ԼՈՒՅՍԸ ԱՅՆ ԽԱՎԱՐԻ,
ՈՐ ՓԱԿԵՑ ԵՐԿԻՆՔԸ

ՀԱՅՈՑ ԱՇԽԱՐՀԻ,
ԹՈՂ ՄԵՐ ԱՉՔԵՐԸ ԷԼ

ԱՐՑՈՒՆՔ ՉՏԵՍՆԵՆ,
ՔԱՆԻ ՈՐ ՄԵՐ

ՊԱՊԵՐՆ ՈՒ ՏԱՏԵՐԸ

ԱՐՑՈՒՆՔՈՎ ԵՆ ՈՂՈՂԵԼ...
ՈՒ ԵԹԵ ՄԵՐ ԱԶԳԸ

ՀԱՅ Է ԿՈՉՎՈՒՄ

ԱՄԵՆ ՄԻ ՀԱՅ ԻՐ ՀՈԳՈՒՄ

ԱՅԴ ԽԱՎԱՐԻ ԼՈՒՅՍՆ Է ԿՐՈՒՄ

Ի՞նչ լեզուներով ես այն թարգմանեմ,

Ո՞ր խոսքերով այս միտքը մատուցեմ...

-Լցրեք բաժակը կենացը խմեմ

հայոց խոսքերի՝«քո ցավը տանեմ...»:

Ուրիշ ազգերի լեքսիկոններում

Այս երեք բառը երբեք չի բանում,

Հայերի նման այսքան ջիգյարով

Մեկմեկու ցավը նրանք չեն տանում:

Արյունով գրվեց բախտը մեր ազգի,
Արյուն հեղեղեց երկիրը հայի
Գետեր հոսեցին հայի արյունով
Գետեր լցվեցին անմեղ զոհերով
Երկինքը պատեց սեվ-սեվ ամպերով:
Չարացած թուրքը արյունն աչքերին
ՈՒզեց վերջը տա մեր մի բուռ ազգի:
Այրեց շատ տներ, եկեղեցիներ
Մորթեց անխնա մատղաշ մանուկներ:

Ջահել ու ահել սրի քաշվեցին
ՈՒ շատ-շատերը ողջ-ողջ թաղվեցին
Հարս ու աղջիկներ բռնաբարվեցին
Դեռ չծնված մանուկին
Իր մոր փորում թաղեցին:
Այս էր սեվ բախտը մեր մի բուռ ազգի
1915 թվականին:
Փրկվեց հայը, չանհետացավ
ՈՒ նորից աճեց թվով բազմացավ
ՈՒ իր պապերի հողին տիրացավ:

.

Ինչ եմ անում վարդ ու զարդեր,
Երբ իմ ուզած վարդը չկա,
Սիրտս վշտի ծով է դարձել
Ախ, իմ կյանքի զարդը չկա:
Ինչ եմ անում եռգ ու երազ,
Քանի հայոց Ղարսը չկա,
Սիս-Մասիսն էլ մնաց անհաս,
Սայաթ Նովի սազը չկա:
Ես վոնց կանչեմ սարերն ի վեր,
Երբ Սիփանա սարը չկա,
Թեկուզ հազար արցունք թափեմ,
Սումգայիթի հայը չկա:
Ինչ եմ անում գարնան հովը,
Արբ մեր Վանա ծովը չկա,
Ով է հիմա ինձ կանչողը,
Ախ, մեր ծովից ծովը չկա:

2

ՈՒ ՀԵՏՈ ՄՈՐԸ ՏԱՆՋԱՄԱՀ ԱՐԻՆ:

ՄԵՆՔ ԴԵՌ ԿԱՅՈՒՆ ԵՆՔ,ՊԻՏԻ ԱՄՐԱՆԱՆՔ,ՄԵՆՔ ԴԵՌ ԿԱՅՈՒՆ ԵՆՔ, ՊԻՏԻ ԱՄՐԱՆԱՆՔ,ԴԱԺԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԻՄՆՈՎԻՆ ՋՆՋՎԻ ՄԵՆՔ ԿԱՆՔ, ՎԿԱՆ ԵՆՔ ՈՒ ՊԻՏԻ ԱՊՐԵՆՔ:

ԱՆՑԱՆ ՇԱՏ ՈՒ ՇԱՏ ԵՐԿԱՐ ՏԱՐԻՆԵՐ

ԴԱԺԱՆ, ԱՐՆԱԽՈՒՄ ՏԱՍՆՀԻՆԳ ԹՎԻՑ
ՈՂԲԱՑ ՈՒ ԼԱՑԵՑ ՄԵԿ ԱԶԳ ԼԻՈՎԻՆ,

ԵՐԲ ԴԱԺԱՆ ԹՈՒՐԸ ԱՐՅՈՒՆԸ ՀԵՂԵՑ:
ԱՐԱՔՍԸ ԼՑՎԵՑ ԱՐՅԱՆ ՀԵՂԵՂՈՎ

ԵՐԲ ՃԻՉԸ ՄԱՆԿԱՆ ԿՏՐԵՑԻՆ ՍՐՈՎ
ՄՈՐ ԱՉՔԻ ԱՌԱՋ ՈՐԴՈՒՆ ՄՈՐԹԵՑԻՆ

2

Երեք միլիոն հայ անուններ,

Անմեղ ինչպես ոխն իմ սրտի

Ինչպես մանուկ մորթված ձյուներ`

Մորթված հին ցեղն Արարատի:

Ա`խ դեռ պիտի փորեմ փորեմ փորեմ

Որ հովանա վերքն իմ սրտի`

Կոտորածներն հայոց դժխեմ

Մեղքերի մեղքն հողագնդի...

Ես այս դարի սրտին պիտի

Փորագրեմ որպես վերքեր,

Որպես հետքերն հայոց վշտի`

Երեք միլիոն հայ անուններ,

Որպես մեղքերն հողագնդի

Երեք միլիոն անմեղ զոհեր,

Որ մորթվեցին յաթաղանով.

ՈՒ ոսոխի սրտին պիտի

Ես դեռ փորեմ փորեմ փորեմ

Որպես վիհերն Արարատի`

Ու թեպետև պատառ-պատառ
Մեր դրոշը սրբազան,
Ու մենք չունենք տեղ ու դադար՝
Երկրից երկիր ցիրուցան։

Բայց գնում ենք մենք անվեհեր
Զարկերի տակ չար բախտի,
Մեր աչքերը միշտ դեպի վեր՝
Դեպի լույսը մեր ուխտի։

.

ՄԵՐ ՈՒԽՏԸ

Մենք ուխտ ունենք՝ միշտ դեպի լույս,
Ու գնում ենք մեր ճամփով,
Մրրիկներով պատած անհույս,
Սև խավարով, մութ ամպով։

Մենք անցել ենք արյան ծովեր,
Սուր ենք տեսել ու կրակ,
Մեր ճակատը դեմ ենք արել
Մրրիկներին հակառակ

.

ԿԱՐՈՏԵԼ ԵՄ ԵՍ ՏՈՒՆԸ ԻՄ ՀԱՅՐԵՆԻ
ՈՒՐ ԾՆՎԵԼ ԵՄ ՈՒ ԽՈՍԵԼ ԵՄ ՔԱՂՑՐ ԼԵԶՈՒՆ ՄԱՅՐԵՆԻ:
ԵՎ ՀԻՄԱ ԵՍ ԹԱՓԱՌՈՒՄ ԵՄ
ՕՏԱՐ ՄԻ ԽԵՆԹ ԵՐԿՐՈՒՄ
ՈՒՐ ՀԱՅԵՐ ԿԱՆ ՍԱԿԱՅՆ ՀԱՅ ՉԵՆ ՀԱՄԱՐՎՈՒՄ:
ԽԱՌՆՎԵԼ ԵՆ ԱՄԲՈԽՆԵՐԻՆ ԽԵԼԱԳԱՐ
ԿՈՐՑՐԵԼ ԵՆ ՊԱՏԿԵՐՆ ԻՐԵՆՑ ՄՈԼԱԳԱՐ
ՉԵՆ ՀԱՍԿԱՆՈՒՄ ՈՐ ՄԻ ԲՈՒՌ ԵՆՔ ՄՆԱՑԵԼ,
ԱՅԴ ՄԻ ԲՈՒՌՆ ԷԼ ՕՏԱՐԱՑԵԼ ՈՒ ԱՆՏՈՒՆ Է ՄՆԱՑԵԼ

Հավերժ հիշատակ բոլոր զոհերին

Իմ կարոտ հոգում, չկար ուրիշ հավատք և սեր, դու իմ Տեր,
Ես քեզ հավատում ու աղերսում էի ինչպես մի անխելք:
Ո՞ւ ր էիր, Աստված, երբ հոշոտում էին չքնաղ մի երկիր
Ո՞ւր էիր Աստված, երբ հույսերս կտրած աղոթում էինք
Ամեն...

Ուժ տուր մեզ, Աստված, որ ալեկոծ կյանքի ծովում չկորչենք,
Սիրտ տուր մեզ, Աստված, որ տառապանքի շուրթերը ջնջենք,
Լույս տուր մեզ, Աստված, որ խավարում այս գորշ ճամփա նշմարենք,
Հույս տուր մեզ, Աստված, որ շուրթերով չորցած քեզ գտնենք նորից
Ամեն...

Ո՞ՒՐ ԷԻՐ ԱՍՏՎԱԾ

Ո՞ւր էիր, Աստված, երբ խենթացավ լքված մի ողջ ժողովուրդ,
Ու՞ր էիր, Աստված, երբ աղերսանքը մեր մարեց անհաղորդ
Ո՞ւր էիր, Աստված, երբ ավերում էին չքնաղ մի երկիր,
Ո՞ւր էիր, Աստված, երբ, խենթացած ցավից, աղաչում էինք
Ամեն...

Ո՞ւր էիր, Աստված, երբ արդարույթյան աչքերը կապվեց,
Ո՞ւր էիր, Աստված, երբ շուրթերին ազգիս աղոթքը սառեց
Ո՞ւր էիր ,Աստված, երբ փրկության կանչով երկինքը ցնցվեց
Լուռ էիր Աստված, երբ, խաչերին գամված, աղոթում էինք
Ամեն...

ՄԵՆՔ ՉԵՆՔ ՄՈՌԱՑԵԼ
Ինչքան էլ հողմեր շառաչեն ‘ իզու՜ր,
Մասիսը երբե´ք չեն կարող հարթել,
Ինչքան էլ թեկուզ հայը մնա լուռ,
Անցյալը սակայն նա չի մոռացել:
Նա չի մոռացել , Ինչպե՞ս մոռանար
Ձայների արքա մեր Կոմիտասին,
Ինչպե՞ս մոռանար Ռուբեն Սևակին
ՈՒ մեծ բանաստեղծ Սիամանթոյին…
Նա չի մոռացել, չի էլ մոռանա.
Մասիսը գերված, Անին մեր ավեր
Ղարս ու էրզրում, Վան ու Երզնկա
Մեզ սպասում են նորից անհամբեր.
Մեզ, որ Տեր-Զորի անապատներում
Անհետ ու անհուշ ուզեցին կորցնել,
Սակայն մենք այստեղ’ մայր հողի գրկում
Աճեցինք նորից, երգինք հորովել
Մեզ, որ կոտորել են մարդուկները թուրք,
Այդ բիրտ գազաններն անապատների,
Բայց հանճարներ ծնող մի ժողովուրդ
Իր Նարեկներով դարեր պիտ ապրի:
Նա պիտի ապրի իր կուլտուրայով,
Իրեն արհեստով ու մեծ արվեստով,
Իրեն երգերով, անցյալի վերքով,
Դառը հուշ դարձած իր Մեծ եղեռնով.
Ապրել է, կապրի այսպես ապրելով.
Մասիսն է եղել մեր տանջանքների,
Հառաչանքների լուռ, անխոս վկան,
ՈՒ հիմա որպես շեփոր ռազմի
Ժամն է, որ գցի լռության չադրան…

24 АПРЕЛЯ День Памяти жертв ГЕНОЦИДА АРМЯН - ПОМНИМ, СКОРБИМ