БРИЛЛИАНТ ЖЫЛАН 2-БОЛУМ

Азият ордунан туруп шашпай күндөлүк көнүгүүлөрүн жазып бүткөндөн кийин, эки жаш кызга бүт денесине жеңил массаж жасатты да ошол эле кыздардын жардамы менен рахаттана сүт кошулган жылуу ваннага жуунду. Жеңил кийим кийип кабыл алуучу бөлмөгө чыкканында биринчи жардамчысы "Кызыл көз" чыдамсыздык менен күтүп туруптур.
- Жигиттер Сиздин тапшырманы так аткарып келишти, - деди кичине ийиле. Азият шашпай креслосуна барып отуруп жатып "Так аткарбай көрүшсүнчү эгер эле жандан аша кечишпесе", - деп ойлоп койду да
- Кана апкелчи, ал эмне деген шедевр экен. Шыпылдай баскан "Кызыл көз" эшик ачып башын ийкегенде чачын кыска алдырган, бели кындырдай далысы кучак спорттук дене түзүлүшүндөгү жигит кирип келди да колундагы кара дипломатты Азияттын астындагы столдун үстүнө коюп туруп оозун ачты.
Азияттын денеси дүр деп ордунан секирип кете сактады. Көздөрү алайып, тамагы буулуп, үнү чыкпай калды. Өңү купкуу болуп чекесинен муздак тер чыга түштү. 3-4 секундада барып араң өзүнө келди. Дипломаттын ичинде көздөрү кыпкызыл денесинен тири укмуштуу миңдеген түрлүү нурларды бөлүп чыгарган, типтирүү жылан, оозун ачып, алтын тилин соймоңдотуп тикчие тиктеп турган эле.
Азият эсине келгендеги биринчи кыймылы "Кызыл көз" менен берки жигитке чыгып кеткиле деп жаңсаган белгиси болду. Өмүрүндө бирөөнүн алдында коркконун же апкарыганын билгизбеген жаны азыркы абалын тигилердин көрүп турганына намыстана түшкөн.
Жылан экөө тиктешип турушту. Жылан менен тиктешип туруп Азият өзүнүн кыбырап жүргөн бир пенде экенине, жыландын андан алда канча күчтүү экенине, ал аны бир тиктегенде эле арбап койгонуна түшүндү.
Карышкыр менен сайгакка вертолет менен аңчылык кылгандан тажап эриккенде ООганстанга барып адамдарга аңчылык кылып бугун чыгарчу Азият жыландын астында бүжүрөй түштү. Өзүн эсине келтириш үчүн дипломатты жабайын деп сунган колдору көтөрүлбөй калтырап ордунан кыймылдаганга даремети жетпегенде буту менен сырттагы телохронителдерин чакырчу кнопканы басты.
Шып этип кирип келген "Кызылкөзгө" дипломатты жап деген белги берди. Дипломат жабылгандан кийин чыгып кете бер деп колун шилтеп койду.
Канча шалдырап отурду ким билет. Биртопто барып ордунан козголуп укмуш бир кымбат дүйнөсүн тапкансып дипломаттын сыртынан аяр сылады.
х х х
"Азият" кличкасы. Чыныгы аты ким, ал түгүл улуту ким эч ким так билбейт. СССР күчтүү кезинде коммунисттик партиянын идеологиясын бүткүл Азияга КГБнын күчү менен тымызын жайылтуучулардан башка көзүрү болгондуктан "Азият" аттуу жашыруун атка ээ болгон. Учурунда Москвадагы ээги түшкөн абышка менен да МВДнын, КГБнын көзүрлөрү менен да каалаган учурунда көзмө-көз сүйлөшчү. Бүткүл Азия боюнча тордой жайылган атайын окуу жайларынан даярдыктан өткөн КГБнын тыңчыларынын башында турчу.
Туюу сезими күчтүүсүнөн жана тыңчылары аркылуу дүйнөлүк кабарлар менен дайыма тааныш болгондуктан СССР эртедир кечтир кыйраарын аны сактап калууга мүмкүн болбой калганын, он беш жыл мурда билди да колундагы тармакты жеке кызыкчылыгынын багытына колдоно баштады. Өзү менен дайыма Москвадагы атайын мектептен даярдыктан өткөн 30 жигитти ала жүрчү. Бул жигиттер шефтин айтканын эч ойлонбой аткарууга жана туура же туура эмес деп талкууга албоого үйрөнгөн чыныгы жандуу роботтор болчу.
Бул жигиттер эч убакта байлык, дүйнө, өзүнүн жеке кызыкчылыгы, келечеги жөнүндө ойлонушчу эмес. Алар үчүн шефтин сөзү ыйык, дың дебей так аткарыш парз, керек болсо жанды бериш керек деген гана принцип жашоочу.
Мына ушундай жигиттердин төртөө барып "Бриллиант жыланды" алып келишти. Алып келген төртөө жана Азияттын канча бир жылдан бери жанынан чыкпай керек десе жүрөгүн окко тосууга даяр жигити "Кызылкөз" да көрүп коюшкандыктары үчүн эле "бриллиант жылан" жандарын соруп койгонун билишпеди. Болгону бир гана түндө жок болуп кислотага ээрип кетишти. Алардын орундарын башкалар ээледи.
х х х
Жети миң доллар... 7 миң... Муну күткөн эмес. Мынчалык байлыкка "Сокур ит бок жалагыча" ээ боло калам деп ойлобогон. Эски одеял жабылган кроваттын үстүндө сулк жатты. Баш жагындагы төрт бурч жыгач отургучтун үстүндө жалаң 50-100 долларлык жашыл купюрлар чачылып жаттат. Эсин жоготуп койду. Эмне кылаар айласын таппай алактап башы иштебей калгандай болду. Ошондо окутуучусу Кадыр атанын насааттары эсине түштү. Кадыр ата көп айтуучу күтүүсүз колуна тийген дүйнөдөн адамды ач көздүк сезими башкарып, эс-акылын жоготуп адамкерчиликтен кетет. Эмоцияга алдырган маалда жасалган иштин баары айланып келип өз башыңа муш болот. Туура жасап жатам деп ойлойсуң, бирок аягы туура болбой чыгат. Ошондуктан мындай учурда өз акыл-эсиңди, кан айланууңду калыбына келтириш үчүн көздү жуумп эч нерсе ойлобогонго аракет кылып сулк жатыш керек. Ойлосоң балалык кездериңдеги кызыктуу күндөрүңдү гана ойло. Мындай мээдеги "жарылууну" (эмоцияны) калыбына келтириш үчүн сулк жатуу "мээдеги жарылуунун" күчүнө жараша 2 саат тан 8 саат ка чейин созулат. Андан соң туруп алып күндөлүк турмушуң менен алаксып баягы "байлыгыңды" такыр унутуп койгонсуп көңүл да бөлбөй 2 күндөн 5 күнгө чейин жөн гана жүрүшүң керек. Мына ушул өзүңдү калыптандыруу ыкмаларынан өткөн соң күтүүсүз табылган чоң дүйнө ал канчалык баалуу болбосун акылдан адаштыруу касиетинен айрылып күнүмдүк тиричиликке керектөөчү каражатка айланат. Дагы бир эстен эч убакта чыгарбоочу нуска, ашказанга таттуу тамактарды шыкай берсе иштебей, ич өтүп, күптү болуп, кусуп калган өңдүү керектөөнү да кичинеден ченем менен баштап урунбасаң күптү кылып кустурат, - деп кулагына кумдай куйчу.
Окутуучусунун ар бир насаатын дайыма эсинен чыгарбай айтканын айткандай, дегенин дегендей так аткарып көнгөн Мыкын сулк жатып калганы ошол. Сулк жаткан калыбында уктап кеткен экен ойгонуп саатын караса эртең мененки тогуз болуп калыптыр. Ордунан туруп эшикке чыгып келди да тар бөлмөдө адаттагы денесин машыктырган көнүгүүлөрүн шашпай дыкат жасады. Анан барып отургучтун үстүндөгү жашыл купюрларды чогултуп, кроваттын астында жаткан эски сумкасынын ичине жүз аарчыга ороп салып койду, бирөөнү да алган жок. Алуу жөнүндө ойлобошко аракет кылды. Үйгө эски спортивкаларын чечип, жынсы шымы менен курткасын кийди да көчөгө жөнөдү. Эшигин кулпулап дарбазадан чыгайын деп жатса квартирасынын кожоюну чыга калып кыйкырып калды.
- Мики квартира акысын качан төлөйсүң? (Мыкы дегенге тили келбей Мики дечү).
- Саламатсызбы атаке!
- Атаке дегениң го жакшы. Квартира акысын да төлөшүң керек, уулум. Болбосо бошот. Убактың болсо өтүп баратат. Бир күнү төлөй албайм деп койсоң, мен сенин штаныңды чечип аламбы. - Көзүн үлүрөйтө Мыкынын бутундагы эски ботос менен өңү өчкөн жынсысын карап, - штаныңдын кимге кереги бар. Бекер берсең да албайт.
- Эки күн чыда атаке бүгүнкү күнгө ишемби, шейшемби күнгө чейин акча колуңузда болот.
- Эгер болбой калсачы?
- Жаман сумкамды көтөрүп чыга берем.
- Болду, эркектик акыркы сөзүң Мики. Башка узарта албайм. Ансыз да айдын он күнү өтүп кете турган болду.
Кожоюн чал жер төлөсүнүн квартира акысын дайыма ай сайын астына-ала алып турчу. Антпесе болобу. Өзү айткандай жаман сумкасында болсо бир же эки сыйра кийиминен башка эч нерсеси жок. Мыкыга окшогондор эртең төлөй албайм деп баса берсе чын эле штанын чечип алабы.
Мыкы чөнтөгүн сыйпаласа кече кечте тамактангандан арткан он беш сомдон ашык акчасы бар экен. Демек курсагын тойгузса болот. Автобуска түшүп түз Ош базарына келди да тамактанып алгандан кийин оптом товар саткан кырканы аралай Салкынды издеп жөнөдү. Салкын экөө айылдаш. Өзүнөн беш жашча улуу келин, жолдошу экөө ажырашып кеткен. Ушул базарда эки жылдан бери оптом товар сатып оокат кылат. Мына Салкынга жардамдашып иштейт. Товарды Салкын жоопкер болуп алат да кечке экөөлөп сатышат. Түшкөн пайызынын 60 проценти Салкындыкы 40 пайызы - Мыкыныкы. Мындайда көмөктөшөт бири-бирине ишениши, алдашпашы керек. Мыкынын чынчыл экенине ишенип калган Салкын көмөктөшүп иштөөгө макул болгон.
Канткен менен экөөлөп иштеген жакшы экен. Товарды да сатыкка түрлөп көбүрөөк алсаң болот. Уурдатпай карап турганыңа да жакшы. Бириң соодага алаксыганда, экинчиң карап турасың.
х х х
Мыкы таң атпай кыжы-кыйма болгон элден түртүшүп отуруп Салкын отурган жерге келди. Салкындын кабагы суз экен. Алган товары да аз.
- Саламатсызбы эже. Кабагыңыз суз го.
- Бүгүн иш жакшы эмес.
- Эмне болду?
- Көз ымдап өзүнө жакын чакырды да үнүн пас чыгарып:
- "Шефти" тоноп кетиптир. (Оптом сатууга товар берип турчу фирманын кожоюнун "шеф" деп коюшчу). Бул товарларды башка фирмадан алып келдим. Мени көп жакшы таанышпайт да. Аз беришти. Бир жолдош келиним ортого түшпөсө такыр беришмек эмес.
- Шефиңизди кимдер тоноптур? Телохранителдери бар дечү эмес белеңиз?
- Килейген үч телеохронителдерин жаткыра чаап 10 миң доллардан ашык акчасын алып кетиптир деп жатышат. Кейпи беш алты киши кол салса керек. Толтура милиция. Фирманы жаап коюптур.
- Шефиңиз тирүү бекен?
- Тирүү. Эч кимиси эч нерсе болбоптур. Эстерин оодара чаап туруп алып кетсе керек. Балким дары чачкандыр. Деги белгисиз.
- Товар аз болсо мен башка жумуш караштырбаймбы?
- Жок. Тура бер. Кудайдын буюрганын көрөбүз. Жумуш эле табыла калат дейсиңби. Бир жумача честный иштесек бул фирма деле товарын көбөйтүп бере баштайт.
х х х
Азим жумушка келери менен коңшулаш райондун кылмышкерлерди издөө бөлүмүнүн начальниги телефон чалды.
- Старик жардамыңыз керек болуп жатат. Түндө үйүңө телефон чалсам жок экенсиң.
- Анчалык эмне болуп кетти.
- Жакшы иш эмес. Таң аткыча уйку бетин көргөн жокмун. Биздин аймакта өзүң деле билсең керек "Жанар" деген белгилүү коммерциялык фирма бар эмеспи. Ошол фирманын кожоюнун тоноп кетиптир. Өзү 15 миң доллар деп жатат чындыгы 10 миңдин тегерегинде болсо керек.
- Тоносо тоноптур да. Суунуку сууга. Ага эмне мынча кайгырдың.
- Кеп анын кылмышкерлер дүйнөсү менен да бийликтегилердин жогор жактагылары менен да байланышы күчтүү экендигинде болуп жатат. Таң атпай министрликтен бири телефон чалып ийди.
- Ошондой де?
- Катардагы фирмач болсо баш оорутуп эмне кылам.
- Кылмышкерлер жөнүндө жыт барбы?
- Чынымды айтсам колго илинерлик эч нерсе жок.
- Кандай мотивде болуптур?
- Эки телохранители менен үйүнө кирип баратканда эстерин оодара уруп долларды чөнтөгүнөн сууруп кеткен. Кылмышкер кожоюндун гана чөнтөгүн оодарган. Калгандарына тийген эмес. Балким шашкандыр. Акчаны гана алган. Колундагы шакегин, саатын алган эмес. Үчөөнө тең бир-эки гана удардан жасалган. Үчөөнүн тең эстери ооп жыгылап калган. Эстерине келгенде кылмышкердин изи да жок болгон. Кылмыш 11-12нин ортосунда жасалган. Телохранителдердин айтымында ыкмаларды мыкты билген үч спортсмен бир учурда кол салгандай.
Сага кайрылганым да ошол. Спортсмендер менен байланышың жакшы эмеспи. Өз каналдарың менен сураштырып көрсөң. Эгер кылмышкер табылып калса өндүрүп алуу разборун өзүмө койгула дейт жабырлануучу. Күнөкөр табылбаса кылмыш дүйнөсүндө тымызын тирешүү башталып "авторитеттердин" бири-бирин аңдышмайы күчөп тономой, өрттөмөй, зордомой көбөйө турган. Жаңы эле ар ким өз аймагына ээ болуп тынчып келатышты эле...
- Макул, түшүндүм коллега издөө салып, стукачтардын кулактарын бурайын. Эгер сырттан келген эле "летундар" болбосо шаар кичине эмеспи табылып калаар.
Телефонду койду да колдорун көкүрөгүнө кайчылаштырып креслого чалкалай ойлонуп олтуруп калды. Көз алдынан өзү билген спортсмендерди чууртуп жатты. Аңгыча эшик ачылып эки кызматкери күндөлүк жумуштары менен кирип келишти. Алар менен сүйлөшүп бүтө электе орто бойлуу толук адам кирип келди. Уруксаатпы деген да жок. Өз төрүнө өткөнсүп түз өтүп келип кол алышып учурушты да "Жанар" фирмасынын директорумун деди. Эмне мынча нахалданат деп тырчый түшкөн Азим "Жанар" дегенди укканда тиге көңүл бура тиктей.
- Олтуруңуз. Сиз жөнүндө уктум. Түндөгү болгон окуя боюнча келсеңиз керек деди. Тигил директордун оозу ачыла түштү.
- Байланышыңыз укмуш го. Кайдан уктуңуз?
- Биз шаардагы болгон кылмыштын барып угуп турабыз. Ал өзүнчө сөз. Ишке өтөлү деди кичине барктана.
- Азим мырза кылмыш сенин районуңа тиешеси жок аймакта болсо да сага келип отурам. Себеби мага кол салгандар мыкты спортсмендер. Машыккан спортсмендер болбосо, экинчиден өздөрүнө ишенбес мага кол сала алышмак эмес. Сизден суранарым мага кимдер экенин гана тымызын билип берсеңиз. Калган разборду өзүм жасайм. Хоть кайдан келген немелер болсун Россиябы, Өзбекстанбы, Казакстанбы өзүм чечишем. Бул жерде алдырган акчамдан мурда намысым күйүп жатат.
- Балким спортсмендер эместир. Баса сиздин телохранителдериңиз кимдер?
- Чынымды айтайын жомоктогудай болду. Өзүм ударды сезген деле жокмун, кулак түбүмдүн артындагы кежиге тарабым тыс дей түшкөндөй болду да эсиме келсем подьезддин кире беришинде жатыпмын. Телохранителдерим деле жөн балдар эмес. Бирөөсү уксаң керек "Курбалды" деп коет. Экинчиси түрмөдөн келгенине жарым жыл боло элек "Кобра" деген неме.
Азим унчукпай ойлонуп турду да.
- Макул байке колдон келишинче издөө салайын, - деди ордунан козголо. Бул сөз бүттү деген белгиси эле.
- Мына беш жүз доллар. Эгер так маалымат таап берсең миң доллар берем. Кош бол деди да. Азим сөз сүйлөгүчө тигил бүктөлгөн жүз долларлыктарды Азимдин столунун суурмасына салып шартылдай басып чыгып кетти.
Кайрадан креслосуна денесин шалк таштай отурган Азим "Кубалды" менен "Кобра" телохранители болсо бул семизге ким даап кол салды экен деп ойго чөктү.
Азим өзү да бир учурда республикага аты дүңгүрөгөн спортсмен болчу. Шаардагы жалгыз спорт мектебинин бүтүрүүчүсү. Анын спортсмкен экенин тышкы келбети, чымыр дене түзүлүшү, бырышып-тырышып сынган кулактары деле айтып турат. Органга келгенден кийин спортту таштаганы менен спортсмендерден байланышын үзө элек. Спортссмендер жасаган кылмыштын дээрлик баардыгы менен кабары бар болуп кимдер аркылуу жасалганын билип турчу. Алардан алып турган өзүнө тиешелүү ставкасы да бар эле. Ашынып тартиптен чыккандардын, өзүм билемдикке салып өз бет алдынча аракеттенгендерин, же башка чөйрөгө кошулуп кылмышка илешкендерин "светит" этпесе ич ара сүйлөшүп өз "кусогун" алгандан кийин унчукпай калуучу. Ал түгүл айрым учурда тымызын аларга кабар жиберип жашынуусуна, качып кетишине жардам берүүчү. Ошентип" соода" эки жактан тең честный жүргөндүктөн спорт чөйрөсүндөгүлөр да Азимди сыйлашчу.
Өзүнүн төрт ишенимдүү кызматкерин чакырды да калган ишиңерди жыйыштырып кое туруп бобул ишти беш сааттын ичинде бүтүрүп мага кабар кылгыла деп кимдерге жолугуп эмне жөнүндө сүйлөшүү керектиги тууралуу ар кимисине так тапшырмаларды берип жөнөттү.
х х х
Мыкы күн сайын эрте туруп Салкын менен иштешкен жерине келет. Өзүнө күнүмдүк тамака деп гана акча алып келген акчасын Салкынга каттарып квартирага төлөйүн деп чогултуп жүргөн. Дүйшөмбүдө Салкынды түшкө жакын милицияга чакырып кетишти. Буга чейин эле угушкан "Жанар" фирмасынан товар алып соода жүргүзгөн коммерсанттардын баарын милицияда суракка алып жатыптыр деп!
Арадан төрт саатча убакыт өткөндөн кийин келди.
- Эже эмнелерди сурады?
- Ушу милициянын өлүкканасын көрөйүн. Спортсмен тааныш жигиттериң барбы? Шефиңер жөнүндө кызыгып сурап жүргөндөр бар беле? деген суроолорду беришет.
- Эмне дедиңиз?
- Эмне демек элем. Спортсмен таанышым жок болсо. Спортсмен эмес дене түзүлүшү түзүгүрөөк да таанышым жок десем. Жигит таап берелиби деп жалжакташат. Ким менен ишетейсиң дегенинен сени айттым. Эмнесин жашырайын. Эртең саат онго чакырды. Сени да, ме повескеси. Барып кой. Иним деп койдум. Эжем менен чогуу иштеп жан багып жүрөм, - деп кой да барып. Фирмага барган эмесмин ал түгүл атын да билбейм де. Мен ошентип айттым. Билбейм деген бир сөз.
Экөө кечке иштешти. Кечинде Салкындагы чогулган акчасын алса квартирага төлөгөндөн кийин жүз сом ашчудай чогулуптур. Үйгө жетери менен убада боюнча абышкага квартира акысын карматты. Эртеси саат ондо милициянын Салкын айткан бөлүмүнө барса повесткасын бир тергөөчү түшүнбөгөнсүп көпкө карап турду да:
- Айылдан келгениңе канча болду? - деди.
- Жети айча.
- Кайда турасың?
- Квартирада.
- Кимдер менен?
- Өзүм жалгыз.
- Эжекең менен чогуу турбайсыңбы?
- Жок. Эжекең деп Салкынды айтып жатканын түшүндү.
Дагы бир сыйра беркинин жүдөө кебетесине көз жүгүрттү да.
- Бар кете бер, - деди.
Кечинде жумуш бүткөндөн кийин Мыкы Салкынга
- Эже мен эртең келбейм го, - деди.
- Эмне болду. Салкын чоочуп кетти.
- Казарманда бир туугандарыбыз иштейт экен. Ошол жактан барып жумуш карайын деп жатам. Бул жерде жүрсөм жыргабайм го. Кыш келатат. Үстүмдө киймим жок. Тапканым кварплат менен тамагымдан ашчудай эмес.
- Казарманда эле жумуш даяр турат дейсиңби. Аякта жумушка орношуш үчүн эле беш миң бериш керек дейт. Балким процентиңди көбөйтөйүн, мен 55ин, сен 45ин, товарды көбүрөөк алып кышка чейин иштебейлиби. Салкын чындап Мыкыны кетиргиси келген жок. Оор каробкаларды көтөрүү түйшүгүнөн кутулган. Чынчыл, ак ниет. Ашык бир тыйын да алдабайт. Мындай көмөктөштү издеп таппайсың.
- Эже барып көрөйүн. Болбосо кайра Сизге келейин. Салкын Мыкынын бир тууган эжесинен уруксат сурагансып ийбагып турганына ичи жылый, жадырай карап:
- Мейлиң Мыкын бактыңды бир сынап көр. Эгер болбосо кайра кел. Ордуң даяр. Экөө жылуу коштошушту.
х х х
Квартирасына келгенден кийин эшикти ичинен илип бекитип коюп кроваттын астындагы эски сумкасын сууруп чыгып андагы мындан төрт күн мурда салган долларларды сууруп чыкты. Оромолду чечип жашыл купюрларды дагы бир жолу санады. Жети миң эки жүз. Учтай кармай ойлуу отурду. Биринчи күндөгү санагандай толкундануу жок калыптыр. Кадимки керектөөлөрүнө жумшаш үчүн чогултуп жүргөн өз каражатынча беймарал эмне керек жана эмнеден баштап биринчи сатып алуу керек ичинен тизмелей баштады. Бөлүштүрө келсе жети миң долларың көп деле акча эмес экен.
Ушул түнү түшүнө Кадыр ата кирди.
- Тоноо, каракчылык кылуу жакшы иш эмес. Сага өнөрдү тоносун, каракчылык кылсын деп үйрөткөн жок элем уулум, - деди.
- Билем атаке (окутуучусун көзүнүн тирүүсүндө эле атаке дечү). Бирок сиз мага сөзсүз аткарышың керек деп тапшырып кеткен иштерге жетиш үчүн ушул жолго басууга аргасыз болдум. Экинчиден элге бекер гумманитардык жардам деп келген товарларды саттырып арам жол менен байыган адамды тонодум. Мунумду Сиз кечиресиз го деп ойлодум.
- Билем уулум. Барыбир тоноо, тартып алуу жакшы иш эмес. Эми сен бул иштин даамын татып калдың. Токтотушуң кыйын. Дайыма өзүңдү актоонун шылтоосун табасың.
- Жок, Сиз тапшырган ишти аткарууга өзүмө шарт түзгөнүмдөн кийин мындай жорукту токтотом, ата!
- Ишенейин. Калганын турмуш көрсөтөт. Түштөн чоочуп ойгонуп кетип чалкасынан жатып алып өткөн түндү жана ал түнгө чейинки даярдыктарын кайра баштан тизмектей эстеп кайсыл жеринен жаңылыштык кетириши мүмкүн. Кайсыл жерден милициялар илинчек таап алышы мүмкүн деп ойлонуп жатты.
Бүткүл керектүү маалыматты Салкындан жана анын жолдош кызы Гулядан чогултту. Кеминде бир жарым ай даярданды. Атайлап сураштырып чогулткан жок. Кыздар өз ара сүйлөшкөндөрүн көңүл бурмамыш болгону менен ар бир сөзүнөн бери эсине тутуп жүрдү. "Шеф жаңы машина алганы жатыптыр", - дейт. Кейпи "Джип" алат окшойт, - деген каңшаарды угары менен даярдыкты чындап баштады. Эки жума бою Шефтин кайсыл маалда үйүнө келет. Телохронителдери кандай абалда ээрчип жүрөт үйрөндү. Эң ыңгайлуусу үйүнүн подьездине кирип бараткан жер экен. Фирманын өзүндө кол салууга такыр мүмкүн эмес. Куралчан милиция отурат. Анысы аз келгенсип дайыма бештен кем эмес телохронителдери болот. Күн-түн дебей киши өксү болбойт. Дагы бир байкаганы кээде гана үйүнө баратканда экиден телохранителин ээрчитип үйүнө киргиче коштотпосо көпчүлүгү шофер телохранители менен барып түшүп калып, өзү кирип кетет экен. Демек, коштошкон күндөрү жанында ири суммадагы акча болушу мүмкүн. Үйүнө кирүүнгө мүмкүн эмес. Биринчиден үй-ичинин кандай жайгашканын билбейт. Эшиги брон. Терезелери тор. Бешинчи кабаттан секирүү да коркунучтуу.
Акыры күткөн күнү да келди. Күн сайын ичинен капкара трико кийип, сыртынан жынсы шым кийип алып мерчемдүү жерге барганда сырткы кийимдерин чечип катып коюп подьездден он кадамча алыс эмес калың бактын ичинде күтчү. Алгач эки күнү Шеф подьездге жалгыз кирип кетип жүрдү. Демек кол салуу пайдасыз. Үчүнчү күнү эки жандоочусу менен келди. Болгондо да менмин деген эң ишенимдүү жигиттерин ээрчитиптир. Мындай учурду колдон чыгарбаш керек.
Машинадан түшкөндөн кийин астыда Шеф аны он жагынан жандай "Кобра", үч кадамча артыраак "Кубалды" баратты. "Ыш-шы" деген жыландын ышкырыгындай акырын добуш чыкты да "Кубалды" тамтаңдап барып күп кулады. Бул маалда кара көлөкө "Кобранын" жанынан ышкырып өтүп кеткенде "Кобра" бурула берип кулап түштү. Эч нерсе менен иши жок кетип бараткан Шеф арттагы жигиттеринин кулап калганын да билген жок. Кара көлөкө ага жетип коркунучтуу ышкырып, тийип өткөндө бет маңдайы менен кулап түшө сактады. Кара көлөкө аны кулатпай кармап калды да кичине колтуктап туруп кырданта жаткырып коюп караңгы түнгө сиңип кетти. Бул окуя кылмышкерлер дүйнөсүн да спортсмендердин арасын да бир ду түшүрдү.Тоноочу дайынсыз жок болду. Кийин "Жанардын" директору өзү эле Мени тоноп кетти деген шылтоо менен гум.жардамды саткандан түшкөн акчаны жогоружакта отурган табакташтары менен бөлүшкүсү келбей сөз чыгарыптыр деген имиш тарап кетти. Ошентип баары тынчып калды.
Арадан үч ай өтүп иш унут болуп баратканда дагы бир фирма тонолду. Кол салуу ыкмасы "Жанардын" жабырлануучулары көрсөткөнгө дал келет. Тоноткондор чыгымды ири суммада деп гана көрсөтүшүп канча экенин жашырышты. Кылмышкер жөнүндө капкара кийинген көздөрү гана ачык, орто бойлуу, арык чырай шайтандан да ылдам кыймылдаган неме тоногон деген гана маалымат түштү. Бул жолу кылмыш Азим иштеген райондун аймагына туш келди.
Таң аткыча уйку бетин көрбөгөн Азим эртең менен кабинетинде капкара кофеден кайта-кайта ичип коюп дагы кайдагы "Ниндзясы" чыга калды деп башы катып отурду.
Фирманын кайтаруучулары эң мыкты деген спортсмендер менен киши өлтүрүүнү чымын чапкандай да көрбөгөн баш кесерлер экен. Беш кайтаруучудан өткөн. Тытышып кармашуу болбогон. Көлөкө сыяктуу эч дабышсыз пайда болуп, кайра эч дабышсыз жок болгон. Дардайган спортсмендер анын кайдан чыга калганын байкабай калышкан. Соккунун тийген жерлеринде бармак басымдай кичине гана көгүш тактар калган. Дээрлик бардыгы уктап кеткенсип эстери оогон да, бир жарым, эки саатта барып араң ойгонушкан. "Жанарда" да так ушундай болгонун айтышкан. Экспертизанын жыйынтыктары окшош.
Азим кылмыш иши козголгон делону алды да айыпкердин аты-жөнү деген жерге карандаш менен кличкасы "Көлөкө" деп бадырайтып жазып койду. Мына ушинтип кылмышкерлердин дүйнөсүндө жаңы ысым, жаңы кличка пайда болду. Бул кличканы чөнтөгү калыңдар үрөйлөрү уча үрпөйүп кеп кылып жүрүштү.
Азим иш кызыкчылыгы катары тонолгон фирманын коммерциялык жүргүзгөн иштерине кызыгып көрдү эле жетекчилери буйтакташып оңдуу маалымат беришпей "Сенин милдетиң кылмышкерлерди табуу. Фирманын коммерциялык иштерин текшерүү эмес" дешип жолотушпады. Тымызын сураштырса мамлекеттер аралык келишим боюнча келген спиртти оптом сатып иштейт экен. Ошондой эле гумманитардык жардамга деп келген кумшекер менен унду сатып бүтүп калыптыр. Убактылуу махинация кылуу үчүн түзүлө калган бул фирма имиштин ыплас иштерин билгенден кийин "Ырас эле тоноптур" деп ичтен табалаганы менен өзүнүн шаар боюнча кылмышкерлерди издөөдөгү авторитетине доо кетип ызаланып турду. Бүткүл шаардын аймагында наркомандардан баштап кандай гана топ болбосун өзүнүн стукачтарына кайрылып кичине үмүт кылгыдай да маалымат ала албады. Атайын түзүлгөн группанын он эки мүчөсү күн-түнү бир жума чуркашып суй жыгылышты.
Фирма да өз байланыштары аркылуу издөө салууда. Министрге чейин чакырылып иштин жүрүшү боюнча суракка алынды. Райначальниги жумушка келери менен ишти ушул кылмыш тууралуу кабар алуудан баштайт. Киши өлтүрүүлөр да бул иштин астында унутта калчу болду. Тоночу жогорку бийликте отурган көзүрлөрдүн биринин чөнтөгүнө тийгени айкын билинип турду. Эгер иш боюнча эч нерсе табылбаса келечектеги карьерасына да салакасы тиери байкалып калды. Министрде болгонунда "Сени чоң райондордун бирине начальник кылалы дедик эле. Эгер иш ачылбай калса кызматка көтөрүлүшүңдү ойлонууга туура келет", - деп ачык айтты. Астына чоң максаттарды коюп жүргөн Азим үчүн бул сөз өзөөртө ургандай сокку болду. Эсепте жүргөн кылмышкерлердин бир экөөсүн кармап келип ишти жармаштыра салууга да мүмкүн эмес. Эртең эле иш жалган түзүлгөнү ачылып калчудай. Тонолгон чыгым өтө ири.
Чыгыш күрөштөрүнүн түрлөрү боюнча бир катар адистерге, чеберлерге экспертизанын жыйынтыгы боюнча кайрылып мындай ыкмалар менен кимдер машыктырат, бул чыгыш күрөшүнүн кайсыл түрүнө жатат деп сураштырса баары ийиндерин куушуруп, баштарын чайкашат. Бир гана чебер экспертизадагы сүрөттөрдөгү кара тактарды көпкө тигилип карап туруп "Бул адамды бир нече убакытка уктатып коюу ыкмасын мыкты өздөштүргөн чебер экен. Мындай ыкмада машыктыруучулар Тибетте же Кытайда болушу мүмкүн. Бул ыкма менен массалык машыгуу жок. Мындай машыгуулар өтө сейрек кездешет. Укумдан-тукумга берилүүчү мурас. Чебер ыкманы өз канынан жаралган тукумга гана калтырат. Эгер ылайыктуу адам чыкпаса өз баштары менен тигил дүйнөгө да ала кетишет. Мына ушундай өтө сейрек кездешүүчү ыкмада машыккан чебердин Кыргызстандагы бир экенине ишенбей турам. Өтө таң калыштуу. Бул миң сырлуу чыгыш күрөшүндөгү ыкмалардын өтө татаалына кирет. Булар манжалардын учтары менен гана иштешет. Адамдын денесиндеги кан тамыр түйүндөрүн, без түйүндөрүн мыкты өздөштүрүшкөндүктөн чыпалагы менен акырын сайып койсо адам уктап калат же өлүп да калышы мүмкүн. Эгер бары мен ойлогондой болсо бул өтө коркунучтуу кылмышкер. Мындай ыкманын чеберине туруштук берүүчү телохранитель табылбайт. Табылган күндө да куну баштан ашат. Өтө кымбатка иштейт дегеним. Булардын артыкчылыгы өтө шамдангайлыгында. Кол илинбей келип өздөрү сокку уруп кеткендигинде. Ниндзялар да булардын астында алсыз деп уккам. Мен бул ыкмада машыккандардын тукуму үзүлгөн го деп жүргөм. Азыр да бар экенине ишенбей турам. Булар чыныгы жан алгычтар. Болжолум ушул. Башка эч нерсе айта албайм. Муну да экөөбүз жакшы тааныш болгондуктан айттым. Болбосо бизде өзүң билесиң тилди дайыма тишке кыпчып жүрүш керек. Болбосо тилиңе кошулуп башың ыргып кетиши кыйын деле эмес. Деги эле чыгыш күрөшүнүн чеберлеринин канга сиңген мыйзамында бир чебер экинчи чебердин ыкмалары тууралуу башкаларга кабар бербеши керек", - деди.
Муну уккандан кийин Азимдин башы анык катты. Балким, Кытайдан келген граждандардан бирөөлөр болбосун дейин десе, кийинки фирманы тоногондо кыргызча, орусча такылдап сүйлөптүр. Кытайдан келгендер кыргызча билгенде да, орусча сүйлөй алышпайт. Сүйлөгөндөрү кытай акценти менен сүйлөгөндүктөн сөзсүз билинип калмак. Тигил тескерисинче кыргызча-орусча аралаштырып сүйлөгөн. Ошондой болсо да териштирсем артык баш болбос деп сырттан келген граждандарды иликтөөгө киришти.
х х х
Азият "Бриллиант жылан" жөнүндө алгач кытайда иштеп жүргөн жылдарында уккан. Кытайдан Монголияга, андан Сибирди аралап жүрүп Казакстан, Өзбекстан жакка оогонун иликтеген. Ошол боюгча жылан жөнүндөгң дарек дым болуп угулбай калган. Жыландын сырын каткан китептердин бири ички Кытайда, экинчиси Тибетте деп каңшаар укканы бар.
Күндөрдүн биринде Сибирдин түрмөсүнөн кабар келип отурбайбы: "Эгер менин түрмөдөн чыгышыма жардам берсе жана дагы бир талабым бар ошону аткарса укмуштуу сырды ачып берем" деген. Чындыгында буга маани да берген жок. Сибирдин түрмөлөрүндө нечендерди "сокур ит бок жалагыча" алдаган аферистер толтура экенин ансыз да жакшы билчү. Өзүнүн бизнестик иштери менен Сибирге барып калып баягы сөздү эстеди да түрмөгө кайрылды. Өмүр бою түрмөдөн чыкпаганы жүзүнөн билинип турган, оозуна жасалма тиш кийген кличкачы "Протез" аттуу чал көздөрүн кыбыңдатып Азиятты бир топко тиктеп турду да "Да сынок, балким чын эле "бриллиант жыланга" ээ болууга сенин гана акың бардыр" деп койду да кайра бурулуп кетип калды. Укмуштай эске тутуу жөндөмү жана эмнени болбосун илгиртпей бат туюп жыйынтык чыгара алгандыгы менен айырмаланган Азият иштин төркүнүн шак түшүндү.
"Протезди" түрмөдөн чыгарып коюш Азият үчүн чоң эмгекке деле турган жок. "Протез" эркиндикке чыккандан кийин Бишкектеги дарегин билдирип кабар жиберди. Жолугушууга Азият өзү келди. Жолугушуу он минутага да созулган жок. "Протез" Азиятка жылан кимдин колунда экендигин жана кандайча ага тийгендигин. Эгер "разбор" жүрүп кетсе жыландын чыныгы ээси болууга анын акысы жок экендигин, эгер толук ээси болуу укугун алгысы келсе кимге канча карызы барын жана ошондон кутулушу керек экендигин гана айтып берди. Унчукпай угуп, унчукпай чыгып бараткан Азияттын артынан "Сынок, экөөбүз сүйлөшкөн жокпуз. Ошондой болсо да менин дагы бир талабым калды. Аны иштин бүтүшү менен куда кааласа айтармын" деди.
Азият креслодо чалкалай термелип отуруп "Оңбогон чал эмне айтаар экен" деп ойлоду жа кнопканы басып жигитин чакырды. "Кызыл көздүн" ордун ээлеп андан ашпаса кем эмес кызмат өтөй баштаган "Куюн" шып этип кирип келди. "Бишкекке жөнөйбүз. Эки машина, өзүңдү кошкондо жети мыкты жигит ал" деди да бара бер дегенсип колун көтөрүп коюп өзү да ордунан козголду.
Азият өз бөлмөсүндө шашпай кийинип жатканда өзүн "эркемин менин айтканымды аткарат", - деп сезе баштаган он жетиге жашы жаңы толгон, өң десе өң, бой десе бой келишкен Фаризат кирип келди да кылыктана "Сиз каяка, мени да ала кетиңизчи, Сизсиз мен эригем" деп Азияттын мойнуна колдорун орой асыла кетти.
Азият тигини эки каруусунан катуураак кармай өзүнөн окчундата түрттү да ээгинен өйдө көтөрө капкара мөлтүрөгөн көздөрүнө тикчийе карап туруп "Экинчи эч убакта менден кайда барасың, эмне кыласың деп сурабай жүр. Эгер керек болсоң сураттырбай ала кетем. Сулуу башыңдын ийниңден түшпөй жүрүшүн кааласаң. Мен бар боломбу жок боломбу дайым өз ордуңду бил. Ар бир бурчта менин көзүм сени тиктеп, кулагым угуп турат. Түшүндүңбү", - деди да секин түртүп койду.
Фаризанын өңү купкуу болуп, тизелери калчылдап кетти. Азияттын көзүнөн адамдын көзү эмес кыпкызыл жыландын көзү жанып турган эле.
Азият менен "Протездин" жолугушуусу бул жолу деле отуз минутанын тегерегинде болду. Учураша элек жатып Протез "Сынок, товарга ыраазысыңбы" деди Азиятты адатынча көздөрүн кыбыңдата тиктеп туруп анын жообун күтпөстөн "Билем ыраазысың, ыраазысың. Дүйнөдө мындай укмуш жок. Мындай байлык жок. Өзүм көргөн эмесмин. Уккам. Көрбөгөнүм жакшы. Эми менин бир талабым бар..." деди да дагы көздөрүн кыбыңдата Азиятты тиктеп калды.
- Убада, убада. Талабыңызды айта бериңиз деди Азият. Ичинен жанаты болоор адамдын акыркы сөзүн угуп коюш чыгышта парз деп ойлоду.