Студзеньскі дзень хіліўся да вечара. Гаспадыня тупала па надворку, уважлівым вокам аглядала, ці ўсе ў парадку. Было яшчэ не вельмі позна, але цямнела хутка. На хмарным небе – аніводнай зорачкі. І толькі яна сабралася ісці ў хату, як пачула пералівістую мелодыю, што данеслася з царкоўнага груда. Напэўна, гэты меладычны звон неяк уразіў яе, абудзіў у ёй нейкую трывожную струну, якой яна, відаць, ніколі ў самой сабе не чула. Жанчына ўздыхнула на поўныя грудзі, нібы схапіла раптоўны подых ветру, і перахрысцілася: “Святы вечар. Заўтра ж – Раство Хрыстова!” Думкі пра перажытае за ўсё жыццё імгненна напоўнілі і растрывожылі яе памяць…
Яна ўзняла вочы і з радасцю зазначыла, што не заўважыла, як неба ачысцілася ад хмар і схапіўся невялікі прымаразак. Ціха-ціха, здзіўлена перамаўляючыся паміж сабой і кружачыся ў танцы, з нябёсаў пачалі падаць кволыя сняжынкі. Нясмела яны садзіліся на зямлю і адна на адну, утвараючы вытанчаныя жывыя фігуры. Гэта было як спеў. Заўтра сонца будзе граць на іх, і ўсе спыняцца перад іх прыгажосцю. Ад гэтай думкі чамусьці ў горле запяршыла і стала не хапаць паветра. Буйная сляза пакацілася па яе поўнай ружовай шчацэ і, бліснуўшы як брыльянт, упала на сінюю кофту. Жанчына стаяла перад дзвярыма кватэры і марудзіла. Не хацела, каб дзеці заўважылі яе слёзы. Пакуль падымалася па лесвіцы, вочы прызвычаіліся да цемры. Ды і лямпачка, што была на другім паверсе, выразна акрэслівала прыступкі і парэнчы. За дзвярыма было шумна і весела. У гомане, што напаўняў пакоі, голас маці зазвінеў, як тонкая, нясмелая страла, а сляза яе ўпала ў смех і гоман, нібы ціхая кропля расы ў свавольныя, шумныя хвалі ракі.
Гуртам павячэраўшы, усе разышліся па сваіх пакоях. Кожны заняўся сваёй справай: меншыя рабілі ўрокі, а старэйшыя то шапталіся аб нечым, то гучна смяяліся. Спаць было зарана, але жанчына пайшла ў свой пакой, патулялася там вакол ложка, не запальваючы лямпы, уключыла тэлевізар. Прыладавалася на падушку і пачала ўзірацца ў блакіт экрана. Аднак думкі, што развярэдзілі душу яшчэ на вуліцы, не пакінулі яе, а ізноў пачалі кружыцца ў галаве. Позірк выхапіў на сцяне абрысы старой іконы, што дасталася ёй ад маці, а той - ад яе бабулі. “Ісус Хрыстос Уседзяржыцель,” – менавіта так называецца гэты абраз. Падумалася: ці не ён дапамог атрымаць суцяшэнне і сілы падчас жыццёвых цяжкасцяў? Колькі малітваў узнесена перад ім за сябе, за дзяцей, за сваіх родных і блізкіх сяброў. Думкі ў галаве варушыліся ляніва, часам іх перабіваў кароткі малюнак сну.
…Агеньчык мігае… Жанчына паспрабавала адагнаць сон, - нейкая надакучлівая думка неадчэпна, як сляпень, круцілася ў галаве. А на блакітным экране – канцэрт, такі далёкі для яе і незразумелы сенняшнім вечарам. Рука па звычцы пацягнулася да пульта, шчаўчок – і вялікае мора ночы і адзіноты абняло яе з усіх бакоў. Яшчэ колькі хвілін – і галава схілілася набок, шчака прымяла падушку… Раз-пораз у цемры за акном успыхвалі ліхтары, рэзкае святло раздражняла заспаныя вочы. Тады яна прыўзняла павекі і ўбачыла, што на самой справе свячэнне ішло адтуль, дзе вісела матуліна ікона. І была яна не такой, як звычайна. Яна свяцілася тым дзівосным светам, такім, калі звычайна казалі, што ікона ажывае. Зірнула жанчына і ўжо не магла адвесці вачэй. У святле, што наўскос ішло ад яе, ярка выдзялялася галава, акружаная прыцемкам, якая ўпарта і нерухома глядзела на кабету. Жанчына падняла руку да ілба і прашаптала: “У імя Айца і Сына…” Потым рука яе паволі пачала апускацца долу, абяссіленыя пальцы расчапіліся.
- Божа літасцівы! - зашаптала яна зноў і, падаўшыся наперад усім целам, пазірала на твар, які з другога канца пакоя глядзеў на яе і рабіўся ўсё больш падобны на трагічную маску, худую, змарнелую. Думкі ізноў закружыліся ў галаве, затурбавалі загадкамі: “ гэта ж мне за нейкія правіны”. Непрыкметна ва ўзрушаную галаву ўлезлі ўспаміны далёкай маладосці…
Замуж выйшла юнай, па вялікім каханні, за хлопца з суседняй вескі. Неяк хутка пасля вяселля вырашыла наведаць свякроў. Толькі сабралася ісці, як маці прымусіла пераапрануць сукенку, бо падалася яна ёй надта кароткай. А для замужняй кабеты гэта непрыстойна. Паслухалася, хаця настрой быў сапсаваны: модніцай была заўжды, а тут… Дрэнны настрой заўважыла і свякроў. Падзялілася маладая нявестка сваёй бядой, а свякроў ды і кажа: “Не бядуй, я табе яе падкладу – будзеш ізноў у кароценькай”. Здавалася б, што на гэтым можна паставіць кропку, аднак – не: маці дома прымусіла-такі адкласці падкладзенае. Так паўтаралася некалькі разоў, бедная дзяўчына ўжо не ведала, як каму і дагаджаць. Але калі свацці сустрэліся, свякроў вазьмі ды і скажы маці: “Свацейка, няхай твая дачушка носіць кароткія спадніцы: мой жа сын і пакахаў яе за гэтыя прыгожыя ножкі, а ты закрываеш”. Канфлікт быў вырашаны. Дык ці ж гэта грэх?
Твар з іконы, які нібы вісеў у паветры, выразна гаварыў жанчыне:
“А памятаеш, ой, ці памятаеш той летні сонечны дзянёк, калі ты ваду для мыцця бялізны насіла з калодзежа і вельмі гучна гаварыла, каб усе бачылі тваю работу?” “Дык жа я, - апраўдвалася жанчына,- хацела, каб мой любы ганарыўся мной, што ў яго такая працавітая жонка і дапамагае яго бацькам. Хіба ж у гэтым мой грэх?”
У начной цішы падалося, што ікона і не свеціцца зусім, а свет гэты, магчыма, з вуліцы, з навагодніх гірляндаў суседніх хат. Жанчына ўсхапілася, падалася да акна і праз спатнелыя шыбіны ўгледзелася ў начны ветраны змрок, услухалася. Не, нідзе ні агеньчыка. Хуценька зашмаргнула шторы і на ўсякі выпадак накрыла тэлевізар. З надзеяй азірнулася на ікону: ізноў свеціцца. У разгубленым стане падалася да ложка. Думкі марамі лёталі ў паднябессі. Ды ніякіх думак амаль што не было. Рэшту ночы жанчына не заснула ні на хвіліну ды і не імкнулася ўжо. Думкі чаргаваліся з успамінамі, ікона раз-поразу нібы падміргвала ёй сваім незвычайным святлом, прымушаючы згадваць тое, што даўно ў сховах памяці. Нібы спавядаючыся, пачала ўзгадваць ды разважаць.
Які ён, жаночы лёс? Зусім лёгкім яго не назавеш. Жанчына павінна быць і добрай гаспадыняй, і ветлівай ды адказнай калегай, і цудоўнай жонкай, і самай лепшай на свеце матуляй. І ўсё гэта яна імкнулася спалучаць у паўсядзённым жыцці. Кожнаму з сям’і яна старалася ўдзяліць увагу, імкнулася аднолькава адарыць ласкай і пяшчотай усіх дзетак. А іх падрастала трое. Помніцца, як нарадзіла трэцюю дачушку, вельмі ж перажывала, што муж пакрыўдзіцца на тое, што не сын. Хвалявалася перад яго прыходам у роддом. А той прыйшоў, глянуў і сказаў: “Дзіўная ты, дык гэта прыгажэйшая за тых дзвюх”. Адлягло адразу ад сэрца. Усіх дзяцей паставілі з мужам на ногі, адукацыю далі. Здаецца мне, выраслі яны добрымі людзьмі. Гэта і ёсць самая вялікая радасць. Асаблівых клопатаў дзеці не прыносілі, жылі дружна, у згодзе. Тое, што бацькам трэба дапамагчы, дзеці заўсёды разумелі. І калі мама завіхалася па гаспадарцы, былі заўжды побач. Працавалі многа і шчыра, бо мелі вялікую гаспадарку, але не сумавалі. Падраслі – разляцеліся, хто куды. Ды жывуць усе блізка, таму любую вялікую работу па гаспадарцы ізноў жа робяць гуртам. Сення ўжо і ўнукі дапамагаюць (а іх у жанчыны шасцера), падрастае праўнук. Усіх дзетак любіць вялікае сэрца маці, пра кожнага памятае, за кожнага перажывае.
Самотна і пуста стала ў хаце і на душы, калі раптоўна не стала гаспадара. І ніякая работа і слёзы не маглі запоўніць гэтую пустэчу. Не хацелася заходзіць у дом, дзе не чакаў ніхто. Падказка прыйшла неяк сама сабой: узяць прыёмных дзяцей. Цяжка, адказна, не кожны здольны на гэта. Аднак хата поўніцца дзіцячымі галасамі, сама гаспадыня ў пастаянных клопатах, каб накарміць, апрануць ды і за вучобай паназіраць. Да працы прывучала так, як і сваіх родных, каб у свет пайшлі падрыхтаванымі, каб маглі за сябе пастаяць і за сваю будучую сям’ю. Ужо пяцера пайшлі ў дарослае жыцце, адна з якіх так і засталася жыць разам. Сення выхоўваецца яшчэ трое. Гаспадарку ўжо не вядзе, цяжкавата. Аднак агарод, цяпліцы, кветкі. Дзецям хапае дзе паказаць свой спрыт і ўменне.
Жанчына не заўважыла, што яе думкі пераўтварыліся ў своеасаблівую споведзь перад мужам, які не ведае, як справілася яна з горыччу сваёй страты.
А ікона? А яна перыядычна свеціцца, нібы ўступае ў дыялог. І незразумела: сон гэта ці міраж.
Калі ў вокнах пачало трохі шарэць на золаку, жанчына ўстала. Рыпнулі дзверы, у пакой ціха ўвайшла Маша – самая старэйшая з прыёмных дзяцей – і спынілася ля ложка. “Мамка, вам тут часам не мяшаў мабільнік? Я забрала яго ўчора ў Рустама, каб ноччу не гуляў у гульні, і схавала ля іконы.”
…Ну што тут скажаш? Як кажуць, і смех, і грэх. На службе ў царкве не пабыла, дык дома перад іконай паспавядалася. І злаваць няма як: дзяўчына хацела і маме дапамагчы, і хлопчыка павыхоўваць.
P.S. Гераіняй дадзенага аповеду з’яўляецца жыхарка агр.Райца: Адзярэйка Ірына Уладзіміраўна. 13 студзеня яна адзначыла сваё 70-годдзе. Хочацца сказаць ёй: “Свяці ж, агеньчык мацярынскай любові, доўга-доўга, каб дзеткі маглі яшчэ многа год збірацца дружнымі сем’ямі ў бацькоўскай хаце! Няхай твая малітва, выказаная душою, даляціць да нябёсаў!”
https://www.polymia.by/2024/06/zyamnyya-anyoly-axoўniki/
https://www.polymia.by/2024/04/darogami-pekla/
Присоединяйтесь к ОК, чтобы посмотреть больше фото, видео и найти новых друзей.
Комментарии 25