Биринчи қисм
Ишдан мақсад:
1. Шахсий компютер қурилмаси- магнит диск хақида назарий маълумотларни ўрганиш ва уларда маълумотларни сақлаш усулларини ўрганиш.
2. Дискларни форматлаш утилитаси FORMAT ни амалда қўллашни ўрганиш.
2. Назарий маълумотлар.
Замонавий шахсий компютерларда маълумотларни сақлаш учун ишлатиладиган асосий қурилма типи, дискли жамғармалар(магнит дисклари)дир. Магнит дисклари қаттиқ дисклар(“винчестерлар”) ва юмшоқ дискларга бўлтнади.
3. Қаттиқ диск қурилмаси.
Хар қандай қаттиқ диск учта асосий блоклардан ташкил топгандир.
Биринчи блок, маълумотларни сақловчидир,у битта ёки бир нечта шиша (ёки металл)дисклардан иборат бўлиб, бу қатламга материали билан қопланган бўлиб, бу қатламга материали билан могровишда маълумотлар ёзилади. Хар бир дискнинг магнит қопламаси(юзаси) концентрик “йўлларга” бўлинади ва уларда маълумотлар сақланади. Винчестер корпусида дисклар бир нечта бўлиши мумкин,улар хар бири иккипитадан ишчи юза қисмига эгадир. Шунинг учун хам қаттиқ диск учун цилиндирлар тайинланган. Цилиндир- бу дискнинг хамма плостиналари хамма юза қисмидаги бир радиусга йўллари мажмуасидир. Хаар бир йўл электорлар ji номланган фрагментларга бўлинади, ва хар бир йўл қанча байт ёзиш мумкин бўлса шунча сон секторга эгадир.
Иккинчи блок – қаттиқ диск механикасидир, у ўқийдиган қисм(головка) тизимини жойини(позицияси) ва пластиналар массивини айланишига жавобгардир. Диск айланганда дисководнинг ўқийдиган қисми, йўллардан маълумотларни ўқийди ва ёзади. Бу қисм йўллар орасидаги масофага тенг қадам билан жойини ўзгартиради. Бу ўтайдиган қисимлар сони хар бир юзага битта ёки хар бир йўл учун алохида ктм бўлиши мумкин.
Учинчи блок электрон ички қисимдан иборатдир,яъни микросхемадир. Улар маълумотларни қайта ишлаш, юз бериши мумкин бўлган хатоларни тузатиш ва механик ўисимни бошқаришга жавоб беради.
Хар қандай винчестерни бош параметри унинг хажмидир, хажм у қанча маълумот сақлай олишини кўрсатувчи кўрсаткичдир. Замонавий қаттиқ дисклар ўнлаб байт(1 гигабайт=2 байт=1.073/741/824 байт ёки 1млрд.байт) хажимга эгадир.
Хеч қачон компютер ишлаб турганда процессорга тегманг! Дисководни ўқийдиган қисми унинг юзасидан соч толасидан хам кичик масофада жойлашган бўлади, шунинг учун хам салгина туртки ундаги маълумотларни йўқотиб, физик равишда зарар келтиради.
4. Магнит дискнинг мантиқий тизими.
Маълумотларни сақлаш учун қаттиқ ва юмшоқ дискларни форматлаш амали ёрдамида тайёрлаш зарурдир.
Дискнинг мантиқий структураси икки қисмга: тизимли соха ва маълумотлар сохасига бўлинади.
Тизимли соча нолинчи ва эхтимол биринчи йўлларни эгаллайди. Дискета(диск) холатида бу ерда юкланиш ёзуви(boot record), файилларини жойлашиши жадвали(FAT), илдиз директорияси жойлашади.IO .SYS,MSDOS, SYS типдаги файллар. Ички дискута(тизимли бўлмаган) холатида бу жой бошқа файллар учун бўшатилади. Юмшоқ дисклар одатда мантиқий А: ва В: номларга эгадир.
Қаттиқ магнит дисклар структураси ўхшашдир, аммо, у шартли равишда бир нечта дискларга бўлиниши мумкин, улар С:,D:,Б:, ва хоказолар билан белгиланади. Улардан биринчиси тизимли бўлиб, “С” харфи билан белгиланади ва юқоридаги маълумотлардан бошқа, бўлимлар тавсифини(Partition Table) ўз ичига олади.
Қаттиқ диск юза қисмини, уч ўлчамли матрица кўринишида тасарруф қилиш мумкин. У юза, цилиндр ва электор тартиб рақамлардан иборат ўлчамларга эгадир.
У ёки бу файл дискнинг қайси қисмига жойлашганлигини кўрсатувчи маълумотлар дискнинг тизимли сохасида файилларни жойлаштириш махсус жадвалида сақланади.
FAT жадваллари бузилишига, маълумотларни ёқотишга олиб келгани учун унга ишончлиликнинг махсус талаблари қўйилади. У икки нусхада мавжуд бўлиб, мунтазам равишда операцион тизим воситалари ёрдамида назорат қилинади.
Сектор – днек қурилмасини оператив хотира билан алмашадиган энг кичик адресланган хотирадир. Сектор ўлчами 512 КБ га тендир ОТ, диск билан ишлаётганда диск маконинг шахсий бирлигидан фойдаланади, яъни пластердан фойдаланади. Файлни яратишда унга дискдан кластерлаб жой ажратилади.
Масалан, агар файл хажми 2100 клаейер ўлчами=10245 бўлса, у холда файлга дискда 3 кластер ажратилади. Охирги кластерда фақат 52 Б(1024Б дан) маълумот билан банд бўлиб, диск хажми рационал фойдаланилмаяпти,диск маконинг катта қисми тўлдирилмаган.
5. Дискни форматлаш
Йўл ва секторлар, дискни физик форматлаш процедурасини бажариш натижасида яратилади. Дискнинг физик формати дискдан фойдаланаётган ОТ типига боғлиқ эмас. Дискни физик форматлаш у ишлаб чиқарилаётган заводда бажарилади.
Дискни,аниқ файл тизимига мос равишда,белгилашни мантиқий процедуралар ёрдамида бажарилади. Мантиқий форматлашда пластер ўлчами аниқланади ва файл тизими (ФТ) учун зарур маълумот дискга ёзилади: мурожаат қилиш мумкин бўлган ва фойдвлвнилмаган маконлар хақида, файллар ва каталогларга ажратилган соха чегаралари ва шикастланган сохалар хақидаги маълумотлар.
Дискни мантиқий форматлаш Format командаси ёрдамида бажарилади, дискдаги мавжуд маълумотларнинг хаммаси йўқотилади.
Дискетани форматлаш процедурасини ишга тушириш учун, контекст меню гапирилади ва “форматирование” командаси танланади. Мулоқот ойнаси чиқади ва бу ерда форматлашнинг талаб қилинган усули ўрнатилади. Тез форматлашда диск юзасини текшириш амали бажарилади.
Format дисковод: [режими]
[]- параметрнинг зарур эмаслигини билдиради.
Масалан, format а: / s
Асосий режимлар:
/s – дискни форматлагандан сўнг, унга ОТ ядроси файллари(жорий дискдан) ўтказилади;
/м – дискетани шартсиз форматлаш(ундаги хамма маълумотлар йўқотилиши билан);
/q – бузилган жойларни назорвт қилмасдан тез форматлаш.
Том белгиси(дискета номи), сектор ва йўллар сонини ва хоказоларни кўрсатиш мумкин. Стандарт бўйича, шахсий компютерлар конфигурациясига мос параметрларни камида ўзи танлайди.
6. Тизимли дискета.
ОТ ни ўрнатиш жараёнида тизимли дискетани тузиш таклиф қилинади,у компютерни юклаш учун керакли файлларни хаммасини ўз ичига олган тизимли дискетадан “команда қатори” режимини(command Prompt Only), яъни DOS ядросини юклаш мумкин, у windovs 95/98/ 98 SE/ME хамма версияларида мавжуддир.
Тизимли дискета қуйидаги холларда керак бўлиши мумкин:
- янги қаттиқ дискни тайёрлаш(форматлаш) ва бирламчи юклаш учун;
- ОТ ни “нолдан” тоза қаттиқ дискга ўрнатиш учун;
- Дискни физик шикастланганда ва тизимли файллар шикастланганда(масалан вируслар хужуми натижасида), компютерни хатто “команда қатори”режимида хам юклаш иложи бўлмаганда, ОТ ни қайта ўрнатиш учун.
Агар тизимли дискета ОТ ни ўрнатиш вақтида яратилмаган бўлса, уни қуйидагича яратиш мумкин. Дискни дискоаодга қўямиз. “мой компютер” ойнасини очамиз: мой компютер →Панель управления→ установка и удаления программ.
“Загрузочиний диск ” бўлимини танлаймиз ва создать диск ... тугмасини босамиз. Тизимли дискдан юкланиш имконига эга бўлиш учун қуйидаги амалларни бажарамиз. Компютерни қайта юклаш вақтида BIOSни ўзгартириш режимига кирамиз(бунинг учун юкланиш бошида DEL тугмасини босамиз), BIOS Features setup бўлимида BOOT Sequence пунктида А: дисководдан юкланиш имкониятини ўрнатинг (Масалан, А,С,CD-ROM ёки A,C,SCSI ёки C,CD-ROM,A)
7. Дискларга хизмат қилиш дастурлари.
Windows ОТ ларида, шахсий компютер, қаттиқ диск ва ОТ ни ўзига хизмат қилишга мўлжалланган тизимли дастурлар(утилиталар) гурухи мавжуддир.
Дискларга хизмат қилувчи тизимли дастур воситаларига қуйидагилар киради:
- дискни ишга тайёрловчи воситалар – Fdisk, Format/
- хизматчи дастурлар – DiskDefragmenter, DriveSpace, Scondisk, RecycleBin, Microsoft Backup ва бошқалар;
- маълумотларни архивлаш воситалари;
- антивтрус дастурий воситалари.
Хизматчи дастурларга мурожаат.
Бош меню орқали қуйидагича амалга оширилади: Пуск→Программи→стандартние→служебние.
Улар ОТ тартибига киради ва у билан бирга ўрнатилади(тўлиқ ёки танлаб). Бу Амалий ишида Проверка диска(Scan Disk) ва Дефрагментация дискка(Disc Defragment) утилиталари кўриб чиқилади.
Агар Disc Defragmenter, Scan Disk ёки фойдаланувчига зарур бўлган дастурлар ўрнатилмаган бўлса, у холда қуйидаги амалларни бажарамиз:
Пуск→настройка→панель управления→установка и удаления программ – установка Windows “Компоненти” рўйхатида “работа с диском” белгисини қўямиз, кейин состав тугмасини босамиз (керакли белгиларни қўямиз)→ОК→ Применить.
Дискка хизмат қилиш хақидагимаълумотларни кўриш учун дискни контекст менюсини чақирамиз ва сервисни танлаймиз. Дискка охирги марта қачон хизмат кўрсатилганлигини ва хизмат кўрсатиш учун тавсияларни кўриш мумкин.
Присоединяйтесь — мы покажем вам много интересного
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев