Предыдущая публикация
, " ТАЛОҚ " (хақида) долзарб мавзу.
______________
(“Исломда ижтимоий алоқалар” туркумидан)
Демак, эр-хотин ўртасини ислоҳ қилиш ва келиштириш учун ҳар икки томон қариндошларидан тайинланган ҳакамлар ҳам уларнинг орасини ислоҳ қила олмаганидан кейин талоқдан бошқа чора қолмайди. Аллоҳ Таоло дейди:
وَإِنْ يَتَفَرَّقَا يُغْنِ اللَّهُ كُلاَ مِنْ سَعَتِهِ وَكَانَ اللَّهُ وَاسِعًا حَكِيمًا
– “Бордию эр-хотин ажралиб кетсалар, Аллоҳ иккаласини ҳам Ўзининг кенг карами билан беҳожат қилиб қўйгай (яъни ҳар иккисига ҳам аввалги турмушидан яхшироқ эр ёки хотин насиб этиши мумкин). Аллоҳ фазлу карами кенг ва ҳикмат эгаси бўлган зотдир”. (Нисо:130)
Лекин бу талоқ ҳам эр-хотин ўртасида имконият қолдирди ва уларнинг ўртасини тамоман ажратмади. Балки биринчи ва иккинчи талоқдан сўнг уларга қайта никоҳланиш ҳуқуқини берди. Чунки биринчи ва иккинчи талоқ баъзан эр-хотин қалбида биринчи талоқдан кейин иккинчи бор ва иккинчи талоқдан кейин учинчи бор оилавий ҳаётни қайта бошлашга рағбатни уйғотади. Мана шундан шариат талоқни уч марта талоқ қилиш, деб белгилади. Аллоҳ Таоло дейди:
الطَّلاَقُ مَرَّتَانِ فَإمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ
– “(Эр хотинини қайта никоҳига олиши мумкин бўлган) талоқ икки мартадир. Сўнгра (оилани) яхшилик билан сақлаш ёки чиройли суратда ажрашиш (лозим)”. (Бақара:229)
Токи эр-хотин ўз қалбларига қулоқ солиш ва қалбларида жойлашган Аллоҳдан қўрқишга қайтишлари натижасида оилавий ҳаётни қайтадан бошлаб, илгари топмаган роҳат ва хотиржамликни ҳамда оилавий осойишталикни топишга интилсалар ажаб эмас. Шунинг учун Ислом эрга биринчи ва иккинчи талоқдан сўнг яна хотинини никоҳига олишга рухсат берган. Шунингдек, Ислом эр-хотинга ўз қалбларига қулоқ солишлари, ажралиш ҳақида қайта ўйлаб кўришлари ва унга илгари бўлганидан кўра жиддийроқ равишда қарашлари учун имкон берадиган воситани берди. Зеро, талоқдан кейинги идда муддатини уч ҳайз муддати билан белгилади. Бу уч ойга яқин вақт бўлади. Ёки ҳомилали бўлса, идда муддатини бола туғилгунча қилиб белгилади. Бу муддат ичида хотинига уйдан жой бериш ва боқиш масъулиятини эрга юклади ва идда сақлаётган хотинини бу муддат тугагунча уйдан чиқариб юборишдан қайтарди. Бу эса, ўзаро қалбларни яқинлаштириш ва дилларни поклаш учун ва икки томон бир-бирларига қайтишлари учун йўлни кенгайтириш ва қайта бирга яшашлари учун шароит яратиш эди. Бу жиҳатдан Ислом Қуръонда тавсиялар беради.
Аллоҳ Таоло дейди:
}وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلاَ تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ{
– “Қачон хотинларингизни талоқ қилсангизлар ва уларнинг идда муддатлари битиб қолса, бас, уларни яхшилик билан олиб қолинг ёки яхшилик билан кузатинг. Уларга зулм қилиш билан зарар етказиш учун ушлаб турмангиз. Ким шундай қилса, ўзига зулм қилибди”. (Бақара:231)
Агар бу муомалалар фойда бермаса ёки биринчи ва иккинчи талоқдан кейин таъсир этса-ю, кейин барибир учинчиси содир бўлса, у ҳолда энди ишнинг томири чуқурроқ, чигаллиги кўпроқ ва низо қаттиқроқ бўлган бўлади. Оилани сақлаб қолиш у ёқда турсин, никоҳни қайтаришга мурожаат қилишнинг ҳам асло фойдаси йўқ. Бошқа турмуш қурмай туриб бу турмушнинг ўзида самарасиз тажрибани яна қайта ўтказишдан кўра, уларнинг ўртасини ажратиш ва бошқа турмуш қуришдан ўзга чора йўқ. Шунинг учун учинчи талоқни кескин ҳал қилувчи чора қилиб белгилади. Аллоҳ Таоло дейди:
فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلاَ تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ
– “Энди агар уни (учинчи марта) талоқ қилса, у аёл то бошқа эр билан турмуш қурмагунича аввалги эрига ҳалол бўлмайди”. (Бақара:230)
Учинчи талоқдан кейин хотини бошқа эрга тегиб, улар қўшилмасдан ва эр-хотинликни тўла ҳис этиш учун «унинг мазасини бу ва бунинг мазасини у тотиб кўрмагунча» аввалги эр хотинини никоҳига олиши мумкин эмас. Хотин агар иккинчи турмушни ҳам тажрибадан ўтказса, кейинги турмушда олдинги турмушнинг лаззати ва роҳатини топмаса, сўнг иккинчи эридан ажраса, ана шу пайтда хотин ўзининг аввалги эри билан бирга яшашга қайтишга имкон топади. Чунки у иккинчи эр билан ҳам эр-хотинлик ҳаётида яшаб, иккинчи марта тажрибадан ўтказди ва уларнинг ўртасини солиштириб кўрди. Энди агар қайта яшашни ихтиёр қилса, билиб-кўриб туриб ихтиёр қилган бўлади. Шунинг учун Шореъ хотинга бошқа эрга тегиб, у билан яшаб ажралганидан сўнг аввалги уч марта талоқ қилган эрига қайтишини ҳалол қилди. Аллоҳ Таоло дейди:
فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلاَ تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ
– “Энди агар уни (учинчи марта) талоқ қилса, у аёл то бошқа эр билан турмуш қурмагунича аввалги эрига ҳалол бўлмайди”, (Бақара:230)
ва кейин шу оятнинг ўзида:
فَإِنْ طَلَّقَهَا
– “Агар уни талоқ қилса”, (Бақара:230)
яъни иккинчи эр уни талоқ қилса:
فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا
– “Иккаласига гуноҳ йўқдир”, (Бақара:230)
яъни иккинчи эрдан талоқ қилинган хотин ва аввалги эр:
أَنْ يَتَرَاجَعَا
– “(У хотин аввалги эри билан) бир-бирларига қайтишларининг”, (Бақара:230)
яъни улардан ҳар бири ўз жуфтига никоҳ туфайли қайтишида гуноҳ йўқ.
Талоқнинг қонунийлаштирилиши кайфияти йўл кўрсатган ишлар шулардир. Бу билан талоқни қонунийлаштиришдаги ва қонунлаштиришнинг тариқатидаги ва талоқ қилишнинг кайфиятидаги ҳамда ижтимоий ҳаётга осойишта турмушни кафолатлаш учун диққат билан қарашдаги етук ҳикматлар ойдинлашади. Агар ушбу осойишталик йўқолса ва уни қайтаришдан умид қолмаса, у ҳолда бу жуфтни ажратиб юбориш зарур. Шунинг учун Аллоҳ Таоло талоқни қонунлаштирди. Биз унинг жиҳатларини баён қилдик.
Следующая публикация
Нет комментариев