Предыдущая публикация
2004թ․ ապրիլի 12-ի լույս 13-ի գիշերը Բաղրամյան պողոտայում էինք՝ մեր ժողովրդի հետ։ 12։00-ին պողոտայի լույսերն անջատվեցին։ Վստահ եմ՝ միտումնավոր, որ ժողովրդի ծեծուջարդը քիչ տեսանելի լինի։
Իշխանության իրականացրածը բացառիկ հիշեցնում էր կոլցո օպերացիան։ Բոլոր կողմերից շրջապատման մեջ վերցվեց պողոտայում հավաքված ժողովուրդը, ու կասկածելի խմբավորումներից մինչև ոստիկաններ ոչ միայն դուբինկաներով, այլ ջրցան մեքենայով, պայթուցիկ նռնակներով հարձակվեցին ժողովրդի վրա։
Մինչ այդ ինքս ընկերոջս ու քեռուս տղայի հետ պատրաստվում էի արդեն տուն գնալ, քանի որ իմ հետևեից էին եկել։ Տեսնելով, որ հրոսակախմբերը և ջրցան մեքենան շարժվում են ժողովրդի վրա, իսկ առաջին շարքերում շատ կանայք էլ կային, այդ թվում այսօրվա նման հիշում եմ ակադեմիկոս Ռաֆայել Ղազարյանի կնոջը՝ տիկին Գրիզելդային, նրա դստերը, մենք տղաներով կանգնեցինք առաջին շարքերում՝ նրանցից առաջ։
Ջրցան մեքենայի արտամղած ջրի կոյուղային հոտից մինչև հուժկու շիթը անտանելի էին։ Քանի որ առաջին շարքերում էինք, նկատեցի, թե ինչպես Ազգային ժողովի բակից ինչ-որ բան շպրտվեց մեր ոտքերի տակ ու պայթեց․․․ Մտածեցինք, թե ուղղակի ձայնային նռնակ է միայն․․․ Մթության մեջ չէի նկատել, թե ինչպես էինք բոլորս արյան մեջ կորել։ Պայթյունից հետո իմ թուլությունը վերագրեցի ուժեղ ու խլացնող ձայնին․․․
Ընկերս ու քեռուս տղան հենարան էին ինձ՝ չընկնելու համար։ Երբ ժողովուրդն սկսեց պաշտպանվելով նահանջել, փորձեցին ինձ ու այլ վիրավորների դնել շտապ օգնության մեքենայի մեջ։ Մեր վրա նետված հաջորդ նռնակները դա էլ թույլ չտվեցին․․․ Այդ աստճան լկտի ու դաժան պահվածք էր․․․
ՍԴ շենքի կողքերով հասանք մինչև Թամանյանի արձանի մոտ․ ես ոչ թե գնում էի, այլ կարելի էր ասել՝ տանում են թևանցուկ։ Տաքսի բռնեցինք ու Մյասնիկյան պողոտայում գազանանոցի հատվածում լուսնի լույսի տակ նկատեցի, որ ծնոտիցս ձեռքիս թղթապանակի վրա բան է կաթում ու մատերդ կպչում են․․․ Պարզվեց՝ արյուն է։ Տուն հասնելուն պես լոգասենյակում նկատեցինք, որ մեր հագուստները ասես մաղ դարձած լինեին բեկորներից։
Ընկերոջս գերկոշտ ու պինդ ջինսի կարերը պայթյունի հուժկու ալիքից մինչև վերև բացվել էին․․․ Իմ կոստյումի ու շալվարի վրա գրեթե անվնաս տեղ չկար, ու ամբողջությամբ արյան մեջ էինք․․․ Քեռուս տղայի ու ընկերոջս ականջների թմբկաթաղանթները պատռվել էին․․․ Ընկերոջս ոտքի վրայի վերքերի խորությունները անպատկերացնելի էին․․․
Սեդան ու փեսաս հարկադրված էր շտապ օգնություն կանչել․․․ Ինձ՝ որպես առավել լուրջ վնասվածքներ ստացվածի տեղափոխեցն մասիվի հիվանդանոցի ռեանիմացիայի բաժանմունք։ Բաղրամյան պոտոտայից բերված տղաների վրա բռնության սարսափելի հետքեր կային, այն աստիճան՝ որ տղաները ի վիճակի էլ չէին անուն ազգանուն ասել․․․ Ես միայն կողքից էի տեսել ժողովրդի դաժան ծեծը․․․
Մեր մարմիններից հանում էին ոչ միայն պլասմասե, այլ անգամ մետաղական բեկորներ․․․ Թե ինչ նռնակներ էին կիրառվել, այդպես էլ չիմացանք։ HRW-ը իր զեկույցում խոսել էր դրանց մասին․․․
Ոչ մեկ պատասխան չտվեց․․․
Այդ օրը հասկացա, որ ԱԺ չունենք, ՍԴ չունենք, իրավապահ մարմիններ չունենք․․․ Դեհ նախագահ չունեինք ու չունեինք՝ Քոչարյանը ուղղակի զոռբայությամբ նստել էր Բաղրամյան 26-ում․․․
Եթե սա պատժված լիներ, մենք մարտի 1 չէինք ունենա։
2004-ի ապրիլի 12-ով ստեղծված ճգնաժամը ճակատագրական եղավ նաև արտաքին քաղաքականության ու Արցախի համար․․․ Ներքին լեգիտիմության պակասուրդը ստիպեց արդեն ղարաբաղյան խնդրով գնալ զիջումների․․․ Հենց այս իրադարձություններից հետո էր, որ Վաշինգթոն հրավիրված Վարդան Օսկանյանը մի կողմից արտաքին աշխարհին խնդրում էր խորհրդարան վերադարձնել ընդդիմությանը և վերականգնել բնականոն գործունեությունը, մյուս կողմից Ռոբերտ Քոչարյանի հետ համաձայնություն էին տալիս նրան, ինչը 3 տարի հետո ամփոփվեց ու կոչվեց Մադրիդյան առաջարկներ՝ ԼՂ հարակից 7 շրջանների հանձնման միջազգային պարտավորությամբ, որը արվեց 2007թ, նոյեմբերին պաշտոնապես հավանություն տալով դրանց որպես բանակցության հիմք․․․
Չլիներ ապրիլի 12-ը, չէր լինի մարտի 1-ը։ Չլիներ մարտի 1-ը՝ կրկին լեգիտիմության պակասը չէր դրդի Սերժ Սարգսյանին փնտրել արտաքին լեգիտիմություն՝ ի դեմս հայ-թուրքական հարաբերությունների, որից օժիտ մնաց արցախյան խնդրով Թուրքիայի ներգրավվածությունն ու Մադրիդյանը Կազանյանի, ապա Լավորվյանի վերածող ու քննարկող Ռուսաստան-Ադրբեջան-Թուրքիա եռանկյունին, ինչը մինչև այդ չկար․․․
Երբեմն երբ ասում են՝ թող մենք լինեինք ոչ ժողովրդավարական, կոռումպացված, բայց չպարտվեինք․․․ Ինչպե՞ս․․․
Ամենավերջին անգրագետն է պետք լինել՝ չհասկանալու համար, թե ինչպես են Հայաստանի ներքին ժողովրդավարական խեղումներն օգտագործվել Արցախի հարցով միջազգային պարտավորություններ կորզելու համար․․․ Իսկ մի օր դա մեզ դեմ էին տալու ու տվեցին․․․ Ու այդ օրը չլիներ անցած տարվա սեպտեմբերի 27-ը, այդուհանդերձ լինելու էր մեկ այլ օր․․․
Հատկապես Հայաստանի անցած 2 տասնամյակը լրջորեն հասունացրել են մեծ աղետը, ու դա ցավոք ոչ բոլորն էին գիտակցում․․․
ՍՏՅՈՊԱ ՍԱՖԱՐՅԱՆ https://youtu.be/hL3x7eJihTI
02:35
Следующая публикация
Комментарии 2