Қуръони карим, Сура Бақара -

‎ ‎ﺍﻟﺒﻘﺮﺓ
(267-Оятдан...286-Оятгача)
ﻳَﺎ ﺃَﻳُّﻬَﺎ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺁﻣَﻨُﻮﺍْ ﺃَﻧﻔِﻘُﻮﺍْ ﻣِﻦ
ﻃَﻴِّﺒَﺎﺕِ ﻣَﺎ ﻛَﺴَﺒْﺘُﻢْ ﻭَﻣِﻤَّﺎ
ﺃَﺧْﺮَﺟْﻨَﺎ ﻟَﻜُﻢ ﻣِّﻦَ ﺍﻷَﺭْﺽِ ﻭَﻻَ
ﺗَﻴَﻤَّﻤُﻮﺍْ ﺍﻟْﺨَﺒِﻴﺚَ ﻣِﻨْﻪُ ﺗُﻨﻔِﻘُﻮﻥَ
ﻭَﻟَﺴْﺘُﻢ ﺑِﺂﺧِﺬِﻳﻪِ ﺇِﻻَّ ﺃَﻥ
ﺗُﻐْﻤِﻀُﻮﺍْ ﻓِﻴﻪِ ﻭَﺍﻋْﻠَﻤُﻮﺍْ ﺃَﻥَّ ﺍﻟﻠّﻪَ
ﻏَﻨِﻲٌّ ﺣَﻤِﻴﺪٌ
267 . Эй иймон келтирганлар!
Касб қилган пок
нарсаларингиздан ва Биз
сизларга ердан чиқариб берган
нарсаларимиздан садақа
қилинглар. Нопокни қасд этиб
садақа қилманг. Ҳолбуки, уни
ўзингиз ҳам олувчимассиз,
магар кўз юмсангизгина
оласиз. Ва билингки, албатта,
Аллоҳ бой ва мақталган
зотдир.
ﺍﻟﺸَّﻴْﻄَﺎﻥُ ﻳَﻌِﺪُﻛُﻢُ ﺍﻟْﻔَﻘْﺮَ
ﻭَﻳَﺄْﻣُﺮُﻛُﻢ ﺑِﺎﻟْﻔَﺤْﺸَﺎﺀ ﻭَﺍﻟﻠّﻪُ
ﻳَﻌِﺪُﻛُﻢ ﻣَّﻐْﻔِﺮَﺓً ﻣِّﻨْﻪُ ﻭَﻓَﻀْﻼً
ﻭَﺍﻟﻠّﻪُ ﻭَﺍﺳِﻊٌ ﻋَﻠِﻴﻢٌ
268 . Шайтон сизга фақирликни
ваъда қилади ва фаҳш
ишларга буюради. Аллоҳ сизга
ўзидан мағфират ва фазлни
ваъда қилади. Ва Аллоҳ кенг
қамровли, билувчи зотдир.
(Шайтон бандаларни
молингдан садақа қилсанг,
фақир-камбағал бўлиб
қоласан, деб қўрқитади. Ҳам
кишиларни фаҳшга–ёмон
гуноҳ ишларга,
қизғанчиқликка, бахиллик ва
молу дунёга ўч бўлишга
буюради. Шайтоннинг гапига
кирганлар фақирликдан
қўрқиб, бахил бўлиб,
Аллоҳнинг йўлида садақа
қилмай юраверадилар.)
ﻳُﺆﺗِﻲ ﺍﻟْﺤِﻜْﻤَﺔَ ﻣَﻦ ﻳَﺸَﺎﺀُ ﻭَﻣَﻦ
ﻳُﺆْﺕَ ﺍﻟْﺤِﻜْﻤَﺔَ ﻓَﻘَﺪْ ﺃُﻭﺗِﻲَ ﺧَﻴْﺮﺍً
ﻛَﺜِﻴﺮﺍً ﻭَﻣَﺎ ﻳَﺬَّﻛَّﺮُ ﺇِﻻَّ ﺃُﻭْﻟُﻮﺍْ
ﺍﻷَﻟْﺒَﺎﺏِ
269 . У зот кимни хоҳласа,
ўшанга ҳикматни беради.
Кимга ҳикмат берилса, унга
кўп яхшилик берилган бўлади.
Фақат ақл эгаларигина
эсларлар. (Ҳикмат билан
тасарруф қилган инсон ҳар
бир нарсани ўз ўрнига қўйиб.
қоиллатиб қилади. Садақада
ҳам ҳаддидан ошмай, адолат
билан иш юритади. Умуман,
ҳикматли бўлишлик унга жуда
кўп яхшилик келтиради. Бу
ҳақиқатни ақл эгаларигина
эслайдилар, тушуниб
етадилар.)
ﻭَﻣَﺎ ﺃَﻧﻔَﻘْﺘُﻢ ﻣِّﻦ ﻧَّﻔَﻘَﺔٍ ﺃَﻭْ ﻧَﺬَﺭْﺗُﻢ
ﻣِّﻦ ﻧَّﺬْﺭٍ ﻓَﺈِﻥَّ ﺍﻟﻠّﻪَ ﻳَﻌْﻠَﻤُﻪُ ﻭَﻣَﺎ
ﻟِﻠﻈَّﺎﻟِﻤِﻴﻦَ ﻣِﻦْ ﺃَﻧﺼَﺎﺭٍ
270 . Қилган нафақангизни ёки
назрингизни Аллоҳ, албатта,
билади. Золимларга
ёрдамчилар йўқдир .
ﺇِﻥ ﺗُﺒْﺪُﻭﺍْ ﺍﻟﺼَّﺪَﻗَﺎﺕِ ﻓَﻨِﻌِﻤَّﺎ ﻫِﻲَ
ﻭَﺇِﻥ ﺗُﺨْﻔُﻮﻫَﺎ ﻭَﺗُﺆْﺗُﻮﻫَﺎ
ﺍﻟْﻔُﻘَﺮَﺍﺀ ﻓَﻬُﻮَ ﺧَﻴْﺮٌ ﻟُّﻜُﻢْ ﻭَﻳُﻜَﻔِّﺮُ
ﻋَﻨﻜُﻢ ﻣِّﻦ ﺳَﻴِّﺌَﺎﺗِﻜُﻢْ ﻭَﺍﻟﻠّﻪُ ﺑِﻤَﺎ
ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮﻥَ ﺧَﺒِﻴﺮٌ
271 . Садақани ошкора
қилсангиз қандоқ ҳам яхши.
Агар махфий қилсангиз ва
фақирларга берсангиз, бу сиз
учун яхшидир. Сиздан
гуноҳларингизни ювади. Ва
Аллоҳ қилаётган
амалларингиздан
хабардордир. (Ушбу ояти
каримада садақани ошкора
қилиш ҳам, махфий қилиш
ҳам мақталмоқда. Бу ҳақдаги
бошқа оят ва шаръий
далилларни жамлаб ўрганиб
чиққан уламоларимиз хулоса
қилиб айтадиларки, садақа
фарз бўлса, уни ошкора қилиш
яхши, чунки бу ҳолда
Аллоҳнинг амрига тоат ошкора
кўринади ва ҳақдор бўлмаган
кишиларга ҳам тушиб қолиши
мумкинлиги олди олинади.
Агар садақа ихтиёрий бўлса,
уни махфий қилингани яхши.
Риёдан ва манманликдан
узоқда бўлинади. Садақанинг
энг ҳақдори камбағал-фақир
кишилардир. Исломда
садақанинг жорий қилиниши
ҳам ўша тоифанинг ҳимояси
ва ёрдами учун бўлган.)
ﻟَّﻴْﺲَ ﻋَﻠَﻴْﻚَ ﻫُﺪَﺍﻫُﻢْ ﻭَﻟَـﻜِﻦَّ
ﺍﻟﻠّﻪَ ﻳَﻬْﺪِﻱ ﻣَﻦ ﻳَﺸَﺎﺀُ ﻭَﻣَﺎ
ﺗُﻨﻔِﻘُﻮﺍْ ﻣِﻦْ ﺧَﻴْﺮٍ ﻓَﻸﻧﻔُﺴِﻜُﻢْ
ﻭَﻣَﺎ ﺗُﻨﻔِﻘُﻮﻥَ ﺇِﻻَّ ﺍﺑْﺘِﻐَﺎﺀ ﻭَﺟْﻪِ
ﺍﻟﻠّﻪِ ﻭَﻣَﺎ ﺗُﻨﻔِﻘُﻮﺍْ ﻣِﻦْ ﺧَﻴْﺮٍ ﻳُﻮَﻑَّ
ﺇِﻟَﻴْﻜُﻢْ ﻭَﺃَﻧﺘُﻢْ ﻻَ ﺗُﻈْﻠَﻤُﻮﻥَ
272 . Уларни ҳидоятга солиш
сенинг зиммангда эмас. Лекин
Аллоҳ кимни хоҳласа,
ҳидоятга бошлар. Нафақа
қилган яхшиликларингиз ўз
фойдангизга. Қилган
нафақангиз, фақат Аллоҳнинг
юзини исташ учундир. Нафақа
қилган яхшиликларингиз
ўзингизга тўлалигича
қайтарилур. Сизларга зулм
қилинмас.
ﻟِﻠْﻔُﻘَﺮَﺍﺀ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺃُﺣﺼِﺮُﻭﺍْ ﻓِﻲ
ﺳَﺒِﻴﻞِ ﺍﻟﻠّﻪِ ﻻَ ﻳَﺴْﺘَﻄِﻴﻌُﻮﻥَ
ﺿَﺮْﺑﺎً ﻓِﻲ ﺍﻷَﺭْﺽِ ﻳَﺤْﺴَﺒُﻬُﻢُ
ﺍﻟْﺠَﺎﻫِﻞُ ﺃَﻏْﻨِﻴَﺎﺀ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺘَّﻌَﻔُّﻒِ
ﺗَﻌْﺮِﻓُﻬُﻢ ﺑِﺴِﻴﻤَﺎﻫُﻢْ ﻻَ ﻳَﺴْﺄَﻟُﻮﻥَ
ﺍﻟﻨَّﺎﺱَ ﺇِﻟْﺤَﺎﻓﺎً ﻭَﻣَﺎ ﺗُﻨﻔِﻘُﻮﺍْ ﻣِﻦْ
ﺧَﻴْﺮٍ ﻓَﺈِﻥَّ ﺍﻟﻠّﻪَ ﺑِﻪِ ﻋَﻠِﻴﻢٌ
273 . (Садақа ва хайру-
эҳсонлар) Аллоҳнинг йўлида
тутилган, ер юзида касб
қилишга қодир бўлмаган,
иффатлари туфайли билмаган
киши уларни бой деб
ўйлайдиган фақирларгадир.
Уларни сиймоларидан
танийсан, одамлардан хиралик
қилиб сўрамаслар. Нафақа
қилган яхшиликларингизни,
албатта, Аллоҳ билгувчидир.
(Бу тоифадаги одамлар
ўзларини Аллоҳ йўлида жиҳод
қилишга бағишлаган
кишилардир, улар нафсларини
жиҳод учун тутганлар, шу
сабабдан касб қилишга ҳам
имконлари йўқ. Айни чоқда,
иффатлари, уятлари кучли
бўлганидан ўзларининг
ҳожатманд эканликларини
яшириб юрадилар. Асл ҳолни
билмаган одам уларни
сиртларидан кўриб бой деб
ўйлайди. Нафақани худди ана
ўшаларга қилиш керак. Улар
ўзлари асл ҳолларини
беркитсалар, одамлардан
хиралик билан тиланмасалар,
қандай қилиб топамиз
уларни? «Уларни
сиймоларидан танийсан».)
ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﻳُﻨﻔِﻘُﻮﻥَ ﺃَﻣْﻮَﺍﻟَﻬُﻢ ﺑِﺎﻟﻠَّﻴْﻞِ
ﻭَﺍﻟﻨَّﻬَﺎﺭِ ﺳِﺮّﺍً ﻭَﻋَﻼَﻧِﻴَﺔً ﻓَﻠَﻬُﻢْ
ﺃَﺟْﺮُﻫُﻢْ ﻋِﻨﺪَ ﺭَﺑِّﻬِﻢْ ﻭَﻻَ ﺧَﻮْﻑٌ
ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻَ ﻫُﻢْ ﻳَﺤْﺰَﻧُﻮﻥَ
274 . Кечасию кундузи
молларини нафақа
қиладиганларнинг ажрлари
Роббилари ҳузуридадир.
Уларга хавф йўқ ва улар хафа
ҳам бўлмаслар. («Кечасию
кундузи» дейишдан мурод
ҳамма вақт назарда
тутилмоқда; «молларини»
деган сўз замирида эса, ҳамма
тур моллар ва ҳамма тур
эҳсон қилувчиларга ишора
бор. Уларнинг ажрлари энг
олиймақом жойда–Роббилари
ҳузурида эканлиги
таъкидланмоқда.)
ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﻳَﺄْﻛُﻠُﻮﻥَ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ ﻻَ
ﻳَﻘُﻮﻣُﻮﻥَ ﺇِﻻَّ ﻛَﻤَﺎ ﻳَﻘُﻮﻡُ ﺍﻟَّﺬِﻱ
ﻳَﺘَﺨَﺒَّﻄُﻪُ ﺍﻟﺸَّﻴْﻄَﺎﻥُ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻤَﺲِّ
ﺫَﻟِﻚَ ﺑِﺄَﻧَّﻬُﻢْ ﻗَﺎﻟُﻮﺍْ ﺇِﻧَّﻤَﺎ ﺍﻟْﺒَﻴْﻊُ
ﻣِﺜْﻞُ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ ﻭَﺃَﺣَﻞَّ ﺍﻟﻠّﻪُ ﺍﻟْﺒَﻴْﻊَ
ﻭَﺣَﺮَّﻡَ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ ﻓَﻤَﻦ ﺟَﺎﺀﻩُ
ﻣَﻮْﻋِﻈَﺔٌ ﻣِّﻦ ﺭَّﺑِّﻪِ ﻓَﺎﻧﺘَﻬَﻰَ ﻓَﻠَﻪُ
ﻣَﺎ ﺳَﻠَﻒَ ﻭَﺃَﻣْﺮُﻩُ ﺇِﻟَﻰ ﺍﻟﻠّﻪِ ﻭَﻣَﻦْ
ﻋَﺎﺩَ ﻓَﺄُﻭْﻟَـﺌِﻚَ ﺃَﺻْﺤَﺎﺏُ ﺍﻟﻨَّﺎﺭِ ﻫُﻢْ
ﻓِﻴﻬَﺎ ﺧَﺎﻟِﺪُﻭﻥَ
275 . Рибони ейдиганлар
(қабрларидан) фақат шайтон
уриб жинни бўлган кишидек
довдираб турарлар. Бундай
бўлиши уларнинг, тижорат
ҳам рибога ўхшаш-да,
деганлари учундир. Ва
ҳолбуки, Аллоҳ тижоратни
ҳалол, рибони ҳаром қилган.
Кимки Роббидан мавъиза
келганда тўхтаса, аввал ўтгани
ўзига ва унинг иши Аллоҳнинг
Ўзига ҳавола. Кимки яна
(рибога) қайтса, ана ўшалар
дўзах эгаларидир. Улар унда
абадий қолурлар.
ﻳَﻤْﺤَﻖُ ﺍﻟﻠّﻪُ ﺍﻟْﺮِّﺑَﺎ ﻭَﻳُﺮْﺑِﻲ
ﺍﻟﺼَّﺪَﻗَﺎﺕِ ﻭَﺍﻟﻠّﻪُ ﻻَ ﻳُﺤِﺐُّ ﻛُﻞَّ
ﻛَﻔَّﺎﺭٍ ﺃَﺛِﻴﻢٍ
276 . Аллоҳ рибони доимо
нуқсонга учратади ва
садақаларни зиёда қилади. Ва
Аллоҳ ҳар бир кофир,
гуноҳкорни хуш кўрмас.
(Судхўрнинг пули ҳисоб
жиҳатидан кўп бўлса ҳам
Аллоҳ унинг баракасини
кўтариб, егани ўзига
юқмайдиган қилиб қўяди.
Судхўрни турли касалликларга
дучор қилади, тинчлигини,
хотиржамлигини олади. Яна
биз билмайдиган кўп бало-
офатларга дучор қилади.
Шунингдек, сиртдан қараганда,
садақа қилган кишиларнинг
моли камайганга ўхшайди.
Аслида эса, иш бунинг
тескариси бўлади: Аллоҳ
«садақаларни зиёда қилади».
Агар ҳисобда садақа
қилувчининг моли ҳажми оз
бўлса ҳам, Аллоҳ унга барака
ато қилади, бало-офатлардан
сақлайди, ўзини тинч,
хотирини жам қилади.)
ﺇِﻥَّ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺁﻣَﻨُﻮﺍْ ﻭَﻋَﻤِﻠُﻮﺍْ
ﺍﻟﺼَّﺎﻟِﺤَﺎﺕِ ﻭَﺃَﻗَﺎﻣُﻮﺍْ ﺍﻟﺼَّﻼَﺓَ
ﻭَﺁﺗَﻮُﺍْ ﺍﻟﺰَّﻛَﺎﺓَ ﻟَﻬُﻢْ ﺃَﺟْﺮُﻫُﻢْ ﻋِﻨﺪَ
ﺭَﺑِّﻬِﻢْ ﻭَﻻَ ﺧَﻮْﻑٌ ﻋَﻠَﻴْﻬِﻢْ ﻭَﻻَ
ﻫُﻢْ ﻳَﺤْﺰَﻧُﻮﻥَ
277 . Албатта, иймон
келтирган, яхши амалларни
қилган, намозни қоим қилиб,
закот берганларнинг ажрлари
Роббилари ҳузуридадир.
Уларга хавф йўқ ва улар хафа
ҳам бўлмаслар. (Ҳақиқий
иймон эгаси бўлган кишилар
доимо яхши амалларни
қиладилар, хусусан, намозни
вақтида яхшилаб адо
этадилар. Иқтисодий соҳада
эса, закот берадилар.
Рибохўрлар одамларнинг
пешона тери билан топган
даромадларини ҳаром йўл
билан ўзлаштириб олаётган
бўлсалар, мўминлар ўзлари
пешона тери билан топган
ҳалол молларидан закот
чиқариб одамларга, шундай еб
кетарга берадилар. Қайтариб
олиш ёки ўрнига бошқа нарса
олиш умидлари ҳам йўқ.
Уларнинг бирдан-бир
умидлари «закот
берганларнинг ажрлари
Роббилари ҳузуридадир»,
деган ваъдададир. Улар икки
дунёда эминлик ва бахт-
саодатда бўлурлар.)
ﻳَﺎ ﺃَﻳُّﻬَﺎ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺁﻣَﻨُﻮﺍْ ﺍﺗَّﻘُﻮﺍْ ﺍﻟﻠّﻪَ
ﻭَﺫَﺭُﻭﺍْ ﻣَﺎ ﺑَﻘِﻲَ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺮِّﺑَﺎ ﺇِﻥ
ﻛُﻨﺘُﻢ ﻣُّﺆْﻣِﻨِﻴﻦَ
278 . Эй иймон келтирганлар!
Агар мўмин бўлсангиз, Аллоҳга
тақво қилинг ва рибонинг
сарқитини ҳам тарк қилинг.
ﻓَﺈِﻥ ﻟَّﻢْ ﺗَﻔْﻌَﻠُﻮﺍْ ﻓَﺄْﺫَﻧُﻮﺍْ ﺑِﺤَﺮْﺏٍ
ﻣِّﻦَ ﺍﻟﻠّﻪِ ﻭَﺭَﺳُﻮﻟِﻪِ ﻭَﺇِﻥ ﺗُﺒْﺘُﻢْ
ﻓَﻠَﻜُﻢْ ﺭُﺅُﻭﺱُ ﺃَﻣْﻮَﺍﻟِﻜُﻢْ ﻻَ
ﺗَﻈْﻠِﻤُﻮﻥَ ﻭَﻻَ ﺗُﻈْﻠَﻤُﻮﻥَ
279 . Агар ундоқ қилмасангиз,
Аллоҳ ва Унинг Расули
томонидан бўладиган урушга
ишонаверинг. Агар тавба
қилсангиз, сармоянгиз
ўзингизга, зулм қилмассиз ва
сизга ҳам зулм қилинмас.
ﻭَﺇِﻥ ﻛَﺎﻥَ ﺫُﻭ ﻋُﺴْﺮَﺓٍ ﻓَﻨَﻈِﺮَﺓٌ
ﺇِﻟَﻰ ﻣَﻴْﺴَﺮَﺓٍ ﻭَﺃَﻥ ﺗَﺼَﺪَّﻗُﻮﺍْ ﺧَﻴْﺮٌ
ﻟَّﻜُﻢْ ﺇِﻥ ﻛُﻨﺘُﻢْ ﺗَﻌْﻠَﻤُﻮﻥَ
280 . Агар ночор бўлса,
бойигунча интизор бўлинг.
Садақа қилмоғингиз, гар
билсангиз, ўзингиз учун
яхшидир.
ﻭَﺍﺗَّﻘُﻮﺍْ ﻳَﻮْﻣﺎً ﺗُﺮْﺟَﻌُﻮﻥَ ﻓِﻴﻪِ
ﺇِﻟَﻰ ﺍﻟﻠّﻪِ ﺛُﻢَّ ﺗُﻮَﻓَّﻰ ﻛُﻞُّ ﻧَﻔْﺲٍ
ﻣَّﺎ ﻛَﺴَﺒَﺖْ ﻭَﻫُﻢْ ﻻَ ﻳُﻈْﻠَﻤُﻮﻥَ
281 . Аллоҳга қайтариладиган
кунингиздан қўрқинг. Сўнгра
ҳар бир жон қилганига яраша
тўлиқ оладир. Уларга зулм
қилинмас.
ﻳَﺎ ﺃَﻳُّﻬَﺎ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺁﻣَﻨُﻮﺍْ ﺇِﺫَﺍ ﺗَﺪَﺍﻳَﻨﺘُﻢ
ﺑِﺪَﻳْﻦٍ ﺇِﻟَﻰ ﺃَﺟَﻞٍ ﻣُّﺴَﻤًّﻰ
ﻓَﺎﻛْﺘُﺒُﻮﻩُ ﻭَﻟْﻴَﻜْﺘُﺐ ﺑَّﻴْﻨَﻜُﻢْ ﻛَﺎﺗِﺐٌ
ﺑِﺎﻟْﻌَﺪْﻝِ ﻭَﻻَ ﻳَﺄْﺏَ ﻛَﺎﺗِﺐٌ ﺃَﻥْ
ﻳَﻜْﺘُﺐَ ﻛَﻤَﺎ ﻋَﻠَّﻤَﻪُ ﺍﻟﻠّﻪُ ﻓَﻠْﻴَﻜْﺘُﺐْ
ﻭَﻟْﻴُﻤْﻠِﻞِ ﺍﻟَّﺬِﻱ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﺍﻟْﺤَﻖُّ
ﻭَﻟْﻴَﺘَّﻖِ ﺍﻟﻠّﻪَ ﺭَﺑَّﻪُ ﻭَﻻَ ﻳَﺒْﺨَﺲْ ﻣِﻨْﻪُ
ﺷَﻴْﺌﺎً ﻓَﺈﻥ ﻛَﺎﻥَ ﺍﻟَّﺬِﻱ ﻋَﻠَﻴْﻪِ
ﺍﻟْﺤَﻖُّ ﺳَﻔِﻴﻬﺎً ﺃَﻭْ ﺿَﻌِﻴﻔﺎً ﺃَﻭْ ﻻَ
ﻳَﺴْﺘَﻄِﻴﻊُ ﺃَﻥ ﻳُﻤِﻞَّ ﻫُﻮَ ﻓَﻠْﻴُﻤْﻠِﻞْ
ﻭَﻟِﻴُّﻪُ ﺑِﺎﻟْﻌَﺪْﻝِ ﻭَﺍﺳْﺘَﺸْﻬِﺪُﻭﺍْ
ﺷَﻬِﻴﺪَﻳْﻦِ ﻣﻦ ﺭِّﺟَﺎﻟِﻜُﻢْ ﻓَﺈِﻥ ﻟَّﻢْ
ﻳَﻜُﻮﻧَﺎ ﺭَﺟُﻠَﻴْﻦِ ﻓَﺮَﺟُﻞٌ ﻭَﺍﻣْﺮَﺃَﺗَﺎﻥِ
ﻣِﻤَّﻦ ﺗَﺮْﺿَﻮْﻥَ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺸُّﻬَﺪَﺍﺀ ﺃَﻥ
ﺗَﻀِﻞَّ ﺇْﺣْﺪَﺍﻫُﻤَﺎ ﻓَﺘُﺬَﻛِّﺮَ
ﺇِﺣْﺪَﺍﻫُﻤَﺎ ﺍﻷُﺧْﺮَﻯ ﻭَﻻَ ﻳَﺄْﺏَ
ﺍﻟﺸُّﻬَﺪَﺍﺀ ﺇِﺫَﺍ ﻣَﺎ ﺩُﻋُﻮﺍْ ﻭَﻻَ
ﺗَﺴْﺄَﻣُﻮْﺍْ ﺃَﻥ ﺗَﻜْﺘُﺒُﻮْﻩُ ﺻَﻐِﻴﺮﺍً ﺃَﻭ
ﻛَﺒِﻴﺮﺍً ﺇِﻟَﻰ ﺃَﺟَﻠِﻪِ ﺫَﻟِﻜُﻢْ ﺃَﻗْﺴَﻂُ
ﻋِﻨﺪَ ﺍﻟﻠّﻪِ ﻭَﺃَﻗْﻮﻡُ ﻟِﻠﺸَّﻬَﺎﺩَﺓِ
ﻭَﺃَﺩْﻧَﻰ ﺃَﻻَّ ﺗَﺮْﺗَﺎﺑُﻮﺍْ ﺇِﻻَّ ﺃَﻥ ﺗَﻜُﻮﻥَ
ﺗِﺠَﺎﺭَﺓً ﺣَﺎﺿِﺮَﺓً ﺗُﺪِﻳﺮُﻭﻧَﻬَﺎ
ﺑَﻴْﻨَﻜُﻢْ ﻓَﻠَﻴْﺲَ ﻋَﻠَﻴْﻜُﻢْ ﺟُﻨَﺎﺡٌ ﺃَﻻَّ
ﺗَﻜْﺘُﺒُﻮﻫَﺎ ﻭَﺃَﺷْﻬِﺪُﻭْﺍْ ﺇِﺫَﺍ ﺗَﺒَﺎﻳَﻌْﺘُﻢْ
ﻭَﻻَ ﻳُﻀَﺂﺭَّ ﻛَﺎﺗِﺐٌ ﻭَﻻَ ﺷَﻬِﻴﺪٌ ﻭَﺇِﻥ
ﺗَﻔْﻌَﻠُﻮﺍْ ﻓَﺈِﻧَّﻪُ ﻓُﺴُﻮﻕٌ ﺑِﻜُﻢْ
ﻭَﺍﺗَّﻘُﻮﺍْ ﺍﻟﻠّﻪَ ﻭَﻳُﻌَﻠِّﻤُﻜُﻢُ ﺍﻟﻠّﻪُ
ﻭَﺍﻟﻠّﻪُ ﺑِﻜُﻞِّ ﺷَﻲْﺀٍ ﻋَﻠِﻴﻢٌ
282 . Эй иймон келтирганлар!
Маълум муддатга қарз олди-
берди қилган вақтингизда, уни
ёзиб қўйинг. Орангизда бир
ёзувчи адолат билан ёзсин. Ҳеч
бир ёзувчи Аллоҳ
билдирганидек қилиб ёзишдан
бош тортмасин. Бас, ёзсин ва
ҳақ зиммасига тушган киши
айтиб турсин, Роббига тақво
қилсин ва ундан ҳеч нарсани
камайтирмасин. Агар ҳақ
зиммасига тушган киши эси
паст, заиф ёки айтиб тура
олмайдиган бўлса, унинг
валийси адолат билан айтиб
турсин. Эркакларингиздан икки
кишини гувоҳ қилинг. Агар
икки эр киши бўлмаса, ўзингиз
рози бўладиган гувоҳлардан
бир эр киши ва икки аёл киши
бўлсин. Иккови(аёл)дан
бирорталари адашса, бирлари
бошқасининг эсига солади. Ва
чақирилган вақтда гувоҳлар
бош тортмасинлар. Кичик
бўлса ҳам, катта бўлса ҳам,
муддатигача ёзишингизни
малол олманг. Шундоқ
қилмоғингиз Аллоҳнинг
ҳузурида адолатлироқ,
гувоҳликка кучлироқ ва
шубҳаланмаслигингиз учун
яқинроқдир. Магар
ораларингизда юриб турган
нақд савдо бўлса, ёзмасангиз
ҳам, сизга гуноҳ бўлмас. Олди-
сотди қилганингизда, гувоҳ
келтиринг ва ёзувчи ҳам,
гувоҳ ҳам зарар тортмасин.
Агар (аксини) қилсангиз,
албатта, бу фосиқлигингиздир.
Аллоҳга тақво қилинг. Ва
Аллоҳ сизга илм беради. Аллоҳ
ҳар бир нарсани билувчи
зотдир. (Ояти карима «ҳақ
зиммасига тушган киши»
деганда қарз олувчини
назарда тутган. Демак,
ўртадаги киши келиб қарз
олди-бердини ёзаётган вақтда
матнни қарз олувчи айтиб
туради. Аввало, қарз
олаётганини эътироф қилади.
Қарзнинг миқдорини, шартини
ва муддатини айтади. Бу
нарсаларни қарз берувчи
айтиб турса, ўз фойдасига
буриб юбормасин, деган
эҳтиёт чораси туфайли шундай
қилинади. Қарз олувчи
муҳтож бўлиб тургани учун
бундай қилмаслиги аниқроқ.
Чунки у муомаланинг тезроқ
амалга ошишига муҳтож.
Шундай бўлса ҳам, ояти
карима яна бир бор, уни
Роббига тақво қилишга ва ҳеч
нарсани камайтирмасликка
даъват қилмоқда. Агар қарз
олаётган одам эси паст,
молиявий ишлар тадбирини
билмайдиган бўлса, заифлиги
(ёши кичикдир ёки ўта
кексадир, касалдир) туфайли
ёки тилидаги айби, билмаслиги
ва бошқа мавжуд айблар
туфайли айтиб тура олмаса,
унинг валийси адолат билан
айтиб турсин. Чунки валийлар
бошқа ишларда ҳам ўз
қарамоғидагиларнинг
масъулиятини оладилар.
Молиявий олди-берди катта
аҳамиятга эгадир, чунки бунда
орага молу пул аралашади.
Бундай ҳолда биров
бошқасининг ҳақини еб
кетишининг йўлини ҳар
жиҳатдан тўсиш лозим. Бунда
адолатли котиб ёздириб
қўйиш билан кифояланмай,
яна мусулмонлардан икки
эркак кишини гувоҳ қилишга
ҳам амр бўлмоқда. Исломда
гувоҳликка доимо адолатли
кишилар ўтиши зарур, бу
нарса бошқа жойларда кўп
таъкидлангани учун бу ерда
қайта айтилмади. Аммо
барибир бу шарт бекор
бўлмайди. Чунки шариат
ўлчовида адолатсиз бўлган
кишининг гувоҳлиги қабул
қилинмайди.)
ﻭَﺇِﻥ ﻛُﻨﺘُﻢْ ﻋَﻠَﻰ ﺳَﻔَﺮٍ ﻭَﻟَﻢْ
ﺗَﺠِﺪُﻭﺍْ ﻛَﺎﺗِﺒﺎً ﻓَﺮِﻫَﺎﻥٌ ﻣَّﻘْﺒُﻮﺿَﺔٌ
ﻓَﺈِﻥْ ﺃَﻣِﻦَ ﺑَﻌْﻀُﻜُﻢ ﺑَﻌْﻀﺎً
ﻓَﻠْﻴُﺆَﺩِّ ﺍﻟَّﺬِﻱ ﺍﺅْﺗُﻤِﻦَ ﺃَﻣَﺎﻧَﺘَﻪُ
ﻭَﻟْﻴَﺘَّﻖِ ﺍﻟﻠّﻪَ ﺭَﺑَّﻪُ ﻭَﻻَ ﺗَﻜْﺘُﻤُﻮﺍْ
ﺍﻟﺸَّﻬَﺎﺩَﺓَ ﻭَﻣَﻦ ﻳَﻜْﺘُﻤْﻬَﺎ ﻓَﺈِﻧَّﻪُ
ﺁﺛِﻢٌ ﻗَﻠْﺒُﻪُ ﻭَﺍﻟﻠّﻪُ ﺑِﻤَﺎ ﺗَﻌْﻤَﻠُﻮﻥَ
ﻋَﻠِﻴﻢٌ
283 . Агар сафарда бўлсангиз
ва ёзувчи топа олмасангиз,
бас, қўлга олинадиган гаров
бўлсин. Агар баъзингиз
баъзингизга ишонсангиз, бас,
ишонилган омонатни адо
қилсин, Аллоҳга, Роббисига
тақво қилсин. Гувоҳликни
беркитманг! Ким уни беркитса,
унинг қалби гуноҳкордир. Ва
Аллоҳ қилаётган
амалларингизни билувчи
зотдир.
ﻟِّﻠَّﻪِ ﻣﺎ ﻓِﻲ ﺍﻟﺴَّﻤَﺎﻭﺍﺕِ ﻭَﻣَﺎ ﻓِﻲ
ﺍﻷَﺭْﺽِ ﻭَﺇِﻥ ﺗُﺒْﺪُﻭﺍْ ﻣَﺎ ﻓِﻲ
ﺃَﻧﻔُﺴِﻜُﻢْ ﺃَﻭْ ﺗُﺨْﻔُﻮﻩُ ﻳُﺤَﺎﺳِﺒْﻜُﻢ
ﺑِﻪِ ﺍﻟﻠّﻪُ ﻓَﻴَﻐْﻔِﺮُ ﻟِﻤَﻦ ﻳَﺸَﺎﺀُ
ﻭَﻳُﻌَﺬِّﺏُ ﻣَﻦ ﻳَﺸَﺎﺀُ ﻭَﺍﻟﻠّﻪُ ﻋَﻠَﻰ
ﻛُﻞِّ ﺷَﻲْﺀٍ ﻗَﺪِﻳﺮٌ
284 . Осмонлару ердаги
нарсалар Аллоҳникидир. Агар
ичингиздаги нарсаларни
ошкор қилсангиз ҳам, махфий
қилсангиз ҳам, сизларни Аллоҳ
ҳисоб-китоб қилади. Ва кимни
хоҳласа, мағфират қилар,
кимни хоҳласа, азоблар. Ва У
ҳар бир нарсага қодирдир.
(Борлиқ Аллоҳнинг мулкидир.
Мулкида жараён этаётган ҳар
бир ишдан У огоҳдир.
Жумладан, бандаларнинг
яширин ниятларини ҳам,
ошкора ишларини ҳам яхши
билади. Ва ҳаммасини ҳисоб-
китоб қилиб, хоҳлаганини
кечиб юборади, хоҳлаганини
азоблайди.)
ﺁﻣَﻦَ ﺍﻟﺮَّﺳُﻮﻝُ ﺑِﻤَﺎ ﺃُﻧﺰِﻝَ ﺇِﻟَﻴْﻪِ
ﻣِﻦ ﺭَّﺑِّﻪِ ﻭَﺍﻟْﻤُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ ﻛُﻞٌّ ﺁﻣَﻦَ
ﺑِﺎﻟﻠّﻪِ ﻭَﻣَﻶﺋِﻜَﺘِﻪِ ﻭَﻛُﺘُﺒِﻪِ ﻭَﺭُﺳُﻠِﻪِ
ﻻَ ﻧُﻔَﺮِّﻕُ ﺑَﻴْﻦَ ﺃَﺣَﺪٍ ﻣِّﻦ ﺭُّﺳُﻠِﻪِ
ﻭَﻗَﺎﻟُﻮﺍْ ﺳَﻤِﻌْﻨَﺎ ﻭَﺃَﻃَﻌْﻨَﺎ
ﻏُﻔْﺮَﺍﻧَﻚَ ﺭَﺑَّﻨَﺎ ﻭَﺇِﻟَﻴْﻚَ ﺍﻟْﻤَﺼِﻴﺮُ
285 . Пайғамбар унга ўз
Роббидан туширилган нарсага
иймон келтирди ва мўминлар
ҳам. Барча Аллоҳга, Унинг
фаришталарига, китобларига,
Пайғамбарларига иймон
келтирди. Унинг
Пайғамбарларининг
бирорталарини ажратмаймиз.
Ва эшитдик ва итоат қилдик, эй
Роббимиз мағфаратингни
сўраймиз ва қайтиб бориш
Сенгадир, дедилар. (Ушбу ояти
карима ва кейинги оят
иккалови суранинг хулосасини
мужассам қилгандир. Бу икки
оятнинг ҳар бир сўзи улкан
маъно англатади. Уларда
ақида, иймон хусусиятлари,
банданинг ўз Робби билан
бўладиган ҳоли, фарз
қилинган амалларга
муносабат ва бошқалар
келган.)
ﻻَ ﻳُﻜَﻠِّﻒُ ﺍﻟﻠّﻪُ ﻧَﻔْﺴﺎً ﺇِﻻَّ ﻭُﺳْﻌَﻬَﺎ
ﻟَﻬَﺎ ﻣَﺎ ﻛَﺴَﺒَﺖْ ﻭَﻋَﻠَﻴْﻬَﺎ ﻣَﺎ
ﺍﻛْﺘَﺴَﺒَﺖْ ﺭَﺑَّﻨَﺎ ﻻَ ﺗُﺆَﺍﺧِﺬْﻧَﺎ ﺇِﻥ
ﻧَّﺴِﻴﻨَﺎ ﺃَﻭْ ﺃَﺧْﻄَﺄْﻧَﺎ ﺭَﺑَّﻨَﺎ ﻭَﻻَ
ﺗَﺤْﻤِﻞْ ﻋَﻠَﻴْﻨَﺎ ﺇِﺻْﺮﺍً ﻛَﻤَﺎ ﺣَﻤَﻠْﺘَﻪُ
ﻋَﻠَﻰ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﻣِﻦ ﻗَﺒْﻠِﻨَﺎ ﺭَﺑَّﻨَﺎ ﻭَﻻَ
ﺗُﺤَﻤِّﻠْﻨَﺎ ﻣَﺎ ﻻَ ﻃَﺎﻗَﺔَ ﻟَﻨَﺎ ﺑِﻪِ
ﻭَﺍﻋْﻒُ ﻋَﻨَّﺎ ﻭَﺍﻏْﻔِﺮْ ﻟَﻨَﺎ ﻭَﺍﺭْﺣَﻤْﻨَﺎ
ﺃَﻧﺖَ ﻣَﻮْﻻَﻧَﺎ ﻓَﺎﻧﺼُﺮْﻧَﺎ ﻋَﻠَﻰ
ﺍﻟْﻘَﻮْﻡِ ﺍﻟْﻜَﺎﻓِﺮِﻳﻦَ
286 . Аллоҳ ҳеч бир жонни
тоқатидан ташқари нарсага
таклиф қилмас. Фойдаси ҳам
касбидан, зарари ҳам
касбидан. Эй Роббимиз, агар
унутсак ёки хато қилсак,
(иқобга) тутмагин. Эй
Роббимиз, биздан
олдингиларга юклаганга
ўхшаш оғирликни бизга
юкламагин. Эй Роббимиз, бизга
тоқатимз етмайдиган нарсани
юкламагин. Бизни афв эт,
мағфират қил ва раҳм эт. Сен
ҳожамизсан. Бас, кофир
қавмларга бизни ғолиб қил.
(Ҳамма нарсани дақиқ-
дақиқларигача билувчи Аллоҳ
ҳар бир жонни ҳам нимага
ярайдию нимага ярамайди–
яхши билади. Бандаларига
меҳрибонлигидан имкони ва
ҳаққи бўлса ҳам, ҳеч бир
жонни тоқатидан ташқари
нарсага таклиф қилмайди.
Аллоҳнинг буйруқлари ва
қайтариқлари банданинг
имкони даражаси доирасида
бўлади. Ана ўша таклифга
амал қилишига қараб, бошқа
ҳеч бир нарсага қарамасдан,
банданинг жазоси ёки
мукофоти белгиланади. Имом
Аҳмад ривоят қилган ҳадисда
Пайғамбар алайҳиссалом:
«Сураи Бақаранинг икки
оятини ўқи, улар менга
аршнинг остидаги хазинадан
берилган», деганлар. Бошқа
бир ҳадисда: «Ким Бақара
сураси охиридаги икки оятни
бир кечада ўқиса, кифоя
қилади», деганлар...)
..!