Намаздан кейінгі дұға және тәсбих

Сұрақ: Намаз біткеннен кейін не айтылады?
Жауап: Намазын жалғыз немесе имаммен оқыған адам екі жаққа сәлем бергеннен кейін «Аллаһуммә әнтәс-сәләм уа минкәс-сәләм, тәбарактә иә зәл-жәләли уәл-икрам» деп айтады.
Кейін 3 рет «Әстағфируллаhәлазыйм әлләзи лә илаhә илләhу әлхәййул-қаййумә уә әтубу иләйh» деп айтады. Бұған истиғфар дұғасы деніледі.
Одан кейін Аят-әл-курси оқылады және артынан 33 рет «Субханаллаh», 33 рет «Әлхамдулилләh», 33 рет «Аллаhу әкбәр», және 1 рет «Лә илаhә иллаллаһу уахдәhу лә шәрикә ләh ләhул-мулку уә ләhул-хамду уә hуә алә кулли шәйин қадир» деп айтылады. Бұлардың арасына басқа дұғаларды араластыру – бидғат.
Кейін қолдар жайылып дұға етіледі. Дұғадан кейін амин деп қолдармен бет сипалады. Хадис шәрифте: «Бес уақыт парыз намаздарынан кейін жасалған дұға қабыл болады» делінген. Дұғаны сергек, ояу көңілмен дауыссыз оқу керек. Дұғаны тек намаздардан кейін ғана немесе белгілі бір уақыттарда ғана жасау және белгілі бір нәрселерді жаттап алып, тақпақ оқығандай судыратып, не оқып жатқанын білмей дұға ету мәкрух болып табылады.
Сұрақ: Дұғадан кейін қай сүрелер мен зікірлер оқылады?
Жауап: 11 рет Ихлас шәриф, 1 реттен Қул аузу сүрелері оқылады және 67 рет әстағфируллah айтылып жетпіске толықтырылады. Он рет «субханаллаhи уә бихамдиhи субханаллаhилазыйм» деп айтылады. Соңында Субхана Раббикә аяты оқылады.
Сұрақ: Қажылықта кейбір адамдардың намаздан тәсбих тартпай, дұға етпей тұрып кеткендерін көрдік. Олар «Намаздан кейін топ болып тәсбих тарту, имамның дұғасына амин деу – бидғат», деп айтады. Осылар бидғат па?
Жауап: Жамағаттың имаммен бірге, дауыс шығармай дұға етулері абзал. Әрқайсысының жеке-жеке дұға етулері және дұға етпей тұрып кетулері де жаиз. Бірақ мұны әдетке айналдырмау керек. Әрі имамның дұғасына амин деуіміз керек, әрі өзіміз де дұға етуіміз керек. Тек муәззиннің (команда ретінде) аяттардың тәсбихтердің бас жақтарын оқып өтуі ғана бидғат болып табылады. Тәсбих тарту, дұға ету бидғат емес.
Мешіттерде имам намаздың соңында аятүл күрсидің бір қатарын дауыстап қалғанын іштен оқиды. Тәсбихтердің де біріншісін дауыстап оқып қалғанын ақырын дауыспен (іштей) оқиды. Бұлай істеу керек деп ешбір кітаптарда жазылмаған. Негізінде намаздардың соңында оқылатын сүре, тәсбиһ, дұғалардың барлығын әр адам жеке өзі іштен оқуы керек. Кейінгі замандарда бұл ұмытыла бастағаны үшін мешіт имамдары халыққа не оқып жатқанын білдіру үшін, еске салу үшін (команда ретінде) аяттардың тәсбихтердің бас жақтарын оқып өтеді. Мәселен Аятүл күрсиді оқығанда бірінші қатарын дауыстап қалғанын іштен оқиды. 33 тәсбих, 33 хамд, 33 тәкбірлердің де әр қайсысының біріншісін дауыстап қалғанын іштен оқиды. Бірақ барлық жамағат намазынан кейінгі дұғаларды, тәсбихтерді білетін болса онда ешкімнің дауыстап оқуы дұрыс болмайды. Әр кім өзі рет ретімен дұғаларын, тәсбихтерін оқуы керек.
Дін кітаптарында былай делінген:
Парыз намаздарды немесе соңғы сүннеттерді оқып болғаннан кейін имаммның оңға, солға немесе жамағатқа қарап бұрылуы мүстаhаб болып табылады. Жұмыстары барлардың тұрып кетуі де жаиз. Хадис шәрифте: «Әр намаздан кейін 3 рет "әстағфируллаhәл-азыйм әлләзи лә илаhә иллә hуу әл-хәййәл-қәййумә уә әтубу иләйh", деп айтқан адамның бүкіл күнәлары кешіріледі.» делінген. Истиғфардан кейін Аят-әл-күрси және 33 рет «Субханаллаh», 33 рет «Әлхамдулилләh», 33 рет «Аллаhу әкбaр» және 1 рет «Кәлима-и тәhлил» яғни «Лә илаhә иллаллаhу уахдаhу лә шәрикә ләh, ләhул мулку уә ләhул хамду уә hуә алә кулли шәйин қадир» деп айтулары және қолдарын кеудесіне дейін көтеріп дұға етулері де мүстаhаб болып табылады. (Мәрақил-фәлаh, Тахтауи)
Имаммен және жамағатпен бірге қолдарыңды біраз алға созып, кеудеге дейін көтеріп, алақандарыңды толық аспанға қаратып ашып дұға етіңдер және амин деңдер. (Әййухәл уәләд илмихалы)
Амин деп айту жөніндегі төрт хадис шәриф:
«Бір жамағат дұға еткен кезде бір бөлігі амин деп айтса, Аллаhу та’ала сол дұғаны қабыл етеді.» (Хаким)
«Дұға еткен адам мен амин деп айтқан адамдардың сауаптары бірдей болады.» (Дәйләми)
«Имам дұға еткенде жамағатқа да дұға етуі керек. Дұға етпесе оларға қиянат еткен болады.» (Бәйһақи)
«Имам амин деген кезде сендер де амин деңдер. Өйткені біреудің амин дегені періштелердің амин деуіне тура келсе оның өткен күнәларының барлығы кешіріледі.» (Бұхари)
Жамағаттың имаммен тәсбих тартуы және дұға етуі бидғат емес, мустаhаб болып табылады. (Нимети Ислам)
Сұрақ: Намаздан кейін қай дұғалар оқылуы керек?
Жауап: Намаздан кейін оқылуы керек болған арнайы дұғалар жоқ. Әркім қажеттілігін сұрап дұға етеді. Әрқашан бір дұғаны қайталай беруге де болмайды. Өзінің не қалайтынын біліп, түсініп дұға етуі керек, өзінің не сұрап жатқанын білмей дұға етуге болмайды. Белгілі бір нәрселерді жаттап алып, тақпақ айтқан сияқты дұға ету мәкрух болып табылады. Дұғаны сергек, ояу көңілмен дауыссыз оқу керек. Дұғаны тек намаздардан кейін ғана немесе белгілі бір уақыттарда жасау мәкрух болып табылады. Әр мүмкіндікте дұға ету керек!
Мысалы былай дұға етуге болады:
Әлхамдулилләhи Раббилаләмин әссаләту уәссәләму алә расулинә Мухаммәдин уә алә алиhи уә сахбиhи әжмәин.
Йа Раббым! Оқыған намаздарымызды қабыл ете гөр! Ахиретімізді және соңымызды қайырлы ете гөр. Соңғы демімізде кәлимәи тәуһидті айтуымызды нәсіб ет! Өлгендеріміздің күнәларын кешіре гөр!
Аллаhуммағфир уәрхам уә әнтә хайруррахимин. Тәуәффәни муслимән уә әл хиқни биссалихин. Аллаhуммағфирли уәли уәлидәййә уә лилмумининә уәл муминәт йәумә йақумул хисаб.
Йа раббым, бізді шайтанның, дұшпанның және нәпсіміздің жамандықтарынан сақтай гөр. Үйімізге жақсылықтар, қайырлы және берекелі ризықтар ихсан ет! Мұсылмандарға амандық бере гөр! Дін дұшпандарын қарғысқа душар қыл! Мұсылмандарды илаһи жәрдеміңмен құтқар!
Аллаhуммә иннәкә афуун кәримун тухиббул афуә фа’фу анни.
Йа Раббым! Ауруларымызға шипа, дерттерімізге дауа бере гөр! Аллаhуммә инни әсәлукәсиххатә уәлафийәтә уәл-әманәтә уә хуснәлхулқи уәрридаә билқадәри би рахмәтика йа әрхамәррахимин.
Риядан, жанжалдан, әр түрлі аурулардан, қазадан, бәледен, жалқаулықтан, әлсіздіктен, қор болудан, зұлымдық көруден, аздырған байлықтан және аздырған кедейліктен, шайтан және нәпсінің жамандығынан, дұшпанның басымдығынан, жаман мінезден, бидғат жасаудан, адасудан, ықылассыз амалдан, әр түрлі күнәдан, күпірге түсуден, жаман өмірден, өлерде келетін фитнәлардан, дінімізге және дүниемізге зиян беретін нәрселерден біздерді сақта!
Шынайы иман, көркем мінез, шүкір етуші жүрек, зікір етуші тіл, қазаңа және тағдырыңа ризалық көрсетер өмір, аз тамақтану, аз ұйықтау, аз сөйлеу, аз күлу және және дініңе көп қызмет етуді, қабір азабынан және ахырет қорқынышынан құтылуды, өмір бойы ризаңа лайық істер жасауды, шахит болып өлуді және соңғы демде әһли сүннет сеніміне сай иман және тәубе етуді нәсіп ет!
Йа Раббым! Өзіңе деген махаббатты, жақсы көргендеріңе деген махаббатты, Сенің махаббатыңа қауыштыратын амалдарға деген махаббатты маған нәсіп ет! Ілімімізді, ықыласымызды, қабілетімізді арттыра гөр! Жомарт және мейірімді құлдарыңнан болуды нәсіп ет!
Ата-анамызға, бала-шағамызға, туыстарымызға, достарымызға және бүкіл дін бауырларымызға қайырлы өмір және көркем мінез, дұрыс ақыл және денсаулық, дұрыс иман және дұрыс жолды нәсіп ет! Амин.
Уәлхамдулиллаhи Раббилаләмин.
Аллаhуммә салли алә Мухаммадин уә алә әли Мухаммад. Кәмә салләйтә алә Ибраһимә уа алә әли Ибраһим. Иннәкә хамидуммәжид,
Аллаhуммә бәрик алә Мухаммадин уә алә әли Мухаммад. Кәмә бәракта алә Ибраһимә уа алә әли Ибраһим. Иннәкә хамидуммәжид,
Аллаhуммә Раббәнә әтинә фиддунйә хасәнәтән. Уә фил ахирати хасәнәтән. Уәқинә азәбәннар,
Уәлхамдулиллаhи Раббилаләмин. Әстағфируллаh, әстағфируллаh, әстағфируллаh әстағфируллаhәлазыйм, әлкәрим әлләзи лә илаһә иллә hу, әлхаййәл-қаййумә уә әтубу иләйh.
Сұрақ: Дұға еткенде аспанға қарап дұға етудің зияны бар ма?
Жауап: Дұға еткенде аспанға қарау дұрыс емес. Аллаhу та’ала мекенге мұқтаж емес. Кейбір бидғатшылар сияқты Аллаhу та’аланы аспанда деп ойлау өте қауіпті. Бұхаридің риуаят еткен бір хадис шәрифінде, намаз оқып жатқанда аспанға қарау қатаң түрде тыйым салынған. (Әл-Әнуар)
Сұрақ: Намаз оқығанда, төсекке жатқан кезде дұға немесе кәлимәи тәухидті аузымыз жабық күйде (іштей) көңілмен, дауыссыз оқуға бола ма?
Жауап: Қыраат – ауызбен оқу деген сөз. Өз құлақтарымен есіте алатындай дәрежеде дауыссыз оқу, яғни ауызды қимылдатып оқу жай дауыспен оқу деп аталады. Жанындағылардың есіте алатындай дәрежеде дауыстап оқу, жоғары дауыспен оқу деп аталады. Жай дауыспен оқығанды бір екі адамның есітуі мәкрух болмайды. Дауыстап оқу, көп адамның есітуі деген сөз. (Бәззазийә)
Өзі есіте алмайтындай дәрежеде жай дауыспен оқылған намаз сахих емес. Дұға етер кезде де өзі есіте алатындай дәрежеде дұға ету керек.
Кәлимәи тәхлилді айтқан кезде де ғибадат сауабын алу үшін тілімен, өзі есіте алатындай дәрежеде айту керек. Хатми тәһлил оқыған адамдар да ең кемінде өзі есіте алатындай дәрежеде айтулары керек. Кәлимәи тәһлил ғибадат үшін емес, көңілді тазалау үшін оқылған кезде тіл қимылдатылмайды. (Рәддүл-Мухтар)
Сұрақ: Хадис шәрифте: «Таң намазы мен ақшам намазынан кейін Хашр сүресінің соңғы үш аятын оқыған адам шәhид болып өледі» деп айтылғаны үшін мен таңғы және шам намаздан кейін үнемі оқимын. Бірақ мешітте намаз оқыған кезімде имам оқиды біз тыңдаймыз. Мен оқымасам, маған да сол сауап беріледі ме және шәhид болып өлемін бе?
Жауап: Құран кәрімді оқу сүннет, тыңдау парыз болып табылады. Тыңдаған адам оқыған адамнан көбірек сауап алғаны үшін, бөлек оқудың қажеті жоқ. Әр түні Әмәнәррәсулуді оқып жүрген адам имамнан тыңдаған болса, өзінің бөлек тағы да оқуы қажет емес. (Шира)
Сұрақ: Хадис шәрифте бамдат және ақшам намаздарынан кейін Хашр сүресінің «hуәллаhулләзи» ден бастап соңғы үш аятының оқылуы керектігі білдірілген. Алайда көп жерлерде Ләу әнзәлнәдан бастап оқылады. Және хадисте намаздардан кейін ихлас сүресі 10 рет оқылу керектігі білдірілген, ал сіз 11 рет оқылатынын айтқансыз. Не үшін бұлай жасалады?
Жауап: Бір мәселе жөнінде бірнеше риуаят айтылса ең абзалын таңдаған жақсы. Хашр сүресінің соңын Ләу әнзәлнәдан бастап оқу абзал болып табылады. Намаздан кейін ихлас сүресінің 10 немесе 11 рет оқылуы білдірілген. 11 рет оқу абзал болады.
Хадис шәрифте былай делінген:
«Бамдат және ақшам намаздарынан кейін Ихлас сүресін 11 рет оқыған адамға жаннатта сарай беріледі» (Хараити)