27 верасня, 1605 года
Бітва каля Кірхгольма (зараз Саласпілс, 18 км ад Рыгі) — адна з найбуйнейшых бітваў вайны 1600-1611 са Швецыяй за Эстонію. Войска ВКЛ пад камандаваннем вялікага гетмана Літоўскага Яна Караля Хадкевіча змагаліся з утрая пераважаючымі па колькасці шведамі.
Бітва скончылася вырашальнай перамогай войска ВКЛ і запомнілася як адзін з найвялікшых трыўмфаў кавалерыі Рэчы Паспалітай. Зыход бітвы прадвызначыў вырашальны ўдар крылатых гусараў.
Гетман Хадкевіч валодаў сіламі, якія налічвалі 4500 чалавек: 2500 крылатых гусараў, 1300 пяхотнікаў, татарскія вершнікі, якія складалі авангард.
Сілы Карла IX Шведскага былі колькасна пераўзыходзячымі - 12 500 чалавек: 11 000 пяхоты (8500 капейшчыкаў, 2500 мушкяцёраў), 2500 кавалярыстаў і 11 гармат. Шведская армія ўключала некалькі тысяч нямецкіх і галандскіх наймітаў, а таксама некалькі соцен шатландцаў.
Паколькі вусце Дзвіны з часоў Полацкага княства было зонай цікавасці беларускіх князёў, удзел польскіх войскаў у гэтай бітве Рэчы Паспалітай было сціплым — усяго 200 гусар з 2500 змагароў (ВКЛ і Польшча ў Рэчы Паспалітай мелі ўласныя казну і войска)
Галоўнай падставай для бітвы была шведская аблога Рыгі, распачатая 23 верасня 1605 года. Яе ўзяццё дазволіла б шведам амаль бесперашкодна заняць Ліфляндыю цалкам.
Вайна са Швецыяй 1600-1611 гадоў — працяг серыі ваенных канфліктаў па падзелу Лівоніі (Liefland & Curland), распачатых у XVI стагоддзі.
Іншай прычынай вайны была барацьба за шведскі прастол паміж герцагам Карлам і Сігізмундам III Вазай.
Вытокі канфлікту паміж Рэччу Паспалітай і Швецыяй узыходзяць да падзей шведскай грамадзянскай вайны за трон (1597-1599), калі Сігізмунд III Ваза, які адначасовы быў каралём і Рэчы Паспалітай, і Швецыі, пацярпеў паразу.
Бітва пры Кірхгольме стала найвыбітнейшай сярод шматлікіх перамог Хадкевіча. Вестка пра яго перамогу над шведамі разнеслася па ўсёй Еўропе. Яна Караля пісьмова павіншавалі не толькі кароль Рэчы Паспалітай Сігізмунд III, але ж і Папа Рымскі Павел V, германскі імператар Рудольф II, англійскі кароль Якаў I, нават пярсідскі шах Абас Вялікі і турэцкі султан Ахмед I.
Яну Хадкевічу і бітве пры Кірхгольме былі прысвечаныя паэмы і жывапісныя палотны. Паэма "Караламахія" мінскага ваяводы Хрыстафора Завішы ўваходзіць у склад беларускага лацінскага эпасу нароўні з "Песняй пра зубра".
Бітваў суровых так шмат... I вось гэтыя рукі нярэдка
Зброю трымалі ў вайне і не раз здабылі перамогу.
Шведы разбіты ў васьмі папярэдніх ваенных сутычках.
Страшная бітва была, бо адзін дзень не бачыў ніколі
Столькі забітых, яны напаўнялі лівонскія землі.
Трупы імгненна тады засцялілі палі пад Кірхгальмам!
...Поўніцца трупамі ўсё, разліваюцца рэкі крывёю
Высяцца горы забітых жаўнераў гаротнага войска.
Памяць баіцца пра гэта згадаць нават нам, пераможцам.
Выгляд жахлівы такі выклікае нязменныя слёзы.
Хто ж не заплача, убачыўшы рэкі крыві хрысціянскай?
...Сведкі мне гэтыя слёзы й прарочыя ў небе сузор'і.
Hi на мяне, ні на войска маё не спадае адказнасць
Мужна ахоўваць Радзіму і ворагаў гнаць з яе межаў
Бог дазваляе й прырода, ніводны закон не пярэчыць.
Крыштоф Завіша «Караламахія» 1606
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 1