Крывавы Патоп 1654—1667 трынаццацігадовая вайна.

Калі для Каралеўства Польскага ў Рэчы Паспалітай "Крывавым Патопам" была вайна са Швецыяй 1655-1660 гг., для ВКЛ ім была вайна з Масковіяй 1654-1667 гг.У 1654 годзе адбылася Пераяслаўская Рада — пераход Войска Запарожскага на чале з Багданам Хмяльніцкім пад заступніцтва Масквы. Атрымаўшы такога хаўрусніка, Маскоўскае царства ўварвалася ў Рэч Паспалітую, захапіўшы ВКЛ і Землі Рускія. У гэты ж час Швецыя заняла Самагітыю і Польшчу.
Згодна з падымнымі перапісамі, страты насельніцтва склалі ад 30 да 70% па розных ваяводствах. Найбольшыя страты панесла насельніцтва ўсходніх праваслаўных зямель. З крэпасцяў ВКЛ толькі Ляхавічы і Слуцк не былі захопленыя ворагам.
Рэлігійная разнастайнасць была адной з прычын "Крывавага Патопу".
Наказ маскоўскага цара Аляксея стралецкаму войску: "Уніі не быць, лацінству не быць, жыдам не быць" быў раўназначны аб'яве генацыду — пад вызначэнне трапляла больш за 80% насельніцтва.
"Нарэшце, мы прыехалі ў Вільню, ці, лепш, на папялішча Вільні. Масквіцяне валодалі гэтым горадам да 1661 года. У бытнасць іх у няшчасным горадзе яны столькі здзейснілі ў ім забойстваў, гвалтаў кабет, рабаванняў, блюзнерстваў, спусташэнняў і пажараў, што, калі хто здумаў б цяпер шукаць Вільні ў горадзе Вільня, той знойдзе толькі жаласныя сляды здзіўчэлай апантанасці ў яе разбурэнні, попеле і руінах...
5-га Кастрычніка мы прыбылі ў Мінск (Minscum), галоўны горад Мінскага Ваяводства, які змесцаваны на ўзгорках і рацэ, і мае гонар валодаць Вярхоўным Судом для ўсёй Літвы, апроч Вільні, кожныя тры гады, па чарзе з Новагарадзецкім. Сумным позіркам мы глядзелі на спусташэнне, якое было прычынена гэтаму гораду масквіцянамі. Базыльяне (уніяты), Дамініканцы, Бернардыне пачалі ўжо папраўляць свае разбураныя святыя манастыры і царквы, з дапамогай міласцяў набожных людзей. Бацькі Езуіцкага Грамадства таксама рыхтаваліся пакласці падмурак установе там свайго Калегіума. "
Аўгусцін Маярберг, «Вандроўка ў Масковію», 1661
У 1658 годзе адбылася першая спроба стварыць Рэч Паспалітую Трох Народаў, як абарону ад маскоўскай экспансіі.
Сярод падзей гэтай вайны ў хроніках засталася і "Трубяцкая разаніна" (знішчэнне жыхароў Мсціслава князём Трубяцкім) — "шляхты, палякаў і літвы, і іншых служылых людзей… пабіта больш за 10 тысяч чалавек". І знішчэнне "беларускімі казакамі" габрэйскай грамады Магілёва пасля захопу горада маскоўскім войскам. І вынішчэнне маскоўскага гарнізона Магілёва жыхарамі горада. (Дарэчы — Мсціслаў таксама быў вызвалены не рэгулярным войскам, а мясцовымі жыхарамі).
1660 Бітва пад Палонкай і пачатак вызваленняВызваленне беларускіх зямель пачалося пасля розгрому маскоўскіх войскаў у бітве пад Палонкай у 1660 годзе. 13 тысячнае войска пад камандаваннем вялікага гетмана Літоўскага Паўла Яна Сапегі і польскага гетамана кароннага Стафана Чарнецкага разбіла 20-ці тысячнае маскоўскае войска. І яшчэ доўгіх сем гадоў войскі Рэчы Паспалітай выганялі захопнікаў са сваёй краіны.У выніку 13-гадовай вайны насельніцтва Беларусі скарацілася ўдвая.
Смаленск і Левабярэжная Украіна былі захопленыя Маскоўскім царствам.
На Землях Рускіх (Украіна) наступіў смутны час, што застаўся ў гісторыі як "Руіна".