Бөтүҥ нэһилиэгэр Саха АССР төрүттэммитэ 103 сылын бэлиэтиир дьоро тэрээһиҥҥэ сыһыаран Аммаҕа, чуолаан Бөтүҥҥэ, «Ильич уота» сандаарбыта 80 сыла туолбутун үөрүүлээхтик бэлиэтээтилэр.

Тэрээһин Саха сирин өрөгөй ырыатынан саҕаланна. Салгыы «Дьулуур» норуодунай тыйаатырын артыыстара Елена, Алексей Харитоновтар, Людмила Лобанова, Сахая Гурьева Саха АССР тэрилиллибит устуоруйатын туһунан уус-ураннык ааҕан иһитиннэрдилэр.
1945 с. муус устар 6 күнүгэр Бөтүҥҥэ электричество уота сандаарбыт эбит. Төһө даҕаны Аҕа дойду сэриитэ бара турдар, 1942 с. өрөспүүбүлүкэҕэ 2 локомобиль кэлбитин «Чапаев» холкуос бэрэссэдээтэлэ Михаил Тимофеевич Нестерев сүүрэн-көтөн, туруорсан атыылаһан ылбыт. Нөҥүө сылыгар 1943 с. сааһыары локомобилы тиэйэр анал сыарҕа оҥостоннор, Аллараа Бэстээхтэн уонтан тахса оҕуһунан уонна атынан тиэйэн аҕалбыттар. Ити сыл локомобиль туруохтаах дьиэтин тутан саҕалыыллар. Ол эрээри сэрии буола турар буолан, кыһалҕа кыһарыйан ситэрбэттэр. 1945 с эрэ дьиэтэ тутуллан бүтэр. Онон 1945 с. өрөспүүбүлүкэ холкуостарыттан бастакынан паровой венгерскэй «Ланк Будапешт» диэн электрическэй станцияны үлэлэтэн Бөтүҥҥэ «Ильич уота» сандаарбыт. Сыллата электричество уотун туһаныы кэҥээн, илии ыарахан үлэлэрин солбуйан испит. Үгүс тутуу үлэтэ барбыт. Ол туһунан Светлана Неустроева «Дьол уота» диэн инсценировканы суруйбутун С.Я.Левин аатынан норуот айымньытын киинин иһинэн үлэлиир Марианна Кырбасова салайааччылаах, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Туос мааскы» күөн күрэһин «Кылаан-Чыпчаал» кыайыылаахтара, «Синяя птица» күөн күрэс 2-с истиэпэннээх лауреаттара «Төлөн» драмкуруһуок оҕолоро олус итэҕэтиилээхтик оонньоон көрдөрдүлэр. Биллэр норуодунай суруйааччы Софрон Данилов, оччолорго «Кыым» хаһыат эдэр кэрэспэдьиэнэ, Амма Бөтүҥэр ыалдьыттаан, холкуос үлэтин-хамнаһын туһунан билсэн барбыт.
Онон 1949 с. кулун тутар 10 күнүгэр «Кыым» хаһыакка Амма Бөтүҥэр электричество уотун сатабыллаахтык туһаналларын туһунан «Дьол уоттара» диэн ыстатыйаны бэчээттэтэн таһаарбыт. Ону таһынан Сойуус үрдүнэн «Правда» хаһыакка «Чапаев» холкуос туһунан суруйбуттар. Өссө бу түгэн Дмитрий Таас «Кырсаада уоттара» диэн кинигэтигэр киирбит. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ Михаил Нестерев уола кыраайы үөрэтээччи, Бөтүҥ нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Алексей Нестерев уонна сиэнэ, СӨ коммунаалынай хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ бочуоттаах бэтэрээнэ, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, Амма улууһун бочуоттаах олохтооҕо Анатолий Нестерев ахтыы оҥордулар.
Бөтүҥ нэһилиэгин баһылыга Алексей Никитин үбүлүөйдээх тэрээһин үөрүүлээх күнүнэн бар дьонун эҕэрдэлээтэ уонна өр сыл электригинэн үлэлээбит бэтэрээннэргэ Дмитрий Жирковка, Егор Готовцевка, билигин үлэлии сылдьар Роман Рязанскайга, Михаил Чириковка улуус баһылыгын Махтал суругун уонна олохтоох дьаһалта эҕэрдэ суругун туттарда. Тэрээһини «Күн Куо» ырыа ансаамбыла «Тапталлаах Сахам сирэ» уонна Любовь Лобанова «Ильич уоттара» ырыаларынан киэргэттилэр. Үбүлүөйдээх тэрээһин Омоҕой саҕаттан оонньоммут, Эллэй саҕаттан этиллибит саха бастыҥ үҥкүүтүнэн оһуохайынан түмүктэннэ. Үҥкүү тылын олохтоох оскуола эдэр учуутала Егор Никифоров этэн, кэлбит ыалдьыттары сөхтөрдө, астыннарда.
Светлана НЕУСТРОЕВА