Коласаўскі тэатр

1 мая - дзень памяці народнага артыста СССР і БССР Фёдара Шмакава. Ён сышоў з жыцця, 1 мая 2009 года. Яму было ўжо 93 гады. На той час Фёдар Іванавіч быў старэйшым акцёрам Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра імя Якуба Коласа. Народны артыст СССР і БССР, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР, лаўрэат прэміі «За духоўнае адраджэнне», уладальнік прыза Беларускага саюза тэатральных дзеячаў «Крышталёвая Паўлінка», ганаровы грамадзянін Віцебска. Узнагароджаны шматлiкiмi ордэнамi: «Знак Пашаны», Працоўнага Чырвонага Сцяга, Дружбы народаў, а таксама медалём Францыска Скарыны... Фёдар Шмакаў нарадзіўся 1 сакавіка 1917 года ў Петраградзе. У 1939 годзе скончыў Ленінградскі тэатральны інстытут і быў прыняты ў трупу Рускага тэатра БССР, а ў 1941 годзе перайшоў у БДТ-2 (цяпер - тэатр імя Якуба Коласа). У тэатры Фёдар Шмакаў выканаў каля 200 роляў. Найбольш вядомыя з іх асноўныя з іх Овад («Овад» Войніч), Ульянаў («Сям’я» І.Папова), Ленін («Вечная крыніца» Л.Зорына, «Святло з Усходу» П.Глебкі, «Шостае ліпеня» М.Шатрова), Васкоў («А досвіткі тут ціхія» Б.Васільева), Прысыпкін («Клоп» У.Маякоўскага), Акім («Улада цемры» Л.Талстога), Каравай («Таблетку пад язык» А.Макаёнка), Бяссяменаў («Мяшчане» М.Горкага), Гараднічы («Рэвізор» М.Гогаля), Бальбоа («І паміраючы дрэвы стаяць» А.Касоны), Светлавідаў («Лебядзіная песня» А.Чэхава), Гразноў («Праўда — добра, а шчасце лепш» А.Астроўскага), Пэн («Ружа ў чыстым полі» У.Драздова). І вядома ж - Несцерка ў аднайменным спектаклі. Апошняй роляй на коласаўскай сцэне і ў творчым жыцці Фёдара Шмакава стаў Маргарытаў з камедыі «Позняе каханне» А.Астроўскага. Спектакль да 90-годдзя народнага артыста паставіў колішні мастацкі кіраўнік Віталь Баркоўскі. Таксама Фёдар Шмакаў каля 30 разоў здымаўся ў кіно. Самая вядомая роля — Андрэй Размётнаў у фільме «Паднятая цаліна» (1959 г.). Апошні раз ён зняўся ў 2008 годзе ў фільме «Яблык Месяца» Аляксея Туровіча.

У гэты дзень, 30 красавіка 1993 года, сышоў з жыцця заслужаны артыст БССР Мікалай Цішачкін - трагічна загінуў пад коламі аўтамабіля, вяртаючыся дадому пасля спектакля. Яму было ўсяго 55 год... Мікалай Цішачкін стварыў шмат запамінальных вобразаў, быў адданым коласаўцам. Шкаляр Самахвальскі («Несцерка» В.Вольскага), Епіходаў «Вішнёвы сад» А.Чэхава), сіньёр Ламбардзі («Слуга двух гаспадароў» К.Гальдоні), Паручнік («Дамы і гусары» А.Фрэдры), Міларад Цвіёвіч («Доктар філасофіі» Б.Нушыча), Фларэнсіа («Раба свайго каханага» Лопэ дэ Вегі), Жорж Дзюваль, бацька Армана («Дама з камеліямі» А.Дзюма-сына), Генры VI (аднайменная трагедыя У.Шэкспіра), Румін, Міхаіл («Дачнікі», «Зыкавы» М.Горкага), Іван Пятровіч («Прыніжаныя і зняважаныя» Ф.Дастаеўскага), Мардашоў («Ах, які пасаж!» паводле рускіх вадэвіляў), Тата («Зацюканы апостал» А.Макаёнка), Жора Сыч («Укралі кодэкс» А. Петрашкевіча), Чарнявы («Энергічныя людзі» В.Шукшына), Лакей («Шахматы» С.Граховяка), Іпаліт («Аднойчы ў навагоднюю ноч» Э.Брагінскага, Э.Разанава), Броннікаў («Пяць рамансаў у старым доме» У.Аро), Эмберфі («Тэлевізійныя перашкоды» К.Сакані), Давід («Маленькія радасці жывых» А.Паповай), Джордж («Любоўнікі з Каліфорніі» Б.Слэйда)... Віцебскі паэт Анатоль Канапелька прысвяціў свайму сябру Мікалаю Цішачкіну верш, напісаўшы яго пасля гібелі артыста. Адыходзяць сябры, Адыходзяць Імгненна і недарэчна. Адыходзяць сябры Ў Вечнасць. Адыходзяць сябры На ўзлёце У бязмежна далёкую далеч. Сэрца ў жалобе рыдае У неверагоднай сумоце. Заклятая доля горкая. Цяжка яе зразумець: Чалавек нараджаецца Зоркаю, Каб нечакана згарэць. Няма на зямлі справядлівасці. Скажыце, а праўда дзе?.. Найлепшыя з людзей У жыццёвай згараюць імклівасці. Нястрымны лунае Дух Любові, Дабра, Натхнення… Адыходзіць у Вечнасць Друг. У Вечнасці – Узнясенне.

У гэты дзень, 30 красавіка 2019 года, адбылася прэм’ера спектакля «Скрыпкі часам вядуць да вар’яцтва» па п’есе Ф.Саган «Скрыпкі часам». Пастаноўка і музычнае афармленне Дар’і Марчанка. Сцэнаграфія і касцюмы Андрэя Жыгура. Пераклад п’есы на беларускую мову Пятра Ламана, уладальніка медаля Францыска Скарыны. На што толькі не здольныя людзі, каб жыць і ні ў чым сабе не адмаўляць! Ахвяруюць годнасцю, сумленнем і не думаюць, што падманлівыя матэрыяльныя здабыткі лёгка бяруць волю ў палон, спусташаюць, асляпляюць, прымушаюць прамінаць каштоўныя душэўныя скарбы. Але надыходзіць час усведамлення. І застаецца толькі горыч ад таго, што ў жыцці назаўжды страчана штосьці неацэннае, незаменнае… Шмат год Шарлота, жанчына не самых прыстойных паводзін, жыве са сваім палюбоўнікам Антуанам за кошт адзінокіх багатых спонсараў. Разам махляры мараць назапасіць досыць грошай і абсталявацца ў Парыжы. Але планы разбураюцца, калі апошні ўтрымальнік Шарлоты памірае, пазбаўляючы яе спадчыны. Увесь велізарны здабытак пераходзіць незнаёмаму маладому пляменніку Леапольду. Шарлота вырашае, чаго б гэта ні каштавала, ачмурыць юнака і займець усю маёмасць. Блізкае знаёмства з Леапольдам, які захаваў у сабе чысціню і непасрэднасць дзіцяці, змяняе Шарлоту, нараджае сапраўднае каханне, абуджае скрыпкі яе душы... Але хто ведае, што мацней – шчырае пачуццё ці прага багацця, чым усё скончыцца... Спектакль пастаўлены як пераможца ў Рэспубліканскім конкурсе рэжысёрскіх эксплікацый (2018). У спектаклі былі занятыя: Ульяна Ацясава (Шарлота), Арцём Герак (Леапольд), заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Георгій Лойка (Антуан), Анжаліка Баркоўская / Вольга Куляшова (Агуста), уладальнік медаля Францыска Скарыны Пятро Ламан (Венклер), уладальніца прыза Беларускага саюза тэатральных дзеячаў «Крыштальная зорка» Зінаіда Гурбо (Сэлія).

У гэты дзень, 30 красавіка 1956 года, адбылася прэм’ера спектакля «Мараль пані Дульскай» Г.Запольскай. Рэжысёр Аляксандр Скібнеўскі. Мастак Яўген Нікалаеў. Кампазітар Леанід Маркевіч. Спектакль быў вострай сатырай на паказную мяшчанскую мараль, на хцівасць, узведзеную ў закон, у культ штодзённага дня. Гаспадыня дома Дульская (А.Радзялоўская), непадзельна пануе над усімі: маўклівым мужам Феліцыянам (Ц.Сяргейчык), непаўналетнімі дочкамі Хэсяй (Г.Арлова) і Мэляй, дарослым сынам Збышкам (М.Федароўскі), служанкай Ганкай (І.Мельдзюкова). Апошняя і выступае абвінаваўцам гэтага асяроддзя. А Дульскай кожная выйграная «бітва» прыносіць асалоду, яна захапляецца сваім умельствам крывіць душой і прымушаць людзей верыць у хлусню, як у праўду.

У гэты дзень, 30 красавіка 1947 года, адбылася прэм’ера спектакля «Рускае пытанне» К.Сіманава. Рэжысёр і выканаўца галоўнай ролі Сміта - Павел Малчанаў. Мастак Барыс Кноблак (на фота). У спектаклі паказаныя дзве Амерыкі - рэакцыйная і дэмакратычная. Першую ўвасабляюць газетны кароль Макферсан і яго паплечнік Гульд, другую - сумленны журналіст Сміт. Ён, нягледзячы на пагрозу галечы, адмаўляецца пісаць паклёпніцкую кнігу пра Савецкі Саюз. Павел Малчанаў паказаў Сміта амаль што бунтаром, які свядома распачаў барацьбу супраць несправядлівасці.

У гэты дзень, 30 красавіка 1949 года, адбылася прэм’ера спектакля «На тым баку» А.Баранава. Рэжысёр Любоў Мазалеўская (на фота). Мастак Яўген Нікалаеў. Спектакль распавядае пра напружаную барацьбу савецкіх разведчыкаў маёра Ігнацьева і лейтэнанта Нікалаевай з хітрым палкоўнікам Мадзімура, прадстаўніком японскай разведкі. Пра спектакль выказаўся журналіст Н.Дарафеенка ў газеце «Звязда»: «Адчуваецца глыбокая прадуманасць пастаноўкі, любоўная работа акцёраў над вобразамі, добры і высокі тэмп ігры. З першай да апошняй карціны (а іх 15), спектакль глядзіцца з неаслабнай увагай. Захоплены вастрынёй канфліктаў, глядач пачынае жыць думкамі станоўчых герояў, перажываць небяспеку і радавацца перамозе. У гэтым велізарная заслуга тэатра і ў прыватнасці рэжысёра-пастаноўшчыка Мазалеўскай. Агульнай прыўзнятасці спектакля, даходлівасці і разуменню асноўнай ідэі п’есы дапамагаюць выдатна зробленыя дэкарацыі мастака Нікалаева. Трэба адзначыць і ўдалы пераклад п’есы (Мазалеўская і Матусевіч), мова якой простая і даходлівая. Вось у сукупнасці ўсіх вышэйпералічаных элементаў і ляжыць поспех спектакля».

У гэты дзень, 30 красавіка 1946 года, адбылася прэм’ера спектакля «Маё кафэ» па п’есе «Маленькае кафэ» Трыстана Бернара (на фота). Рэжысёр Любоў Мазалеўская. Мастак Яўген Нікалаеў. Кампазітар Леанід Маркевіч. Альбер Лорыфлан, афіцыянт у парыжскім кафэ, нечакана атрымлівае ў спадчыну вялікую суму грошай ад багатага сваяка. Яго нядобрасумленны начальнік Філібер адмаўляецца скасоўваць з ім доўгатэрміновы кантракт у надзеі, што Альбер адкупіцца ад яго вялікімі грашыма. Але Альбер адмаўляецца і працягвае працаваць у кафэ, хаця зараз ён вельмі багаты. Неўзабаве ён улюбляецца ў Івону, дачку Філібера.

У гэты дзень, 30 красавіка 1941 года, адбылася прэм’ера спектакля «Хлопец з нашага горада» К.Сіманава. Рэжысёр Павел Малчанаў (на фота). Мастак Яўген Нікалаеў. Просты хлопец Сяргей Луконін улетку 1932 гады з'язджае з раённага горада ў далёкі Омск паступаць у танкавую школу. У Саратаве застаецца яго нявеста, Варанька, якая хутка становіцца актрысай. У 1936 годзе Сяргей адпраўляецца на вайну ў Іспанію. Перажывае ўсе жахі вайны - раненне, палон, уцёкі і ізноў навучальныя баі, а наперадзе яшчэ чакае - чэрвень 1941 гады... Выдатны фільм які апавядае пра вайну. Пастаўлены за два месяцы да пачатку Вялікай Айчыннай вайны, спектакль меў поспех у Арэхаве-Зуеве, куды тэатр імя Якуба Коласа быў адпраўлены ў эвакуацыю. Павел Малчанаў быў не толькі вынаходлівым рэжысёрам, але і тэмпераментным выканаўцам галоўнай ролі Сяргея Луконіна. Ролю Вары іграла Марыя Бялінская, ролю яе брата Аркадзя Бурміна - Мікалай Звездачотаў.

У гэты дзень, 29 красавіка 2011 года, адбылася прэм’ера спектакля «Перабор» па п’есе Х.Бергера. Пастаноўка і пераклад п’есы на беларускую мову Міхася Краснабаева. Сцэнаграфія і касцюмы Святланы Макаранка. Музыка і музычнае афармленне Арцёма Краснабаева. Анімацыя Алега Чарняка. У кожнага – свая мара. І спосабы яе дасягнення – таксама розныя. Джон Валонэ думае толькі пра павышэнне па службе. Тым больш, што менавіта зараз надарыўся зручны выпадак. Яму даручылі… Зрэшты, няхай гэта застанецца таямніцай. А ягоная прыгожая жонка Нэнсі тым часам фліртуе з сімпатычным суседам Філіпам Дэбні. Жонка Дэбні Дораці ў даўгу не застаецца… Звычайны любоўны трохкутнік?.. Так… каб не чацвёрты лішні. А гэта той самы Джэксан, які лётае паміж небам і зямлёй. Як? Варта пацікавіцца. У розныя гады ролі выконвалі: заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Вячаслаў Грушоў / Арцём Блахін (Джон Валонэ), заслужаная артыстка Рэспублікі Беларусь Таццяна Ліхачова / Ірына Цішкевіч (Нэнсі Валонэ), заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Георгій Лойка / Аляксандр Базук / Дзмітрый Каваленка (Філіп Дэбні), Наталля Аладка / Алена Шарэпчанка / Юлія Крашэўская (Дораці Дэбні), Павел Давыдоўскі / Яўген Лук’янаў / Яўген Бераснеў (Боб Джэксан).

У гэты дзень, 29 красавіка 1950 года, адбылася прэм’ера спектакля «Калі зацвітаюць сады» па п’есе беларускага драматурга Вячаслава Палескага-Станкевіча, у будучым заслужаны дзеяч культуры БССР (на фота). Рэжысёр Мікалай Міцкевіч. Мастак Яўген Нікалаеў. Кампазітар Леанід Маркевіч. П’еса і спектакль прысвечаныя пераходу да калектыўнай гаспадаркі, якая адбывалася ва ўсходняй частцы Беларусі ў 20-30-я гады ва ўмовах вострай барацьбы з індывідуалізмам. Падзеі разгортваюцца вакол пытання: быць у вёсцы Навасёлкі калгасу ці не. Асабліва арыгінальна былі паказаныя вобразы сялян. Зянон (Павел Малчанаў) без ваганняў уступае ў калгас, першым пачынае працаваць на сваю і агульную карысць (на фота). Сутнасць індывідуаліста раскрыў Аляксандр Ільінскі ў ролі Снапка, быў шчыры на яркія камедыйныя фарбы, то з’едліва, то добразычліва высмейваў свайго героя. Ролю Матаронка выконваў Іосіф Матусевіч.