак чӱчкыдын лиеден мо? Мо дене тенийысе шошо ойыртемалтеш? Тидым ятыр ий игечым эскерыше Геннадий Рыбаков рашемда. ❄ – Пытартыш 40 ийыште майыште индеш гана лум лумын. 2000 ий 30 апрельыште 1 градус йӱштӧ шоген, 2 см кӱжгыт лум возын, верын-верын 15 см мартеат киен. А тиддеч ончыч 15 гыч 27 апрель марте кечывалым 18-20 градус шокшо шоген, а йӱдым – 5-10 градус леве. Лум 5 май марте киен. Тудо ийын лум 13 да 14 майыштат лумын, южо вере 15 май мартеат шулен огыл. Вара 17 май эрденат лумын, но кужун огыл, 20 минут наре гына, 1 градус леве лийын. ❄ Тыгак 1986 ий 5 майыште, 1999 ий 5 майыште, 2008 ий 15 майыште лум лумын. 🌼 Тений май мучко игече молгунамсе ийласе гайракак лийшаш, кеҥеж шокшо игече дене куандарышаш. 💦 ВӰДШОР... Тений вӱд чот ташлышаш ыле гай чучын. Но... 📷 И.Ркечкин.

Луман Йошкар-Ола. 3 май 2024 ий. 📷 И.Речкинын фотожо-влак.

Шошо ага шумлык🌾 Марий Элым Вуйлатыше Ю.Зайцев ден республикысе ялозанлык да кочкыш сату министр А. Кондратенко ӱдымӧ паша кайымым каҥашеныт. Ялозанлык министрын мутшо почеш, шошо агам сайын да шке жапыштыже шукташ паша ончылгоч ышталтын. Техникым 100 процентымак ямдылыме. Чылаже 157 единице у технике ден оборудованийым налме, 7 тӱжем утла тонн минеральный ӱяҥдышым, 500 наре ялозанлык культурым кондымо. Тенийлан ӱдаш 35 тӱжем тонн икияш шурно ден пырчан да отызан культурым (такшым 25 тӱжем кӱлеш), 9,8 тӱжем тонн кокияшым (8,6 тонн кӱлеш) аралаш пыштыме. Э.Терентьева. 📷И.Речкин. Фотошто: Медведево районысо "Семёновский" племзаводышто тыршыше-шамыч.

Иван ПЕТРАЕВ – адак ончылно 💥 28 апрельыште Ставропольышто «Российская школьная весна» кугу фестиваль эртен. Тушко элнан 79 регионжо гыч 12-18 ияш марте 1200 наре школьник ушнен. 1 майыште чылаже шым номинацийыште сеҥыше-влакым палемденыт. Тушто «Калык семӱзгар-влак, соло» номинацийыште Пошкырт кундем Калтаса район Амчемучаш гыч гыч изи гармоньчо Иван Петраев 1 степенян лауреат лӱмым сулен налын. Тиде кугу сеҥымаш. Саламлена. А шошо каникул годым тудо палыме марий мурызо Полина Итальева дене Москошко миен коштын. Тушто марий-влак ончылно шке мастарлыкыштым ончыктеныт. Москосо марий-влак рвезылан гитарым пӧлекленыт. 📝И.Степанова. 📸Иванын лаштыкше гыч налме фото-влак.