Difteriya – ötkir yuqumli kasallik

bölib, kuchli umumiy
intoksikatsiya va jarohatlangan
joyda fibrinli parda hosil bölishi
bilan kechadi.
Etiologiyasi. Kasallik
qözG'atuvchisi Leffler tomonidan
1887 yilda kashf etilgan. U
korinebakteriyalar avlodiga
mansub (Corynebacterium
diphtheriae). Korinebakteriyalar
sharsimon, tayoqchasimon,
ponasimon, tarvaqaylagan
shaklda böladi. Difteriya
tayoqchasi uchlarida yoki
örtasida kolbasasimon
kengaygan joy bölib, ularda
töG'noG'ichga öxshash volyutin
zarrachalari bor. Grammusbat
mikrob. Ozuqli muhitlarida ösish
xususiyatlariga qarab difteriya
tayoqchalarining gravis va mitis
turlari farqlanadi. Difteriya
tayoqchasi özidan ekzotoksin
ajratadi.
Klassifikatsiyasi * Mahalliy
fibrinoz jarayonning tarqalishiga
va umumiy ingoksikatsiya
belgilari yaqqolligiga köra ¦ Lokal
forma ¦ Tarqalgan forma ¦ Toksik
forma * Birlamchi öchoqning
joylashgan joyiga köra ¦ OG'iz –
halqum difteriyasi ¦ Nafas yöllari
difteriyasi ¦ Burun difteriyasi ¦
Kam uchraydigan difteriyalar
(teri, tashqi jinsiy a'zolar,
jarohatlangan sohalarda) tafovut
qilinadi.
Epidemiologiyasi * Difteriya –
antroponoz infektsiya * Kasallik
manbai – difteriya bilan
oG'rigan bemor yoki mikrobning
toksigen shtammi mavjud
soG'lom bakteriya tashuvchi
hisoblanadi * Yuqish yöllari –
havo tomchi, kontakt, kamroq
oziq – ovqatlar orqali *
QözG'atuvchi va uning toksiniga
immuniteti bölmagan barcha
yoshdagi kishilar kasallanadi.
Mikrob tomoq va yuqori nafas
yöllarida joylashadi *
Epidemiologik nuqtai nazardan
kasallikning yashirin davri,
kasallik engil kechayotgan hollar
atrofdagilar uchun xavflidir.
Klinik körinishi * Kasallik davrlari
¦ Kasallikning yashirin davri 2 – 7
kun (ba'zan 12 kungacha) ¦
Fibrinoz yalliG'lanish jarayoni va
erta toksik asoratlarning muhim
belgilari paydo böladigan davr
(kasallikning dastlabki 5 – 7
kunlari) ¦ Kech toksik asoratlar
davri (kasallikning 10 – 12
kunidan to 6 – haftagacha) ¦
Rekonvalestsentsiya davri
(klinik belgilari yöqolgandan
söng 2 – 3 oygacha). Yurakda
asoratlarning kelib chiqishi
natijasida rezidual (qoldiq)
holatlar yuzaga kelishi va a'zo
funktsiyasining buzilishiga olib
kelishi * Kasallik
izolyatsiyalangan yoki
kombinatsiyalangan fibroz
zararlanish bilan kechish hollari.
Klinik belgilari
• Intoksikatsiya belgilari ¦
Tana haroratining subfebril va
febril kötarilishi.
• Astenovegetativ belgilari:
quvvatsizlik, bosh oG'riG'i,
ishtahaning pasayishi, arterial
gipotenziya va boshqalar.
• Mahalliy fibrinoz
zararlanish belgilari. Jarayon
oG'iz – halqum köp qavatli yassi
epiteliysida rivojlanganda
difteritik yalliG'lanish tipi, nafas
yöllarining tsilindrik epiteliysi
zararlanganda – krupoz tip
kuzatiladi ¦ Difteritik tipdagi
yalliG'lanish * OG'iz – halqumda
atrofdagi töqimalar bilan
mahkam birikkan, oq rangdagi
fibrinoz karash körinishidagi
özgarishlar. Karashni olishga
harakat qilinganda eroziyali yuza
ochiladi. Bodomcha bezlaridagi
jarayon asimmitrik joylashishi
mumkin. Kasallik oG'irlashgan
sari (tarqalgan va toksik
formalar) karashlarning
tarqalishi va oG'iz – halqum
töqimasidagi shishlar köpayib
boradi * Difteriyali yalliG'lanish
jarayonining hamma turlarida
periferik limfa tugunlariing
kattalashishi va biroz oG'riqli
bölishi kuzatiladi * Umumiy
intoksikatsiya belgilari – bemor
ahvolining oxirligini
aniqlaydigan etakchi belgidir ¦
YalliG'lanishning krupoz tipi *
Hiqildoqdagi özgarishlar
( laringoskopiya ötkazilganda
aniqlanadi) hiqildoq va ovoz
boylamlari shilliq pardasidan
yötal vaqtida ajraladigan fibrin
parda * Bu özgarishlar difteriya
tayoqchalari ishlab chiqaradigan
kuchli ekzotoksinning ta'siri bilan
boG'liq.