Երեսուն տարիների քար լռությունից հետո գյուղը հեռագիր է ստանում Ուկրաի-նայի Խարկով քաղաքից … Այն հասցեագրված է Նիկոլայ Յավրյանին : Հեռագրողը Յուրա Յավրյանն է : Ազգանունը հարազատ է … Իսկ Յուրան՝ անծանոթ անուն :
Հեռագրում նշված է . - <<Ինձ դիմավոր եք Զագամ կայարանում: Ձեր Յուրա >>:
Յավրյանների տանը տարակուսանք է : Նրանց ավագ որդին՝ Յոլչին 1941թվին յոթանասունչորս քյամանդարցիների հետ մեկնեց ռազմաճակատ : Ռազմաճակատից մի քանի նամակ ստացան ու խզվեց կապը … Երեսուն տարիների հեռվից հեռագիր… Ինձ դիմավոր եք … Ձեր Յուրա :
Մարգարիտ նանն իր երեխաների ու հարազատ – բարեկամների հետ աչքը ճամփին երեսուն երկար ու ձիգ տարիներ սպասել էր որդուն … Բայց ոչ մի լուր : Գրեթե մարվել էին լույսի ճառագայթները և ահա հեռագիր …
Մարգարիտ նանը որդու նկարը դրել էր սեղանին ու չոքել … Նրա աչքերից երեսուն տարիների կարոտի արցունքներ է հոսում …
Նիկոլայը տնեցիներին կարգադրեց պատ-րաստություն տեսնել և մեքենա պատվիրեց , որպեսզի վաղը գնան Յուրաին դիմավորեն :
Այդ գիշեր Յավրյանների տան լույսերը մնացին վառված … Նրանց ընտանիքի անդամ-ներից ոչ մեկը չքնեց … Ամեն մեկն իրենց մտքի մեջ տարբեր գուշակումներ էին անում Յուրայի ով լինելու մասին :
Նիկոլայի պատվիրած ՈՒԱԶ-69 մակնիշի մեքենան առավոտյան ժամը 7-ին կանգնեց Յա-վըրյանների տան բակում : Նիկոլայից շուտ Մարգարիտ նանը նստեց մեքենան :Տնեցիները մի կերպ համոզելով իջեցրին մեքենայից… Մե-քենան սլանում էր դեպի Զագամ կայարան , որը գյուղից գտնվում էր հյուսիս-արևելք քսանութ կիլոմետր հեռավորության վրա : Նիկոլայը մտքերի մեջ խորասուզված չէր լսում վարորդին :
Թբիլիսի-Բաքու գնացքը կանգ առավ … Գնացքից իջնում են ուղևորները… Նիկոլայն աչքերը հառած մերթ աջ ու ձախ է նայում , մերթ՝ ուղիղ : Բայց ոչ մեկի չի ճանաչում : Վարորդը թեթևակի հպվելով Նիկոլային մա-տընացույց արեց անծանոթ , բարեկազմ երիտասարդին , որի ձեռքում կար մի խունացած լուսանկար … Երևի նա լուսանկարի միջոցով ուզում էր նմանություն գտնել հոր և հորեղբայր՝ Նիկոլայի միջև …
Նիկոլայն անմիջապես վազեց դեպի անծա-նոթ երիտասարդն ու իրարից անկախ եր-կուսնել գրկախառնվեցին …Նրանք չէին կարողանում խոսել , լացելով մերթ փաթա-թվում էին իրար , մերթ էլ ՝ կարոտով իրար երեսի նայում :
Մարգարիտ նանը , հարսը , աղջիկը , թոռները , ամողջ գյուղն իր տեղը չէր գտնում : Սպասում են Նիկոլային ու Յուրային : Դեռ գյուղ չմտած վարորդը միացրեց մեքենայի ազդանշանները… Բազմամարդ է Յավրյանների տան բակը :
Մեքենան կանգնեց … Նանը ուրախու-թյունից չի կարողանում քայլել … Նա չոքեչոք մոտենում է մեքենային … Զարմանք է Մարգարիտ նանի համար :
-Աստված իմ , - բացականչեց նա , - Յոլչիս է ջահելացած …
Յուրան գրկել է նանին… նրանք խոսում են իրար հետ , բայց իրար չեն հասկանում : Այո , Յուրան հայերեն ոչ մի բառ չգիտի , նույնն էլ նանը՝ ռուսերեն … Բայց ասում են , որ մայրական սիրտն ու հոգին գիտի աշխարհի բոլոր լեզունները …
Հավաքվածներն ուզում են մտնեն տուն , բայց Նիկոլայը չի թողնում մտնեն : Նա Կուռեխանց Մայիսին և Պըլուճիկանց Գուր-գենին խնդրում է , որ Յուրայի ոտքերի տակ մորթեն երեք տարեկան ցուլը… Հնչում է Զարգարենց Աշոտի և Կուռեխանց Գրիքորի զուռնայի ձայնը : Զուռնայի ձայնի ելևէջները տարածվում են գյուղի վրա : Տղաները մշակում են ցուլը …Երգ է , պար է ու խնդություն … Գյուղը երանության մեջ է… Եկել է Յավունց Յոլչիի Յուրա որդին , որ ծնվել է Ուկրաինայի Խարկով քաղաքում :
Երեսուն երկար ու ձիգ տարիներից հետո Հայրենական մեծ պատերազմում զոհված Յոլչիի տղան ՝ Յուրան եկել է հայրական օջախ… Նրա մայրը ՝ ուկրաինական մեծ ժողովրդի պանծալի դուստր Սվետան իր մարդկային անասելի հոգածությամբ որդուն պատմել էր հոր մասին իմացած տեղեկություներն ու տվել հասցեն և ճանապարհել իրեն ու տղային անծանոթ հարազատների մոտ : Ճանապարհել էր մի գյուղ , որը ծվարած էր Գարդման աշխարհի մի փոքր անկյունում : Ուր միշտ էլ առավոտը բացվում էր մաքուր ու բարի , իր խոխոջուն առվակների նման ջինջ ու անաղարտ …
Ինչպիսի՜զուգադիպություն :Թուրքմենիայի Մարի քաղաքից գյուղ է եկել նաև Յուրայի հոր մանկական ընկեր Շաքարենց Արմենակը : Նրանք զրուցելով քայլում են իրար հետ , կողք-կողքի: Նրանց զրույցին կարծես , թե մեկ-մեկ միջամտում են Արմենակի հենակների կտկտոցը…
-Յուրա՛, սիրելիս , - արցունքները կոկո-րըդում խեխդելով ասած Արմենակը , - հայրդ , թող աստված հոգին լուսավորի , իմ ամենա մտերիմ ու սրտակից ընկերն էր… Վաղը դու և իմ վետերան ընկերները իմ պատվավոր հյուրերն էք… Իհարկե հորս տանը :
Նրանք քայլում էին հայրենի գյուղում : Եվ չնկատեցին , թե ինչպես արևն իր մայրամուտի բորբ ճառագայթները սփռեց գյուղի վրա …
Գյուղը նիրհում էր խավարի մեջ … Բայց Յուրան չէր կարողանում քնել : Նա տեղաշորի մեջ պառկած մտովի մերթ մոր հետ էր զրուցում , մերթ՝ կնոջ ,մերթ էլ ՝ իր երեխաների ձեռքից բռնած քայլում էր հարազատ Խարկովի փողոցներով ու մտնում զբոսայգի …Նա մի պահ սթափվեց մտքերից ու սկսեց զարմանալ հարազատների ու գյուղացիների առատասրտության և գթասըր-տության համար :
- Այս ի՞նչ հետաքրքիր ժողովուրդ են քյամանդարցիները… Ամենուրեք հյուրասիրու-թյուններ , պատիվ ու հարգանք : Է՜հ , եթե հա-յրըս կենդանի լիներ ու նրա հետ գայի գյուղ … Հայրս ուրախությունից մանկան պես կհրճվեր , գուցե և լացեր…
Նոր էր աչք փակել , երբ նրա ականջին հասավ աքլորի կանչը … Նա կիսամերկ կանգնել էր լուսամուտի առջև ու նայում , թե Մարգարիտ նանն ու հորեղբոր կինը՝ Ջավահիրը ինչպես են կթում գոմեշներն ու կովերը… Ու ինչպես է փրփրած կաթը լցվում դույլերի մեջ … Այս ամենը , ասես ցնորք լիներ Յուրայի համար :
*
* *
Հուլիսյան արևածագն իր ծիրանագույն վարսերն է Նովերա սարերի հետևից սփռել Կաղնա խաչին , Ճրագ քարին ու … Վարդավառ է … Մարդիկ , որ մեկը՝ գառ , որ մեկն էլ…, խմիչք , հաց , այն ինչ անհրաժեշտ է ուրախության սեղանի համար , վերցրել ու շարժվում են դեպի Կաղնա խաչ : Այստեղ է նաև Յուրան , իր հարազատների հետ : Նա զարմացել է … Թե ինչ է կատարվում : Ծառերից կախել են մորթաց գառներն ու մշակում … խորովածի ու խաշլամայի հոտն է տարածվել …
Սեղանը զարդարված է տարբեր ուտեստներով ու խմիչքներով … Կենացնե՜ր…
Կենացնե՜ր… խմում են նաև գյուղի պատվավոր հյուրի կենացը … Թեկուզ Յուրան չի տիրապետում հայերենին , բայց կարծես արդեն հասկանում է , թե՞ հարազատների և թե հայրենակիցների խոսքերը : Նա միշտ էլ նստում էր Շահեն Խաչատրյանի և դպրոցի դիրեկտոր Վլադիմիր Հովհաննիսյանի մոտ : Նրանք թարգմանչի դեր էին կատարում Յուրայի համար:
Նվագ , երգ ու պար …
Ջրով ցողենք մենք իրար,
Որ ջուր լինի միշտ վարար,
Ջուր տանք հողին ու քարին,
Հաց կունենանք ողջ տարին ,
Օ՜, վարդավառ, վարդավառ,
Հայոց վարդը պահիր վառ:
Ջահելները սկսում են իրար ջրել …
Յուրային մի պահ թվում է , թե ջահելներն իրար հետ կռվում են: Նրա համար նորություն է վարդավառը :Թարգմանիչներ Խաչատրյանն ու Հովհաննիսյանը նրան բացատրում են տոնի պատմության նշանակության մասին : Պատմում են Նոյ Նահապետի մասին , թե ինչպես է Տապանը կանգնել մեր սուրբ Արարատ լեռան գագաթին…
Իհարկե , այս ամենը նրանք զգուշությամբ են պատմում , քանի որ սեղանին ներկա են նաև անկոչ ազերիները: Նրանց մոտ ամոթի զգացում բառը չկար: Միայն ուտել-խմել լիներ, այն էլ հայերի մոտ, նրանք առանց հրավիրելու գալիս ու մասնակցում էին … Ազերիների մեջ է նաև հարևան գյուղի դպրոցի դիրեկտոր Ալին , որը մասնագիտությամբ պատմաբան էր ու հայախոս: Նա կենացներ խմելիս մեջբերումներ էր անում պատմությունից : Ինչպիսի՜ մեջբերումներ … Նա պատմությունն այնպես էր ներկայացնում , կարծես մենք եկվոր ժողովուրդ ենք (քիչ էր մնում մեզ համեմատեր գնչունների հետ) , իրենք էլ՝ հյուրընկալ : Բայց չեր նկատում քթի տակի մեր Վանքի ձորն իր վանական համալիրներով…
Երեկոն է իր թևերը կամաց-կամաց սփռում դաշտերին… Մարդիկ գինովցած , ուրախ զրուցելով իջնում են գյուղ…
Յուրա՛ն , օրվա տպավորություններն է իր մեջ ամփոփում ու հրճվում հարազատների և հայրենակիցների բարության ու առատասի-րության վրա…
*
* *
Հաշված օրեր են մնացել Յուրայի տուն վերադարնալուն… Ղրիմի Եվպատորիյա քաղաքից հարազատներին ու ընկերներին տեսակցության է եկել Անդրինանց Սայաթը: Նա Եվպատորիյա քաղաքի երկաթգծի կայարանի պետն էր : Ընդանրապես գյուղը միշտ էլ հպարտանում էր իր նշանավոր զավակներով ու միշտ էլ նրանց ընդունում էր գրկաբաց:
Մեր գյուղի նշանավոր զավակներից էին նաև Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ՝ պաշտոնաթող փոխգնդապետ Միքայել Պողասյանը և շարքային Սամվել Միրզոյանը:Մինչ պատերազմը նրանք ճանա-չըված բանաստեղծներ էին :Տպագրվում էին շրջանային <<Կարմիր Շամխոր>> և հանրա-պետական <<Կոմունիստ>> (հայերեն) թերթերի էջերում :Սամվել Միրզոյանն ընթերցողների մեջ հայտնի էր Միրզա Սարենց գրական կեղծ անունով : Այդ նշանավոր զավակներից էին նաև մասնագիտությամբ ինժիներներ Մակիչ Ումիտյանն ու Գենադի Աթոյանը…
Սայաթ Ավագյանը Յուրայի հոր զարմի-կըն էր… Մարդ , որ միշտ էլ կարոտով էր գալիս գյուղ… Գալիս էր իր ռուս կնոջ և հայրենի գյուղից ու հայրենական օջախից հեռու , օտար ափերում ծնված դուստրերի հետ :
Նա իր աղջիկներին ակնածանքով էր պատմում մեր ամեն մի քար ու թփի , հնություների և իր մանկական արահետների և ուսուցիչների մասին:
Այս անգամ նա եկել էր մենակ …
Սայաթն ու Յուրան մտերմանում են իրար հետ , իրար հասցներ են փոխանակում …
Անդրինանց Սայաթն իր եղբայրներ՝ Մեժլումի և Անդրանիկի հետ սեղան են բացել Շեկ հողի գլխին … Նրանք Յուրային՝ իրենց զարմիկի տղային ճամփում են տուն…
Սայաթը բարձրացնում է գինով լի բաժակն ու ասում , -Յուրա՛ , սիրելի՛ս, ես քեզ սպասելու եմ հայրենի օջախից հեռու իմ տանը… Եվպատորիյում :
Արցունքները խեղդելով խմում է բաժա-կի գինին…
Յուրան գնաց… Գնաց , որ եկող տարի կնոջ ու երեխաների հետ նորից գար գյուղ…
Օգօստոս 1975թ.գ. Քյամանդար
13.12.2006թ. գ. Արեգունի
Присоединяйтесь к ОК, чтобы посмотреть больше фото, видео и найти новых друзей.
Комментарии 24
ՊԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՇԱՏ
ՀՈՒԶԻՉ ԷՐ, ԵՍ ԱՐՏԱ֊
ՍՎԵԼ ԵՄ, ԻՆՁ ՎՐԱ ՇԱՏ
ՄԵԾ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒ ՈՒՆԵ֊
ՑԱՎ, ԻՆՁ ԹՎՈՒՄ Է ՈՐ
ՍԱ ԻՐԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԻՑ
Է, ՈՐ ԳՐԻ Է ԱՌԵԼ ՀԵՂԻ֊
ՆԱԿԸ։
ՇԱՏ ԵՄ ԳՆՀԱՏՈՒՄ ՁԵՐ
ՏԱՂԱՆԴԸ։
ԼԱՎՆ ՈՒ ԲԱՐԻՆ ԹՈՂ ՁԵՐ
ՀԵՏ ԼԻՆԻ ՄԻՇՏ։
և շատ էլ հետաքրքությամբ
Ընթերցվում են
Էլ լուսահոգի հորքուրիս
Օլյայի կեսրարն էր,
Սայաթի մասին էլ շատ ենք լսել, բարեգործ,
Հայրենասեր Մարդ
Միաժամանակ շատ
Հետաքրքիր
Շ Ն Ո Հ Ա Կ Ա Լ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Ձ Ե Զ
Սիրան Սարգսյանի
( հորքուրիս ) ամուսինն էր Աստված ողոմի իրենց, բոլոր նրանց, ովքեր այսոր մեր հետ չեն։ Թող նրանց հիշատակը վառ լինի մեր բոլորիս սրտում