Компьютерлардан фойдаланиш жараёнида турли сабабларга кўра магнит дисклардаги маълумотларнинг ўчиши ёки зарарланиши мумкин. Бу магнит дискнинг ишдан чикиши, файлларнинг нотўғри таҳрири ёки файлга эҳтиётсизлик окибатида унинг ўчирилиши, ёки компьютернинг вируси зарари натижасида юз беради.
Юкоридаги муаммоларнинг ечимини топиш учун архиватор дастурлар яратилди.
Архиватор дастурлар куйидаги имкониятларга эга ва шу максадларда кўлланилади:
- кам жой эгаллаб, дискда кўплаб бўш жой ресурсларини саклаб колиш;
- файл архивини кам жой олган ҳолда саклаш;
- керак вактда архивланган файлни бутунлигича кайта тиклаш;
- архивланган файлни янгилаш;
- катта ҳажмдаги ахборотнинг ҳажмини кичрайтирган ҳолда бир компьтердан бошкасига кўчириб ўтиш имконияти ва бошкалар.
Юкоридаги архиватор дастурларинг вазифаларни тушуниб олишимиз учун куйидаги мисолларни кўриб чикишимиз керак бўлади.
Сиз кўлда 1000 варакли китобни компьютерга киритдингиз ва хеч кандай химоя чораларини кўрмасдан компьютер хотирасига саклаб кўйдингиз. Сиздан кейин кирган фойдаланувчи тушунмаган ҳолда ёки атайлаб Сиз ёзган матнни ўчириб ташлади. Энди Сиз бошкатдан киритшингиз керакми? Сиз бу файлдан бошка нусха олиб колмаганлигингизга ачинасиз, лекин сиз биласизки, олган нусхангиз дискдан яна шунча жойни эгаллайди. Бу эса дискдаги бўш жой ресурсларининг камайишига олиб келади ва компьютеримизнинг ишлаш тезлигини пасайтиради. Ёки ушбу катта ҳажмдаги ахборотни бошка компьютерга кўчириб ўтмокчисиз, лекин, дискетангизнинг чекланган ҳажмдаги ахборотни ўзида сиғдира олиши яна сизга тўскинлик килади, чунки дискета белгиланган ҳажмдан (1,44 Мбайт) бошка ахборотни олмайди.
Юкорида дуч келаётган муаммоларни ҳал этишда архиватор дастурлар Сизга ёрдам беради. Сиз махсус архиватор дастурлари ёрдамида файлингизнинг архивли нусхасини олиб кўясиз ва бу олган архив файлингиз анчагина кам жойни эгаллайди (архив файл ҳосил килинган ҳолда файлни ўчириб юборишингиз мумкин). Файлларнинг архивли нусхасини яратиш учун махсус архивловчи программалардан фойдаланилади. Бу программалар архив дискеталарда жойни тежайди ва архив файллардан фойдаланишда кулайликлар яратади.
Бошка компьютерга кўчириб ўтишда ҳам архиватор дастурлар кўл келади. Бунда ахборотингизни ҳам ҳажми камаяди ҳам боблаб (бир неча дискетага бўлиб) кўчириш ўтиш имкони пайдо бўлади. Демак, муаммолар ҳал.
қоидага кўра, архивловчи программалар файли нусхаларини дискда сикиб жойлаштиради, файлларни архивдан олиш ва архив мундарижасини кўриш имкониятини беради.
Архивли файл бир неча файлларнинг сикилган ҳолда бир файлга жойлашган мажмуидир. Архив файл мундарижага эга. Унда файллар номи, охирги ўзгартириш вакти ва санаси, файллнинг дискдаги ва архивдаги ҳажми ва текшириш коди ҳакидаги маълумот берилади.
Хозирда кўплаб архиватор дастурлари мавжуд. Энг кўп таркалган архивловчиларга ARJ, PKARK, PKPAK, PAK, PKZIP, LHARC, ICE, PKZIP ва PKUNZIP, RAR, WINZIP, WINRAR ва бошкаларни киритишимиз мумкин. Бир архиватор иккинчи архиватордан ишлаш кулайликлари ва маълум бир имкониятлари билан фарк килиши ва баъзи бир ахборот турларини архивлашда яхширок натижа бериши билан фарк килиши мумкин.
Биз архиваторларни ишлаш мухитига кўра куйидаги турларга бўлишимиз мумкин:
1. MS DOS мухитида ишловчи архиваторлар (arj, rar, pkzip ва бошкалар);
2. WINDOWS мухитида ишловчи архиваторлар (winzip, winrar ва бошк.).
Биринчи гурухга кирувчи архиваторлар MS DOS мухитида ишлаб, уларни топиш, ишга тушириш ва дастур имкониятларидан фойдаланиш бири-бошкасига ўхшаш ва иккинчи гурухдан тубдан фарк килади. Кўп буйруклар кўлда ёзилади ёки функционал тугмачалардан фойдаланилади.
Иккинчи гурухга кирувчи архиваторлар WINDOWS мухитида ишлаб, WINDOWS мухитининг кўплаб умумийликларига асосланган.
Архиватор дастурлардан энг кўп таркалган ARJ, RAR, Winzip ва Winrar дастурларини ўрганиб чикамиз.
ARJ ва RAR программалари файлларини архивлаштириш ва уларни архивдан кайта тиклаш вазифаларни бажаради.
Архивли файлларни саклаш учун матнли ахборот учун 60 –70% жой ,бажарилувчи файллар учун 20-30% жой тежалади. Сикиш даражаси файл номи каршисида кўрсатилади .
Бу программалар архив файл ташкил этиш ,кайта тиклаш янги файлларни архивга кўшиш, файлларнинг янги турларига алмаштириш, архивли файлларни ўчириш ва файллар рўйхатини чикариш имкониятларига эга .
ARJ ва RAR программалари бир неча бобли архивлар ташкил кила олади. Бу катта ҳажмдаги программаларни дискеталарга архивлашда кулайдир.
RAR кенгайтгичи RAR, ARJ эса ARJ кенгайтгичларига эга.
ARJ, RAR архиваторларини ишга тушириш учун arj.exe ёки rar.exe файлларини топишимиз керак бўлади. Яхшиси ҳамма архиваторларни бир папкада саклаш максадга мувофикдир.
АRJ дастури билан ишлаётганда arj.exe файли архивланадиган файл жойлашган папкага кўчирилади ёки arj.exe файли турган папкада туриб керакли адресни беришимизга тугри келади. Барча буйрукларни кўлда теришимизга туғри келади.
RAR дастурини ишга тушириш учун rar.exe файлини топиб Enter тугмаси босилади ва у куйидаги кўринишда хосил бўлади.
Файлларни архивга жойлаш
АRJ дастурида файлларни архивга жойлашда куйидаги форматдан фойдаланамиз:
ARJ команда Режим Архив файл номи [Каталогғ] [Файллар номи]
Бунда:
Архив файл номи –қаралаётган архив файлни билдиради. Агарда бундай файл бўлмаса, у ташкил этилади.
Файллар номи –Архивга киритилаётган файллар номи берилади. Агарда улар берилмаса, жорий каталогдаги файллар тушунилади.
Режим—Режим “-“ёки”/”белгиси билан бошланади ва программа бажариши лозим бўлган фазифани аниклайди.
Улар куйидагилар:
- А – архивга барча файлларни киритади.
- D – архивдаги файлларни ўчиради.
- ЕХ - архивлашни тезлаштиради.
- F – архивдаги файлларни янги версиясига алмаштиради.
- U - архивга янги файлларни киритади.
команда – дастур бажариши лозим бўлган вазифани аниклайди, А – файлларни архивга кўшади, Е – файлларни архивдан тиклайди.
Каталог – архивга киритиладиган файллар жойлашган каталог номи.
-JM режимини танлаб архивлаш даражасини оширишимиз мумкин лекин бунда жараён секинлашади.
Мисоллар:
ARJ a test - test.arj файлига жорий каталогдаги барча файлларни жойлайди.
ARJ a doc *.doc a:ғ*.doc – doc.arj файлига жорий каталогдаги ва А дискдаги .doc кенгайтгичли файлларни жойлайди.
RAR архиваторида файлни архивлаш DOS буйруклар сатрига ARJ дастури сингари форматда буйрукларни киритишимиз мумкин, ва кулайрок бўлган функционал тугмачалар оркали ишлашимиз мумкин.
RAR архиваторида файлни архивлаш учун архивланиши керак булган файл устига курсорни олиб бориб [F5] функционал тугмаси босилади. Экранда архив файлга жой ва ном сўрайди.
Керакли ном берилгач архивдан сўнг файлни ўчириб ташлаш режими ўрнатилади ёки олиб ташланади ва Enter тугмаси босилади.
Архиватор архивлаш фаолияти бўйича маълумот беради: архивланишдан олдин файлни ҳажми, архивдан кейинги хосил бўлган ҳажм, аввалги ном ва кейинги номларни кўрсатади.
Архивдан файлларни кайта тиклаш:
Архивдаги файлларни кайта тиклаш учун ҳам ARJ дастурининг ўзи ишлатилади. (PKZIP да сакланган файлни PKUNZIP дастурида очишга тугри келади). У куйидаги форматда ёзилади.
ARJ команда Режим Архив файл номи [Каталогғ] [Файллар номи]
Бунда командани ўрнига E ҳарфини киритишимиз керак бўлади. Агар тикланаётган файл дискда бўлса экранда
"Файл номи exists. Overwrite [YNAG]?
(файл номи мавжуд. қайта ёзиш зарурми?)
саволи ҳосил бўлади. қуйидаги жавоблардан бирини танлаймиз:
Y - файл тикланади.
N - файлнинг янги номи сўралади. Бунга жавобан янги ном киритилади. Ёки Enter босилади, натижада файл тикланмайди.
A - файлларни сўроксиз тикланади.
G - ARJ ишини тўхтатади.
ARJ коммандасида -JYO режими кўрсатилса, архивдаги барча файллар сўроксиз тикланади.
Мисоллар:
Аrj e test. arj- test. arj архив файл барча файлларни жорий каталогга тиклайди.
Arj e –n test . arj c:ғTEST – test .arj файли янги файлларни С дискнинг ТЕСТ каталогига тиклайди.
RAR архиваторида архивланган файлни кайта тиклаш учун архивдан чикарилиши керак бўлган файллар белгиланади ва [F6] тугмаси босилади.
Архив файллар мундарижасини олиш
Архив файллари ҳакидаги тўла маьлумотни архив мундарижаси беради .
Архив файл мундарижасини олиш учун куйидаги командалардан фойдаланади.
ARJ L Архив файл номи [Файллар номи]
Мундарижани вараклаб куриш учун ARJ да -JH-JYY режими киритлади. Натижада экраннинг пассив кисмида "More" деган ёзув пайдо булади. Бунга жавобан куйидагилардан бирини танлашимиз керак;
[Y] ёки [Enter] йиги экранни чикаради.
[N]-Файл руйхати чикарилишини бекор килади.
[A]-Файлларни узлуксиз чикарилишини таъъминлайди.
[Q]-Файлларни экранга чикарилишини бекор килади.
Масалан;
Arj L test-jp-jyy-test.arj файли мундарижаси вараклаб чикарилади.
RAR дастурида мундарижасини кўриш анча кулай. Бунинг учун rar.exe дастури ишга туширилгач архивланган файлни устига курсор олиб борилиб Enter тугмачаси босилади, натижада архив файл мундарижаси хосил бўлади.
Мундарижадан чикиш учун <ВОЗВРАТЬ> танланади ва Enter тугмаси босилади.
Кўп бобли архивлар:
Баъзан файл архивлари, дискета ҳажми чекланганлиги сабабли дискетага сиғмайди. Бу ҳолда ARJ программасидан фойдаланиш мумкин. Бу программа бир неча файлдан иборат архивларни ташкил этади.
Кўп бобли архивлаш режими-V, унинг формати.
-V[V] [W] [A/улчам][S].
Бунда:
V-кейинги бобни ташкил килишдан аввал ARJ сизни товуш билан огоҳлантиради.
W-ARJ файлларни бўлакларга бўлмайди.
А-архивлаш дискетага бажарилганда архивлаш дискетага кўрсатилади ва дискета ўлчами берилади. Дискета ўлчамлари: 360, 720 , 1200 ва 1440(Кбайтларда);
S- архивлаш дискетага бажарилганда ўрнатилади. Архивнинг навбатдаги бобини яратишдан аввал DOS командасини бажариш имконини беради. Архивлашни давом эттириш учун Exit командаси киритилади. Агар команда матнида бўш жой бўлса, у ҳолда режим кўш тирнокка олинади.
Масалан,
-VVAS Format a:”
МАСАЛАН:
Arj a a:ғUSER c:ғ *.* -r –VVAS- С дискдаги барча файлларни А дискка архивлайди .Архив файллар USER. ARJ, USER. AO1, USER. AO2 ва ҳоказо номга эга бўлади. Архив файл ўлчами дискета ҳажмига мос келади. Бунда кейинги бобларни архивлашдан аввал дискета кўйилади ва “exit” командаси киритилади.
Агар каттик дискда жой бўлса, архив файлларни аввал унда ташкил килган максадга мувофик. Боблар орасида таннафус бўлмаслиги учун – JYV режими ўрнатилади.
Кўп бобли архив файл ҳар бирининг мундарижасини кўриш учун мундарижани кўриш режимидан фойдаланса бўлади. Барча боблар мундарижасини кўриш учун мос команда охирида –V режими ўрнатилади.
Кўп бобли архив файлдан архив файлни тиклаш архив файлни тиклаш каби бажарилади. Факатгина биринчи архив файл номини кўрсатиш ва -V режимини кўрсатиши шарт.
Бобларни алохида тиклаш мумкин. Факатгина уларни архивланган тартибда тиклаш шарт (яъни .ARJ, .A01, A02 ва хоказо).
Кўп бобли архивларга янги файлларни кўшиш, файлларни кўшиш, файлларни ўчириш ва алохида бобларнинг файлларини янгилаш мумкин. Бунга мос комманда охирида -V режими ўрнатилади.
RAR архиватор дастурида боблаб архивлаш учун керакли файл танланиб [F5] функционал тугмачаси босилади. Натижада экранда канчалик ҳажмларда архивлашни сўрайди.
Керакли ҳажм кўлда киритилади ёки TAB тугмачаси ёрдамида ўнг томондаги стандарт ўлчамлардан бири танланади.
RAR архиватор дастурида бобли архивланган файлларни очиш учун бошланғич хосил килинган архив файлдан бошлаб алохида-алохида очиб чикилади.
Ўз-ўзидан очиладиган архивлар тузиш
RAR архиватор дастурида ўзи очилувчи архив файллар ва ўзи очилувчи бобли архив файллар яратишимиз мумкин. Бунинг учун архивланиши керак бўлган файл танланиб Altқ[F5] тугмачалари биргаликда босилади. Хосил булган бошланғич архив файлни кегайтмаси .rar эмас .exe бўлиб ёзилади. Ушбу .exe кенгайтмали файлни ишга тушурсак колган бошка бобли файлларни хам очиб беради. Ҳар бир бобни алоҳида очишга ёки RAR излашга ва ишга туширишга хожат йўк.
WINZIP архиваторини ишга туширишнинг куйидаги усуллари мавжуд:
1. "ПУСК" тугмачаси, "Программў" менюсидан "WinZip" пункити ёрдамида;
2. "Иш столи"даги WinZip значогини икки марта босиш билан;
3. "Сичконча" архивланиши керак бўлган файлни устига олиб борилиб ўнг томони босганда хосил бўладиган меню ёрдамида.
WinZip архиваторида файлларни архивга кўшиш
WinZip архиваторида файлларни архивга кўшиш учун архивга киритиладиган файл танланади ва “Сичконча”нинг ўнг томони босилади.
Экранда меню хосил бўлади. Унда архивлашга доир иккита пункт мавжуд:
1. Add to Zip
2. Add to <архивланаётган файлнинг номи>
Биринчи пунктни танласак куйидаги ойна хосил бўлади.
Унда биз архивланаётган файлга жой, бошка ном, парол, мавжуд архив файлига кўшиш, янгилаш ва архивлаш даражасини кўрсатишимиз керак бўлади. Барча керакли параметрлар киритилгач [Add] тугмачасини босамиз.
Иккинчи пунктни танласак хеч кандай параметр сўрамасдан жорий параметрлар бўйича архивланаётган файл номини олиб архивлаб кўяди.
WinZip архиваторида архив файлларни архивдан чикариш
Архивланган файлларни архивдан чикариш учун куйидаги усуллардан фойдаланамиз:
Биринчи: Архивланган файлни танлаб “Сичконча”нинг ўнг томони бир марта босилади.
Экранда меню хосил бўлади. Унда куйидаги пунктлар мавжуд:
1. Extract to ...
1. Extract to folder <архив файл жойлашган аддрес>
Агар биринчи пунктни танласак архивдан чикарилаётган файлга ўзимиз жой беришимиз мумкин.
Иккинчи пунктни танласак архив файл сакланган жойга очиб ташлайди.
Иккинчи усулда WinZip архиваторини ишга туширсак, экранга куйидаги WinZip ойнаси хосил бўлади.
Агар WinZip Classic тугмасини танласак WinZip ишчи ойнаси хосил бўлади.
Бунда архив файл Open тугмаси оркали очилиб Extract тугмаси ёрдамида архивдан чикарилади.
Агар Next тугмасини танласак Zip папкасидаги файллар рўйхати хосил бўлади.
Присоединяйтесь — мы покажем вам много интересного
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев