Кашӊ ӆапат муӊ няӆмет лопасан ханты мир хоятӆув эӆты ханшӆув. Хой ханты мир уӆапсаев еӆӆы туӆ, ясӊев шавийӆ, щащев па пищев эӆты потартыйӆ. Муй хорпи ӆыпи щащ ханты хоят тайӆ, щит эӆты кашӊ пуш Леонтий Антонович Тарагупта шуӊат потартыйс. Ин там ӆапатан ӆув эӆтайӆ потрэв туӆэв.
Воӆӆы нийӆ таӆа йис, хоты Россия Президент Владимир Путин Указ ханшӆтас, Леонтий Антонович «За заслуги перед Отчеством II степени» орденан юкантты. Ӆув ун рупата верас ханты мир уӆапсая йис потрат, монщат, арат яӆпа ӆоӊаӆты па уӆты хоятӆуван еӆӆы туты ураӊан.
Леонтий Тарагупта унт ӆор тыӆащ 25-мет хатаӆан 1945-мет таӆан сэма питас. Ашкуӆая мантаӆ унты иса аӊкаӊкеӆ па ащикеӆ хоща ус. Хоты ус, ӆув кашӊ пуш потартыйс:
«Аӊкаӊеман па ащикеман шеӊк самаӊа тайсайм. Куш ляль юпийн шеӊк ӆавартан усув, ищипа рупитсув, вуратсув.
Ляль порайн, мир мет юраӊ. Мир, лялястыя тусайт. Ёӆан хащсат имет, няврэмат. Муй арат ун верат, муй арат шук туты щират – иса ӆув ӆаӊкрэӆа питас. Мет атом ус, хун туӆта нэпек ёхатаӆ, ахойтэв антома ювмаӆ. Муя шеӊк ӆаварт, ӆув ванты тый ант ёхатаӆ, таӆ нэпекаӆ ёхатаӆ. Щаӆта, ляля китӆат ӆуматты хошам сохат, нёхи, хуӆ… Хаӆтыя рупитӆат. Щи порайн щалитты пора антом. Хой, муйкем ат метас, тата вер иса антом. Хатӆаӆ-атаӆан рупитӆат. Норма ус щимащ. Щиӊанща щи юпийн, утаӆсат рупиттыя. Тамиты няхман потарты питсат: «Гитляр ики мосаӆ утаӆтытыя, армаӆтыя. Па щиӊанща муӊ пеӆаев па ант ат нэрыйс. Щиӊанща ин еӆӆы уӆты пораеван щит мосаӆ шеӊк такан нумтыя, хоты шукащсув. Щаӆта еӆӆы, щиӊанща, шеӊк яма хошты питтыя уӆтыя. Муӊиӆув кутэван шавиман тайӆаӆӆув».
Щи пораятан кашӊ курт эӆты шоши няврэмат Пулӊавта утаӆтыты ёхтыӆысат. Леонтий ищи тата педагогической училищайн утаӆтыйс. Щи юпийн Тюменской государственной музыкальной училищайн, Челябинской государственной институт культуры па Будапештской университетан докторантура етшаптасӆы.
1997-мет таӆан Россия Союз писателей хоща ӆоӊаӆса. Ӆув Эстония, Финляндия па Венгрия муватан учёной хоята ӆуӊтасаӆ. Ӆув онтасаӆан щита уӆты мират па яӆпа ханты мир эӆты хуӆсат. Леонтий Антонович ясаӊ щиран, щита уӆты хоятата мосаӆ ханты мирэв эӆты потарты па мировой культура контекста ӆоӊаӆты. «Ин хоятат ищимет хулэӊ рупата верты хоятата йисат. Хоӆ ихорпи сохан яӊхӆат. Катра порайн, хуӆ веӆпасӆаты ху – щит веӆщи мощатам хуӆ эпаӆ тайс. Вой веӆпасӆаты ху – щит, пошканаӆ пиӆан яӊхас. Ӆув верэӆ туса уйтты пора ус. Кашӊ хоят мастера ус: тус ёшаӊ, каӆы сэмпи, ям турсыйӊ. Монщаӊ пора ус. Ин матты ки хоӆ сэмӆы-паӆӆыя йисат. Ханты щащев уштасэв, иса па мир ясаӊан потарты па нумасты питсув. Муӊ уӆапсаев муӊ щиты версэв. Матты ки хотхар муӊхты щашкан, па хоятатан эӆты пурамӆаюв. Нэмоӆты па хоят щи веран вунават ант тайӆ, щит муӊ ёшӆуван, ох веӆмеван щиты нэрысув. Ин мосаӆ там атма питам вер ёхӆы кератты. Куш хоӆӆа, ант хоӆӆа – рупитты мосаӆ. Ханты мир уӆапса, йис верат – иса нох аӆамты».
Там йисан арсыр верат, маты отат ханты мирэван усат, иса ёрэмасайт. Ем верӆув иуӆтыя уштасӆув. Хонна ин порыӆыты харата яӊхтэван ант уйтӆув, муй па хоты верты мосаӆ. Няврэм сэма питтыйн аӆ ёхи аӆэмиӆэв, еӆӆы тайӆэв. Щёпаӊ вер эӆты сыстамтыты щир нэмоӆты хоят эӆты ант хуӆӆыӆув. Хоят антома йитаӆан йисӆаӆ ант вуйӆыӆӆув, ант песыӆув, иттормайн ант верыӆыӆӆув. А щит, ма нумастэман, хоята шеӊк мосты верат. Щи порайн номас ант шакаӆ, еӆӆы хатӆ пуншантаӆ.
Леонтий Антонович шеӊк ар таӆ Пулӊават вошан ГТРК «Ямал» хоща радио хуват потрат тус. Ӆув воӆӆы амтатӆыйс, кушкепа там мутра хуват мираӆа ханты щащ эӆты потарты питаӆ. Хоятат сыстам ханты потрапса хуӆӆат, рущ номпсэӆ ханты пеӆа кератӆэӆ.
Уна ювмаӆ юпийн ныӊ юх па тор сапӆ ӆув ёшӆаӆан верас. Щаӆта хуван ёрэмам арат арыты питас. «Вусаӊ кев шукатам араӆ» хонна Венгрия муван ханшсаӆӆы па щи юпийн радио хуват хоятатан хуӆӆыса. Щи араӆ тумпийн, катра порайн ӆув куртат хуват яӊхман шеӊк ар потар актыӆыйс, хоятат уӆапса эӆты инщасыйс – щитат иса радио хуват хуӆантты рахас.
Леонтий Антонович потартыйм потрат Сергей Завальный, Екатерина Степонайтис па Людмила Липатова хоща уӆӆат. Щита аратаӆан ханты мир эӆты потар туӆа, ханты мир философия па мирата пуншантаӆ. Щишан, хой ӆаӊхаӆ кушкепа еша ханты вураӆ па щащаӆ хоща керӆаты, верытаӆ щи мохетан ханшиӆыйм потрат хуӆатты. Ма нумастэман, щи порайн нын па хорпия там уӆты хатӆан, турман пеӆа вантты питӆаты.
Присоединяйтесь — мы покажем вам много интересного
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев