Менуйдан нима учун угри каби яшириниб чикдим? Ва кандай...? Бу саволларга жавоббериш учун утмишга кайтиш зарурдир...
Мен1915 йили Фаргона вилоятининг (хозирда Узбекистоннингмашхур вилоятларидан бири) Андижонмузофотидаги "Кайки" номли бир кичик кишлокда таваллуд топдим. Волиди мухтарамнинг номлари Хужахон домла, бобомнинг исмлариШайх Иззатуллох эди.
Волидамизнингкиблагохлари Гиёсиддин эшон Намангоний номи билан машхур эди. Бул зотлар уззамонасининг буюк дин олимларидан эдилар. Айникса Гиёсиддин бобом бутун Туркистонда"Устозул асотиза" (устозлар устози) куняси ила шухрат козонган булиб, нихоятда куп шогирдлари бор эди.
Отамнингнасаблари турт отагача олимлар ва тарикати накшбандиянинг х
...Ещё
Утмиш
Менуйдан нима учун угри каби яшириниб чикдим? Ва кандай...? Бу саволларга жавоббериш учун утмишга кайтиш зарурдир...
Мен1915 йили Фаргона вилоятининг (хозирда Узбекистоннингмашхур вилоятларидан бири) Андижонмузофотидаги "Кайки" номли бир кичик кишлокда таваллуд топдим. Волиди мухтарамнинг номлари Хужахон домла, бобомнинг исмлариШайх Иззатуллох эди.
Волидамизнингкиблагохлари Гиёсиддин эшон Намангоний номи билан машхур эди. Бул зотлар уззамонасининг буюк дин олимларидан эдилар. Айникса Гиёсиддин бобом бутун Туркистонда"Устозул асотиза" (устозлар устози) куняси ила шухрат козонган булиб, нихоятда куп шогирдлари бор эди.
Отамнингнасаблари турт отагача олимлар ва тарикати накшбандиянинг халифалиги билан богланар эди.
Менинг насабим онам тарафиданхазрат Хусайн розияллоху анхуга етар эди. Бобокалонларим хазрат Кутайба ибни Муслим(рохимахуллох) билан дин равнаки учун Туркистонга хамрох булиб келибшул жойда яшаб колган эканлар. Уша даврдан бери бу хонадонданулуг шайхлар, буюк уламолар етишиб чикданэкан. Уларнинг кабрлари мен хижрат килган вактда хам бор эди.
Бу"гунох"лари учун улар ушланиб, умрбод зиндонбанд килинди. Мислсизетказилган азоблар натижасида, бу бевафо имтихон ховлисидан голиб булиб, очикюз билан Роббимиз хузурига сафар килдилар.
Менингуч тогам бор булиб, бирлари Абдулхамидхон тура, яна бирлари Абдуррашидхон турава Мухйиддинхон тура эдилар. Нихоятда такводор, зохид ва пархезкор бузругларбулиб барча авоммухос уларга мурожаат этишарди.
Хонадонимизкаттагина оила булиб 11 нафар ака-ука ва опа-сингил эдик. Беш угил ва икки киз менданкатта эдилар. Хонадонимиздагиаёллар араб ва форс тилларининг олималари булиб, онам ва турт холам хам пухтаолималар эди. Тирикчилигимиз дехкончилик ва савдо-сотик биланбулар,
тахминан 5 гектар еримиз бор булиб,ярми лалмикор ва ярми сувлик эди. Унда богу-роглар хам чангалзорлар хамтопиларди. Хуллас, кунлар хушхоллик билан утарди. Туркистон дехкончилик низомихусусида тушунмовчиликка бормасликкерак. Дехкон хакикий ер хокими ва хужайини деб саналарди.
Хонадонимизкаттагина оила булиб 11 нафар ака-ука ва опа-сингил эдик. Беш угил ва икки киз менданкатта эдилар. Хонадонимиздагиаёллар араб ва форс тилларининг олималари булиб, онам ва турт холам хам пухтаолималар эди. Тирикчилигимиз дехкончилик ва савдо-сотик биланбулар,
тахминан 5 гектар еримиз бор булиб,ярми лалмикор ва ярми сувлик эди. Унда богу-роглар хам чангалзорлар хамтопиларди. Хуллас, кунлар хушхоллик билан утарди. Туркистон дехкончилик низомихусусида тушунмовчиликка бормасликкерак. Дехкон хакикий ер хокими ва хужайини деб саналарди.
Хонадонимизэркаклари такрибан барчаси шахид булиб кетишди. Онам олима булгани учун таълимнионамнинг рахномаликларида бошладим. Ибтидоий дарсликларни уз кишлогимизда, давомини эса Кукон, Наманган, Самарканд ва Шахрисабз томонларда яширинча давомэттирдим. Чунки болшевиклар Туркистонни ишгол килгандан сунг диний таълим урганишни ман этган эдилар. Дин етказиш ва таркатиш нихоятда улкан "гунох"хисобланар, гуёки диний илм урганиш уз хохиш билан мусибат талаб этиш маъносида эди.
Рус инкилобидан олдин, чор Русияси даврида замонавий таълим-тарбия факатномигагина буларди. Чунки таълим рус тилида булар, иккинчидан бу таълимийидораларнинг бонкаруви ва интизоми католикпопларнинг кулида булиб, аксар вакт устозлар хам улардан тайин этиларди. Уларнинг таълим бериш максадларидан бири мусулмонларнингфарзандларини насронийлаштириш хамда бу таълимгохнинг хар бир битирувчисини уздинидан махрум этиб, динсиз русларнинг ифлосона хаёт тарзини химоя килувчи этиб тарбиялашэди.
Шунингучун аксар мусулмонлар бу идоралар билан уз алокаларини узишган эди. Туркистон буйлаб эса мингларчадиний таълим марказлари мавжуд булиб, у ерда туркий тилда таълим берилар эди.Бирор шахар ёки кишлок бу диний дарсгохлардан холи эмас эди. Саховатликбой-бадавлат мусулмонлар мадрасаларнинг таъминот
...Ещё
Жасоратёки хижрат сабаби
Рус инкилобидан олдин, чор Русияси даврида замонавий таълим-тарбия факатномигагина буларди. Чунки таълим рус тилида булар, иккинчидан бу таълимийидораларнинг бонкаруви ва интизоми католикпопларнинг кулида булиб, аксар вакт устозлар хам улардан тайин этиларди. Уларнинг таълим бериш максадларидан бири мусулмонларнингфарзандларини насронийлаштириш хамда бу таълимгохнинг хар бир битирувчисини уздинидан махрум этиб, динсиз русларнинг ифлосона хаёт тарзини химоя килувчи этиб тарбиялашэди.
Шунингучун аксар мусулмонлар бу идоралар билан уз алокаларини узишган эди. Туркистон буйлаб эса мингларчадиний таълим марказлари мавжуд булиб, у ерда туркий тилда таълим берилар эди.Бирор шахар ёки кишлок бу диний дарсгохлардан холи эмас эди. Саховатликбой-бадавлат мусулмонлар мадрасаларнинг таъминоти учун уз ерларини вакф этишар, таълим эсатолиби илмларга бепул ургатиларэди. Лекин озик-овкат, укув дарсликлари толибларнинг уз ёнларидан булиб, 12-16йиллик таълим харажатларини уз зиммаларига олишар эди. Битирувчи талабалар вилоятларда муфтийликэтишар, мусулмонларнинг шахсий конунларига алокалик адолат марказларида бирорвазифада коим булар ёки тижорат ишларибилан шугулланар эдилар.
Бу таълимгохлар узи бир олам булибсиёсат майдони бутунлай тарк килинган, уламолар бу майдоннидинсизлар кулига топшириб куйган эдилар. Туркистоний муошара олами исломданузиб куйилган эди. Хар бир шахс шоир ва хаваскор эди.Йилнинг ярми сайру-хурсандчилик, овчилик билан утказилар, обру орттириш учунмол-дунёни бехисоб сарф килиш бизнинг фахримиз ва имтиёзий шаънимиз хисобланар эди. Куп уламоларимиз торназар билан шаръий масалаларда низолашишар, бубилан ислом хакида чукуррок мулохазаэтишдан гафлатда колишар эди. Тасаввуф илми ривожланганбулиб, баъзи бир машойих ва суфийлар муошара ва халкнинг амалий масалаларидан юз угириб,хонакохларга шунгиб кетишганди.
Мурокаба,кашфи кубур, узлат, риёзат, чилла ва вахдатул вужуд борасидагибахсу-мунозаралар уларнинг машгулотига айланиб колган эди ва муридларга хамшулар талкин этиларди. Агар бирор киши уларнинг узаро масалаталашишлари ва халкдан юз угирганларини танкид этса, улар:
- Бизга бирор душман хамлаэтяптими?! Агар хамла этса, биз жиход майдонига тайёрмиз. Хонакохларимизнинг тарбиятиданхакикий максад жиходга тайёрлашдир, - дея жавоб беришарди. Туркистон мусулмонларининг кеча-кундузлари шу тарзда давом этарди.
1917йил февралида Русияда инкилоб юз берди. Ок подшох хукумати агдарилиб, Керенский рахбарлигида эркпарастлар мувакдат хукумат коим килишди. Бундан фойдаланибТуркистон хам уз озодлигини эълон этди.
КуконТуркистон пойтахти килинди. Мувадкат хукумат рахбарлари хам Туркистонозодлигини кабул килди. Лекин мувадкат хукумати кул остида "Миллий мухофиз"ларданбошка кувватлик армия йук эди. Туркистон хукуматининграхнамолари озодликни мустахкамлаш учун кеча-ю кундуз тинимсиз мехнаткилишди. Уламолар хам бу ишда катта ёрдам курсатишди. Конуншунослик мажлиси барпо этилиб, конунчилик дастури тезлик билан тузила бошлади.
Шу вактдаЛенин бошчилигидаги коммунистлар Керенский хукуматини агдариб, бутун Русияни уз кулларига олишди.1918 йилнинг февралида Туркистонга ёвузонахамла этишиб, унинг бир нечакунлик озодлигини улим жарига кулатдилар. 1918 йилнинг декабрида Бухоро ваХивага чангал солинди. Коммунистлар Туркистонни кулга киритиши билан боглар, ерлар, дукон ва корхоналарни зуравонлик ила тортиб ола бошлашди. Бу талончилик ва карокчиликнинг янгича"маданиятлик" услуби ва диндорларни Аллохни итоатидан уз итоатларига буйинсундириш хийласи эди. Дехкон,савдогар, уламо ва мазхабга тааллуди бор кишиларни агарчи укиш-ёзишни билмасалар хам, барчасини"хукуки шахрият" (фударолик)данмахрум этишди. Исломнинг буюк арконлари намоз ва руза улкан"жиноят" деб хисобланди. Хажга бориш ман этилди. Масжидлар беркитила бошланди. Масжидларниберкитишга бир неча хийлауйлаб топишди:<
...Ещё
Шу вактдаЛенин бошчилигидаги коммунистлар Керенский хукуматини агдариб, бутун Русияни уз кулларига олишди.1918 йилнинг февралида Туркистонга ёвузонахамла этишиб, унинг бир нечакунлик озодлигини улим жарига кулатдилар. 1918 йилнинг декабрида Бухоро ваХивага чангал солинди. Коммунистлар Туркистонни кулга киритиши билан боглар, ерлар, дукон ва корхоналарни зуравонлик ила тортиб ола бошлашди. Бу талончилик ва карокчиликнинг янгича"маданиятлик" услуби ва диндорларни Аллохни итоатидан уз итоатларига буйинсундириш хийласи эди. Дехкон,савдогар, уламо ва мазхабга тааллуди бор кишиларни агарчи укиш-ёзишни билмасалар хам, барчасини"хукуки шахрият" (фударолик)данмахрум этишди. Исломнинг буюк арконлари намоз ва руза улкан"жиноят" деб хисобланди. Хажга бориш ман этилди. Масжидлар беркитила бошланди. Масжидларниберкитишга бир неча хийлауйлаб топишди:
1. Аввалмасжид ва мадрасаларнинг вакф ерлари тортиб олиниб, улар уз таъминотлариданмахрум этилди.
2. Масжидларни очик колишига шарт килиб катта микдорда соликсолинди. Улар саховатлик кишилар хайру-садакайигиб соликни адо этишаётганини куришгач, хайрия этувчиларгахам солик сола бошладилар. Ошкора бундай эълон килишди: "Кимки масжид соликларини адо этар экан, биз уларни узхазиналарини яшириб куйишда айблаймиз ва уларданмол-мулкини тортиб оламиз. (Бировнинг мулкини зуравонлик билан тортиб олиш хакикий карокчиликдур).
3. Агар бу соликлар уз вадтида адоэтилмаса, бир хафтадан сунг масжидгаяна зиёда солик солинарди. Шу шаклда кундан кунга солик
Натижада,одамлар уйларида намоз укишга мажбур була бошлашди. Бунинг окибатида масжидлар хувиллаб колди.
Масжидлар бу холатга тушгандан сунгкоммунистлар тупланиб: "Фалон масжид бекор колди,у ерда хеч ким намоз укимайди, хукумат уни бирор корхона ихтиёрига топшириш керак" - деб кароркабул килишарди. Эртасига уларнинг бу карори уз газеталарида чоп этилар эди. Натижада улар масжидни эгаллаб,отхона, клуб ва маданият уйларига айлантиришар ёки бузиб ташлаб шахид этишарди.
Коммунистик партиянинг ташвикот идоралари хар бир махалладаочилиб, диннинг хилофига фасод сузларни таркатишар, диннимасхаралаб уни йукотиш йулларини ургатишар эди.
Улар"Одамларнинг бирор иш килишлари учун хукумат тарафиданижозатнома олишлари зару
...Ещё
Натижада,одамлар уйларида намоз укишга мажбур була бошлашди. Бунинг окибатида масжидлар хувиллаб колди.
Масжидлар бу холатга тушгандан сунгкоммунистлар тупланиб: "Фалон масжид бекор колди,у ерда хеч ким намоз укимайди, хукумат уни бирор корхона ихтиёрига топшириш керак" - деб кароркабул килишарди. Эртасига уларнинг бу карори уз газеталарида чоп этилар эди. Натижада улар масжидни эгаллаб,отхона, клуб ва маданият уйларига айлантиришар ёки бузиб ташлаб шахид этишарди.
Коммунистик партиянинг ташвикот идоралари хар бир махалладаочилиб, диннинг хилофига фасод сузларни таркатишар, диннимасхаралаб уни йукотиш йулларини ургатишар эди.
Улар"Одамларнинг бирор иш килишлари учун хукумат тарафиданижозатнома олишлари зарур" - дея янги карор чикардилар.Ижозатномасиз дехкончилик, косибчилик, хунармандлик васавдогарлик, хаттоки мардикорчиликка хам рухсат йукэди. Диний, миллий ва кавмий анъаналарни хурмат килувчи кишилар учун бу ижозатнома олиш тобора кийин була бошлади. Уни олишучун дин ва иймондан юз угириш лозим эди. Аввал бошдан саллани, кейинрод эса дуппини, соколни, паранжини, кейинрод эса иффат,хаё ва орномус, сунгра иймонга тажовуз килиш коммунистлар хийлалариданбири эди. Бир томондан котиллик, зуравонлик ва боскинчилик авжига чикди. Диндор,намозу рузага мустахкам кишиларга котилона хамлалар бошланди. Лекиншундай "адолатлик" хукумат томонидан бирор котил ушланиб жазо берилмас эди. Мусулмонларни эса килган ишларидан кийид ахтариб вахшиёна жазоларэдилар. Шу тарида минглаб мусулмонларни катл этдилар.
1927йилдан кейин бу котиллик ва хунрезликлар ислом кишилариганисбатан душманчилик тарзида янада авжига чикди.Коммунистлар исломга карши бухтонлар уюштиришар, Куръон, хадис, дин ва дин пешволаринимасхаралаб суратлар чизишар, бу суратларни йул буйига ва масжид деворларига ёпиштиришар эди.
Набийкарим соллаллоху алайхи ва салламнинг номи муборакларигалой чаплашар, театр ва кинолардамасхаромуз драмалар ижро этишарэди. Бу тахдирлардан юз угириш, назарни саклаш "жиноят" хисобланарэди. Коммунистларнинг зулмуситами ва хакоратларининг интихоий даражаси шунданиборат эдики, улар Пайгамбар алайхиссаломнинг фаразий хайкаллариниясаб чоррахаларга урнатиб куярди ва утганкетган йуловчиларни ушлашиб,мажбуран унга каратишар эди.
Бундай зулмлар мусулмон холатида умр кечиришни хохловчи инсонлар учун хижратдан (ёкижиходдан) бошда йулни курсатмас эди.
Мисол учун бир вокеани зикр киламан: Кунларнинг бирида кишлогимизнинг жомеъ масжидида коммунистларнинг мажлиси ташкилкилинди. Тамом кишлод ахлини йигилишга катнашишучун хукм этиб, иштирок этмаганларга жазо берилиши эълон килинди. Одамлар мажбуран тупланишди. Масжид лиммолим тулгандан кейин, мажлис бошланди.
Мажлис раисининг биринчи эълони:"Рухонийлар мажлисдан чикибкетсин" - деган сузи булди. Туркистонда динва мазхабга эътикодлик кишиларни "рухонийлар"деб аташар эди. Бу эълондансунг купчилик туриб, чикиб кетди. Масжидда фадат заиф мусулмонлар, баъзи фосик фожирлар ва ёш болалар колди. Чикиб кетганларнинг номлари ёзиб олинди.Масжид озгина вадт сукунатгачумди
...Ещё
Бундай зулмлар мусулмон холатида умр кечиришни хохловчи инсонлар учун хижратдан (ёкижиходдан) бошда йулни курсатмас эди.
Мисол учун бир вокеани зикр киламан: Кунларнинг бирида кишлогимизнинг жомеъ масжидида коммунистларнинг мажлиси ташкилкилинди. Тамом кишлод ахлини йигилишга катнашишучун хукм этиб, иштирок этмаганларга жазо берилиши эълон килинди. Одамлар мажбуран тупланишди. Масжид лиммолим тулгандан кейин, мажлис бошланди.
Мажлис раисининг биринчи эълони:"Рухонийлар мажлисдан чикибкетсин" - деган сузи булди. Туркистонда динва мазхабга эътикодлик кишиларни "рухонийлар"деб аташар эди. Бу эълондансунг купчилик туриб, чикиб кетди. Масжидда фадат заиф мусулмонлар, баъзи фосик фожирлар ва ёш болалар колди. Чикиб кетганларнинг номлари ёзиб олинди.Масжид озгина вадт сукунатгачумди. Сунгра каттид товушда кунгирок чала бошладилар.
Ха, ха Масжиднинг ичида шундайкилардилар. Тахкирлаш ва камситиш шу даражага етган эди. Кунгирок чалингандан кейин мажлис янада жонланди. Бир киши минбарга якинлашди, уни ислом файласуфи дея таништирдилар.У шахс бир соатча исломнинг зиддига огзидан купиклар сочибноурин, булмагур тухматлар килди.
Унинг бундай бехуда, кабих сузларини ёзишга кимнинг хам токати етарди?! Кисдача хулосаси шундай эди:
"Нотик" уз баёнотиданжунбушга келиб: "Бирорта савол берадиган борми?" - деб кичкирди.
Бу дарранданинг бухтонларини эшитибменинг коним кизиб кетди. Хаяжон билан урнимдантурдим ва уларнинг башараларига тик караб баралла овозда: "Сенинг бубухтонларингга жавоб берадиганларни чикариб, энди уларнинг рухларидан жавобсураяпсанми?!" - дедим.
Тусатдан:"Ушла, ушла" - деб бакириб колишди. Турт томондан куршаб олиб тепкива муштлар ёгдира бошлашди. Камзулим йиртилиб, куйлагим пора-пора булди. Сунгра "назорат ходим"лари урибсукиб ташкаригакувишди. Уйга бордим. Онам, опа-сингилларим холатимни куриб нихоятдапаришон булдилар. Онажонимнинг паришонлигини тасаввур этиб булмас эди. Паришон
...Ещё
"Нотик" уз баёнотиданжунбушга келиб: "Бирорта савол берадиган борми?" - деб кичкирди.
Бу дарранданинг бухтонларини эшитибменинг коним кизиб кетди. Хаяжон билан урнимдантурдим ва уларнинг башараларига тик караб баралла овозда: "Сенинг бубухтонларингга жавоб берадиганларни чикариб, энди уларнинг рухларидан жавобсураяпсанми?!" - дедим.
Тусатдан:"Ушла, ушла" - деб бакириб колишди. Турт томондан куршаб олиб тепкива муштлар ёгдира бошлашди. Камзулим йиртилиб, куйлагим пора-пора булди. Сунгра "назорат ходим"лари урибсукиб ташкаригакувишди. Уйга бордим. Онам, опа-сингилларим холатимни куриб нихоятдапаришон булдилар. Онажонимнинг паришонлигини тасаввур этиб булмас эди. Паришонлиги хакли эди. Куз унгларида(угиллари эмас) уммати мусулмоннинг хашри булаётган эди. Бу хашрдан бизнинг хонадонимиз хам махфуз эмас эди.
Хавфсизликходимлари (НКВД) амаким, икки тогам,поччам, икки холаваччам ва бир неча азизкариндошларимни "диний пешво" деганном билан уйларидан ушлаб кетишган эди. Хозиргачауларнинг кисматлари маълум эмас.
Онамсурадилар: "Углим, онанг сенга курбон булсин, сени ким бу куйгасолди?" Мен харчанд хийла килиб алдашга уринган сайин, онамнинг кистовлари зиёда буларди. Охири мажбур булиб, хамма вокеани сузлаб бердим. Онажоним эшитибйигладилар. Можаронинг хаммасини тинглагач, менга караб: "Кузимнингнури болам! Бу инсонлар, жохил ва бединдурлар. Хукумат шуларнинг кулидадир. Бу бехуда сафсатабозлар хакикатнинг"хо"сига хам етмагандирлар. Уларнингхурофоту тухматлари дини-исломга килинган очик бухтондан бошка нарса эмас!Яхши...! Энди, сенинг тугрингда уйлашга тугри келяпти. Юр, хозир таомегин" - дедилар.
Калбимшунчалик безовта ва сикилган эдики, таом ейишни хам хохламас эдим. Онажоним уз куллари билан мажбуран бир неча лукма едирдилар.
Кечанинг аксари утиб кетган эди. Онам ва укаларимменинг оркамда хуфтон намозини укишди. Онажониммени уз хужраларига олиб кетдилар ва бир китоббериб:"ол углим, мутолаа кил"-дедилар. Мен китобни очиб карадим, у Козонда чоп этилган "Сийратуннабий" нинг аввалги жилди эди. Онам кетганларидан кейин, мутолаага шунгиб кетдим. Тун буйишу холда утди. Субхидамда онам келиб китобни кулимдан олдилар-да, "углим,энди озгина дам олгин" - дедилар.
Бир неча дакика ухлаганимдан сунг,онажоним иккинчи бор келиб намози бомдодга уйготдилар. Субх намозини хамжамоат билан адо этдик. Кун чикиши билан, бог ишларига машгул булдим. Икки укаммактабга кетди. Улар пешиндан кейин уйга келиб, онамдан сурай бошлашди:
Кейин маълум булишича, мактабдатеатр куйишиб, унда намоз, руза ва бошка диний анъаналарга хамла килибмасхаралашган экан. Онам укамларнинг гапини эшитиб каттик газабланди вакоммунистларни каргай бошлади. Эртасига мактабда укамлардан драма хакидаги ота-оналар фикрини сурашибди. Шу сабабдан онамнинг "хукукишахрият" (фукаролик хукуки)дан махрум этдилар.
Шу уринда онам: "Эндибизларнинг иймонимиз синаладиган вакт келди. Бу ифлос, разил табиат, фосик инсонлар ушбу заминда диний хиссиётли бирор кишини тирик куйишмайди" - дедилар. Сунгра мени четга чорлаб:"Углим! Душман мени качон катл ёки сургун этиши маълум эмас. Бу ерда мусулмон булиб яшаш имкони колмади. Сенгахижрат этишинг учун рухсат бераман. Бирор мусулмонобод мамлакатга бориб исломийхаёт кечиргин" - дея ижозат бердилар. Шундан сунг купинча вактимизнимахфий маслахат билан утказар эдик.Менга ота-боболаримдан кимматбахо ва ноёб китоблар меро
...Ещё
Кейин маълум булишича, мактабдатеатр куйишиб, унда намоз, руза ва бошка диний анъаналарга хамла килибмасхаралашган экан. Онам укамларнинг гапини эшитиб каттик газабланди вакоммунистларни каргай бошлади. Эртасига мактабда укамлардан драма хакидаги ота-оналар фикрини сурашибди. Шу сабабдан онамнинг "хукукишахрият" (фукаролик хукуки)дан махрум этдилар.
Шу уринда онам: "Эндибизларнинг иймонимиз синаладиган вакт келди. Бу ифлос, разил табиат, фосик инсонлар ушбу заминда диний хиссиётли бирор кишини тирик куйишмайди" - дедилар. Сунгра мени четга чорлаб:"Углим! Душман мени качон катл ёки сургун этиши маълум эмас. Бу ерда мусулмон булиб яшаш имкони колмади. Сенгахижрат этишинг учун рухсат бераман. Бирор мусулмонобод мамлакатга бориб исломийхаёт кечиргин" - дея ижозат бердилар. Шундан сунг купинча вактимизнимахфий маслахат билан утказар эдик.Менга ота-боболаримдан кимматбахо ва ноёб китоблар мерос колган эди. Онамнингмаслахатлари билан мархум отамнинг олти газкалинликдаги мехмонхоналари деворини уйиб токча килдим-да, хаммакитобларни токчага териб, лойбилан сувоклаб чикдим. Хукуматбиздан бу иморатларни тортиб олиб, бузмасдан бирор корхонага тортиккилишига ишончимиз комил эди. Онамнинг "хукуки шахрий" (фукароликхукуки)дан махрум этилганларидан 23 кун кейин, хижрат сафарига равона булдим.
Мы используем cookie-файлы, чтобы улучшить сервисы для вас. Если ваш возраст менее 13 лет, настроить cookie-файлы должен ваш законный представитель. Больше информации
Комментарии 23
(давоми бор)
Утмиш
Менуйдан нима учун угри каби яшириниб чикдим? Ва кандай...? Бу саволларга жавоббериш учун утмишга кайтиш зарурдир...
Мен1915 йили Фаргона вилоятининг (хозирда Узбекистоннингмашхур вилоятларидан бири) Андижонмузофотидаги "Кайки" номли бир кичик кишлокда таваллуд топдим. Волиди мухтарамнинг номлари Хужахон домла, бобомнинг исмлариШайх Иззатуллох эди.
Волидамизнингкиблагохлари Гиёсиддин эшон Намангоний номи билан машхур эди. Бул зотлар уззамонасининг буюк дин олимларидан эдилар. Айникса Гиёсиддин бобом бутун Туркистонда"Устозул асотиза" (устозлар устози) куняси ила шухрат козонган булиб, нихоятда куп шогирдлари бор эди.
Отамнингнасаблари турт отагача олимлар ва тарикати накшбандиянинг х
...ЕщёУтмиш
Менуйдан нима учун угри каби яшириниб чикдим? Ва кандай...? Бу саволларга жавоббериш учун утмишга кайтиш зарурдир...
Мен1915 йили Фаргона вилоятининг (хозирда Узбекистоннингмашхур вилоятларидан бири) Андижонмузофотидаги "Кайки" номли бир кичик кишлокда таваллуд топдим. Волиди мухтарамнинг номлари Хужахон домла, бобомнинг исмлариШайх Иззатуллох эди.
Волидамизнингкиблагохлари Гиёсиддин эшон Намангоний номи билан машхур эди. Бул зотлар уззамонасининг буюк дин олимларидан эдилар. Айникса Гиёсиддин бобом бутун Туркистонда"Устозул асотиза" (устозлар устози) куняси ила шухрат козонган булиб, нихоятда куп шогирдлари бор эди.
Отамнингнасаблари турт отагача олимлар ва тарикати накшбандиянинг халифалиги билан богланар эди.
Менинг насабим онам тарафиданхазрат Хусайн розияллоху анхуга етар эди. Бобокалонларим хазрат Кутайба ибни Муслим(рохимахуллох) билан дин равнаки учун Туркистонга хамрох булиб келибшул жойда яшаб колган эканлар. Уша даврдан бери бу хонадонданулуг шайхлар, буюк уламолар етишиб чикданэкан. Уларнинг кабрлари мен хижрат килган вактда хам бор эди.
Ёвуз рус боскинчилари Туркистон заминига тажовуз этганида бобом Гиёсиддинэшон ва онамнинг тогаси Ботирхон тура Намангоний ул боскинчиларга каршичикканларнинг аввалги сафида булдилар.
Бу"гунох"лари учун улар ушланиб, умрбод зиндонбанд килинди. Мислсизетказилган азоблар натижасида, бу бевафо имтихон ховлисидан голиб булиб, очикюз билан Роббимиз хузурига сафар килдилар.
Менингуч тогам бор булиб, бирлари Абдулхамидхон тура, яна бирлари Абдуррашидхон турава Мухйиддинхон тура эдилар. Нихоятда такводор, зохид ва пархезкор бузругларбулиб барча авоммухос уларга мурожаат этишарди.
Хонадонимизкаттагина оила булиб 11 нафар ака-ука ва опа-сингил эдик. Беш угил ва икки киз менданкатта эдилар. Хонадонимиздагиаёллар араб ва форс тилларининг олималари булиб, онам ва турт холам хам пухтаолималар эди. Тирикчилигимиз дехкончилик ва савдо-сотик биланбулар,
тахминан 5 гектар еримиз бор булиб,ярми лалмикор ва ярми сувлик эди. Унда богу-роглар хам чангалзорлар хамтопиларди. Хуллас, кунлар хушхоллик билан утарди. Туркистон дехкончилик низомихусусида тушунмовчиликка бормасликкерак. Дехкон хакикий ер хокими ва хужайини деб саналарди.
Дехкончилик ривожланган, лекин дехконлархаккига куз олайтирилмас, уларга мехнатларининг хосили тулик ундириб берилар эди.Уз ери булмаган дехкон камдан-кам топиларди. Ерлар Хиндисто
...ЕщёХонадонимизкаттагина оила булиб 11 нафар ака-ука ва опа-сингил эдик. Беш угил ва икки киз менданкатта эдилар. Хонадонимиздагиаёллар араб ва форс тилларининг олималари булиб, онам ва турт холам хам пухтаолималар эди. Тирикчилигимиз дехкончилик ва савдо-сотик биланбулар,
тахминан 5 гектар еримиз бор булиб,ярми лалмикор ва ярми сувлик эди. Унда богу-роглар хам чангалзорлар хамтопиларди. Хуллас, кунлар хушхоллик билан утарди. Туркистон дехкончилик низомихусусида тушунмовчиликка бормасликкерак. Дехкон хакикий ер хокими ва хужайини деб саналарди.
Дехкончилик ривожланган, лекин дехконлархаккига куз олайтирилмас, уларга мехнатларининг хосили тулик ундириб берилар эди.Уз ери булмаган дехкон камдан-кам топиларди. Ерлар Хиндистон ва Покистон сингари заминдор бойлар тасарруфи остида эмас эди.
Хонадонимизэркаклари такрибан барчаси шахид булиб кетишди. Онам олима булгани учун таълимнионамнинг рахномаликларида бошладим. Ибтидоий дарсликларни уз кишлогимизда, давомини эса Кукон, Наманган, Самарканд ва Шахрисабз томонларда яширинча давомэттирдим. Чунки болшевиклар Туркистонни ишгол килгандан сунг диний таълим урганишни ман этган эдилар. Дин етказиш ва таркатиш нихоятда улкан "гунох"хисобланар, гуёки диний илм урганиш уз хохиш билан мусибат талаб этиш маъносида эди.
Жасоратёки хижрат сабаби
Рус инкилобидан олдин, чор Русияси даврида замонавий таълим-тарбия факатномигагина буларди. Чунки таълим рус тилида булар, иккинчидан бу таълимийидораларнинг бонкаруви ва интизоми католикпопларнинг кулида булиб, аксар вакт устозлар хам улардан тайин этиларди. Уларнинг таълим бериш максадларидан бири мусулмонларнингфарзандларини насронийлаштириш хамда бу таълимгохнинг хар бир битирувчисини уздинидан махрум этиб, динсиз русларнинг ифлосона хаёт тарзини химоя килувчи этиб тарбиялашэди.
Шунингучун аксар мусулмонлар бу идоралар билан уз алокаларини узишган эди. Туркистон буйлаб эса мингларчадиний таълим марказлари мавжуд булиб, у ерда туркий тилда таълим берилар эди.Бирор шахар ёки кишлок бу диний дарсгохлардан холи эмас эди. Саховатликбой-бадавлат мусулмонлар мадрасаларнинг таъминот
...ЕщёЖасоратёки хижрат сабаби
Рус инкилобидан олдин, чор Русияси даврида замонавий таълим-тарбия факатномигагина буларди. Чунки таълим рус тилида булар, иккинчидан бу таълимийидораларнинг бонкаруви ва интизоми католикпопларнинг кулида булиб, аксар вакт устозлар хам улардан тайин этиларди. Уларнинг таълим бериш максадларидан бири мусулмонларнингфарзандларини насронийлаштириш хамда бу таълимгохнинг хар бир битирувчисини уздинидан махрум этиб, динсиз русларнинг ифлосона хаёт тарзини химоя килувчи этиб тарбиялашэди.
Шунингучун аксар мусулмонлар бу идоралар билан уз алокаларини узишган эди. Туркистон буйлаб эса мингларчадиний таълим марказлари мавжуд булиб, у ерда туркий тилда таълим берилар эди.Бирор шахар ёки кишлок бу диний дарсгохлардан холи эмас эди. Саховатликбой-бадавлат мусулмонлар мадрасаларнинг таъминоти учун уз ерларини вакф этишар, таълим эсатолиби илмларга бепул ургатиларэди. Лекин озик-овкат, укув дарсликлари толибларнинг уз ёнларидан булиб, 12-16йиллик таълим харажатларини уз зиммаларига олишар эди. Битирувчи талабалар вилоятларда муфтийликэтишар, мусулмонларнинг шахсий конунларига алокалик адолат марказларида бирорвазифада коим булар ёки тижорат ишларибилан шугулланар эдилар.
Бу таълимгохлар узи бир олам булибсиёсат майдони бутунлай тарк килинган, уламолар бу майдоннидинсизлар кулига топшириб куйган эдилар. Туркистоний муошара олами исломданузиб куйилган эди. Хар бир шахс шоир ва хаваскор эди.Йилнинг ярми сайру-хурсандчилик, овчилик билан утказилар, обру орттириш учунмол-дунёни бехисоб сарф килиш бизнинг фахримиз ва имтиёзий шаънимиз хисобланар эди. Куп уламоларимиз торназар билан шаръий масалаларда низолашишар, бубилан ислом хакида чукуррок мулохазаэтишдан гафлатда колишар эди. Тасаввуф илми ривожланганбулиб, баъзи бир машойих ва суфийлар муошара ва халкнинг амалий масалаларидан юз угириб,хонакохларга шунгиб кетишганди.
Мурокаба,кашфи кубур, узлат, риёзат, чилла ва вахдатул вужуд борасидагибахсу-мунозаралар уларнинг машгулотига айланиб колган эди ва муридларга хамшулар талкин этиларди. Агар бирор киши уларнинг узаро масалаталашишлари ва халкдан юз угирганларини танкид этса, улар:
- Бизга бирор душман хамлаэтяптими?! Агар хамла этса, биз жиход майдонига тайёрмиз. Хонакохларимизнинг тарбиятиданхакикий максад жиходга тайёрлашдир, - дея жавоб беришарди. Туркистон мусулмонларининг кеча-кундузлари шу тарзда давом этарди.
1917йил февралида Русияда инкилоб юз берди. Ок подшох хукумати агдарилиб, Керенский рахбарлигида эркпарастлар мувакдат хукумат коим килишди. Бундан фойдаланибТуркистон хам уз озодлигини эълон этди.
КуконТуркистон пойтахти килинди. Мувадкат хукумат рахбарлари хам Туркистонозодлигини кабул килди. Лекин мувадкат хукумати кул остида "Миллий мухофиз"ларданбошка кувватлик армия йук эди. Туркистон хукуматининграхнамолари озодликни мустахкамлаш учун кеча-ю кундуз тинимсиз мехнаткилишди. Уламолар хам бу ишда катта ёрдам курсатишди. Конуншунослик мажлиси барпо этилиб, конунчилик дастури тезлик билан тузила бошлади.
Шу вактдаЛенин бошчилигидаги коммунистлар Керенский хукуматини агдариб, бутун Русияни уз кулларига олишди.1918 йилнинг февралида Туркистонга ёвузонахамла этишиб, унинг бир нечакунлик озодлигини улим жарига кулатдилар. 1918 йилнинг декабрида Бухоро ваХивага чангал солинди. Коммунистлар Туркистонни кулга киритиши билан боглар, ерлар, дукон ва корхоналарни зуравонлик ила тортиб ола бошлашди. Бу талончилик ва карокчиликнинг янгича"маданиятлик" услуби ва диндорларни Аллохни итоатидан уз итоатларига буйинсундириш хийласи эди. Дехкон,савдогар, уламо ва мазхабга тааллуди бор кишиларни агарчи укиш-ёзишни билмасалар хам, барчасини"хукуки шахрият" (фударолик)данмахрум этишди. Исломнинг буюк арконлари намоз ва руза улкан"жиноят" деб хисобланди. Хажга бориш ман этилди. Масжидлар беркитила бошланди. Масжидларниберкитишга бир неча хийлауйлаб топишди:<
...ЕщёШу вактдаЛенин бошчилигидаги коммунистлар Керенский хукуматини агдариб, бутун Русияни уз кулларига олишди.1918 йилнинг февралида Туркистонга ёвузонахамла этишиб, унинг бир нечакунлик озодлигини улим жарига кулатдилар. 1918 йилнинг декабрида Бухоро ваХивага чангал солинди. Коммунистлар Туркистонни кулга киритиши билан боглар, ерлар, дукон ва корхоналарни зуравонлик ила тортиб ола бошлашди. Бу талончилик ва карокчиликнинг янгича"маданиятлик" услуби ва диндорларни Аллохни итоатидан уз итоатларига буйинсундириш хийласи эди. Дехкон,савдогар, уламо ва мазхабга тааллуди бор кишиларни агарчи укиш-ёзишни билмасалар хам, барчасини"хукуки шахрият" (фударолик)данмахрум этишди. Исломнинг буюк арконлари намоз ва руза улкан"жиноят" деб хисобланди. Хажга бориш ман этилди. Масжидлар беркитила бошланди. Масжидларниберкитишга бир неча хийлауйлаб топишди:
1. Аввалмасжид ва мадрасаларнинг вакф ерлари тортиб олиниб, улар уз таъминотлариданмахрум этилди.
2. Масжидларни очик колишига шарт килиб катта микдорда соликсолинди. Улар саховатлик кишилар хайру-садакайигиб соликни адо этишаётганини куришгач, хайрия этувчиларгахам солик сола бошладилар. Ошкора бундай эълон килишди: "Кимки масжид соликларини адо этар экан, биз уларни узхазиналарини яшириб куйишда айблаймиз ва уларданмол-мулкини тортиб оламиз. (Бировнинг мулкини зуравонлик билан тортиб олиш хакикий карокчиликдур).
3. Агар бу соликлар уз вадтида адоэтилмаса, бир хафтадан сунг масжидгаяна зиёда солик солинарди. Шу шаклда кундан кунга солик
микдорикупайиб борар эди.
4. Хаттоки, намозхонларга "Намоз солиги"солинди.
Натижада,одамлар уйларида намоз укишга мажбур була бошлашди. Бунинг окибатида масжидлар хувиллаб колди.
Масжидлар бу холатга тушгандан сунгкоммунистлар тупланиб: "Фалон масжид бекор колди,у ерда хеч ким намоз укимайди, хукумат уни бирор корхона ихтиёрига топшириш керак" - деб кароркабул килишарди. Эртасига уларнинг бу карори уз газеталарида чоп этилар эди. Натижада улар масжидни эгаллаб,отхона, клуб ва маданият уйларига айлантиришар ёки бузиб ташлаб шахид этишарди.
Коммунистик партиянинг ташвикот идоралари хар бир махалладаочилиб, диннинг хилофига фасод сузларни таркатишар, диннимасхаралаб уни йукотиш йулларини ургатишар эди.
Улар"Одамларнинг бирор иш килишлари учун хукумат тарафиданижозатнома олишлари зару
...ЕщёНатижада,одамлар уйларида намоз укишга мажбур була бошлашди. Бунинг окибатида масжидлар хувиллаб колди.
Масжидлар бу холатга тушгандан сунгкоммунистлар тупланиб: "Фалон масжид бекор колди,у ерда хеч ким намоз укимайди, хукумат уни бирор корхона ихтиёрига топшириш керак" - деб кароркабул килишарди. Эртасига уларнинг бу карори уз газеталарида чоп этилар эди. Натижада улар масжидни эгаллаб,отхона, клуб ва маданият уйларига айлантиришар ёки бузиб ташлаб шахид этишарди.
Коммунистик партиянинг ташвикот идоралари хар бир махалладаочилиб, диннинг хилофига фасод сузларни таркатишар, диннимасхаралаб уни йукотиш йулларини ургатишар эди.
Улар"Одамларнинг бирор иш килишлари учун хукумат тарафиданижозатнома олишлари зарур" - дея янги карор чикардилар.Ижозатномасиз дехкончилик, косибчилик, хунармандлик васавдогарлик, хаттоки мардикорчиликка хам рухсат йукэди. Диний, миллий ва кавмий анъаналарни хурмат килувчи кишилар учун бу ижозатнома олиш тобора кийин була бошлади. Уни олишучун дин ва иймондан юз угириш лозим эди. Аввал бошдан саллани, кейинрод эса дуппини, соколни, паранжини, кейинрод эса иффат,хаё ва орномус, сунгра иймонга тажовуз килиш коммунистлар хийлалариданбири эди. Бир томондан котиллик, зуравонлик ва боскинчилик авжига чикди. Диндор,намозу рузага мустахкам кишиларга котилона хамлалар бошланди. Лекиншундай "адолатлик" хукумат томонидан бирор котил ушланиб жазо берилмас эди. Мусулмонларни эса килган ишларидан кийид ахтариб вахшиёна жазоларэдилар. Шу тарида минглаб мусулмонларни катл этдилар.
1927йилдан кейин бу котиллик ва хунрезликлар ислом кишилариганисбатан душманчилик тарзида янада авжига чикди.Коммунистлар исломга карши бухтонлар уюштиришар, Куръон, хадис, дин ва дин пешволаринимасхаралаб суратлар чизишар, бу суратларни йул буйига ва масжид деворларига ёпиштиришар эди.
Набийкарим соллаллоху алайхи ва салламнинг номи муборакларигалой чаплашар, театр ва кинолардамасхаромуз драмалар ижро этишарэди. Бу тахдирлардан юз угириш, назарни саклаш "жиноят" хисобланарэди. Коммунистларнинг зулмуситами ва хакоратларининг интихоий даражаси шунданиборат эдики, улар Пайгамбар алайхиссаломнинг фаразий хайкаллариниясаб чоррахаларга урнатиб куярди ва утганкетган йуловчиларни ушлашиб,мажбуран унга каратишар эди.
Бундай зулмлар мусулмон холатида умр кечиришни хохловчи инсонлар учун хижратдан (ёкижиходдан) бошда йулни курсатмас эди.
Мисол учун бир вокеани зикр киламан: Кунларнинг бирида кишлогимизнинг жомеъ масжидида коммунистларнинг мажлиси ташкилкилинди. Тамом кишлод ахлини йигилишга катнашишучун хукм этиб, иштирок этмаганларга жазо берилиши эълон килинди. Одамлар мажбуран тупланишди. Масжид лиммолим тулгандан кейин, мажлис бошланди.
Мажлис раисининг биринчи эълони:"Рухонийлар мажлисдан чикибкетсин" - деган сузи булди. Туркистонда динва мазхабга эътикодлик кишиларни "рухонийлар"деб аташар эди. Бу эълондансунг купчилик туриб, чикиб кетди. Масжидда фадат заиф мусулмонлар, баъзи фосик фожирлар ва ёш болалар колди. Чикиб кетганларнинг номлари ёзиб олинди.Масжид озгина вадт сукунатгачумди
...ЕщёБундай зулмлар мусулмон холатида умр кечиришни хохловчи инсонлар учун хижратдан (ёкижиходдан) бошда йулни курсатмас эди.
Мисол учун бир вокеани зикр киламан: Кунларнинг бирида кишлогимизнинг жомеъ масжидида коммунистларнинг мажлиси ташкилкилинди. Тамом кишлод ахлини йигилишга катнашишучун хукм этиб, иштирок этмаганларга жазо берилиши эълон килинди. Одамлар мажбуран тупланишди. Масжид лиммолим тулгандан кейин, мажлис бошланди.
Мажлис раисининг биринчи эълони:"Рухонийлар мажлисдан чикибкетсин" - деган сузи булди. Туркистонда динва мазхабга эътикодлик кишиларни "рухонийлар"деб аташар эди. Бу эълондансунг купчилик туриб, чикиб кетди. Масжидда фадат заиф мусулмонлар, баъзи фосик фожирлар ва ёш болалар колди. Чикиб кетганларнинг номлари ёзиб олинди.Масжид озгина вадт сукунатгачумди. Сунгра каттид товушда кунгирок чала бошладилар.
Ха, ха Масжиднинг ичида шундайкилардилар. Тахкирлаш ва камситиш шу даражага етган эди. Кунгирок чалингандан кейин мажлис янада жонланди. Бир киши минбарга якинлашди, уни ислом файласуфи дея таништирдилар.У шахс бир соатча исломнинг зиддига огзидан купиклар сочибноурин, булмагур тухматлар килди.
Унинг бундай бехуда, кабих сузларини ёзишга кимнинг хам токати етарди?! Кисдача хулосаси шундай эди:
1. Диний мазхабларнинг, хусусанисломнинг максади авомнингдилига худонинг тасаввурини киритиб,уларни узларига буйсундиришдир.
2. Бутасаввурни киритиш сармоядорлар ва муллоларнинг уз
манфаатлариучун кузлаб чикарилган ихтироларидир.
3. Аллох,Росул, жаннат, дузах, Киёмат,хашр, нашр, фаришта ва бошкабарча эътидодлар уйдирма ва хурофотлардир (Аллох сакласин!) Коммунистлар партияси бутасаввуротларни яксон килиб авому мехнаткашларни"рухоний"ларнинг макр хийла турларидан халос килишга катъий карор килди - деган мазмундан иборат эди.
Бу коммунистлар содда, илмсиз мусулмонлар учун куллаган кабих режалари узоккаетмай, оддий бир супурги ургимчак уясини вайрон этганидек вайрон булиб,уларнинг хакикий башаралари очилди. Уларузларининг ёвуз башараларини мехнаткашларга хомий, вахшиёна максадларини халоскорликёрдами, дея никоблардилар.
Аммо халкимиз айтганидек: "Хак эгилади, букилади, лекин синмайди".
"Нотик" уз баёнотиданжунбушга келиб: "Бирорта савол берадиган борми?" - деб кичкирди.
Бу дарранданинг бухтонларини эшитибменинг коним кизиб кетди. Хаяжон билан урнимдантурдим ва уларнинг башараларига тик караб баралла овозда: "Сенинг бубухтонларингга жавоб берадиганларни чикариб, энди уларнинг рухларидан жавобсураяпсанми?!" - дедим.
Хаяжонланимдан нималарни сузладимбилмадим, лекин шуни сездимки, масжидга вахимали сукунатчумган, бу сукунатда факатгина менинг овозим баралла янграрди.
Тусатдан:"Ушла, ушла" - деб бакириб колишди. Турт томондан куршаб олиб тепкива муштлар ёгдира бошлашди. Камзулим йиртилиб, куйлагим пора-пора булди. Сунгра "назорат ходим"лари урибсукиб ташкаригакувишди. Уйга бордим. Онам, опа-сингилларим холатимни куриб нихоятдапаришон булдилар. Онажонимнинг паришонлигини тасаввур этиб булмас эди. Паришон
...Ещё"Нотик" уз баёнотиданжунбушга келиб: "Бирорта савол берадиган борми?" - деб кичкирди.
Бу дарранданинг бухтонларини эшитибменинг коним кизиб кетди. Хаяжон билан урнимдантурдим ва уларнинг башараларига тик караб баралла овозда: "Сенинг бубухтонларингга жавоб берадиганларни чикариб, энди уларнинг рухларидан жавобсураяпсанми?!" - дедим.
Хаяжонланимдан нималарни сузладимбилмадим, лекин шуни сездимки, масжидга вахимали сукунатчумган, бу сукунатда факатгина менинг овозим баралла янграрди.
Тусатдан:"Ушла, ушла" - деб бакириб колишди. Турт томондан куршаб олиб тепкива муштлар ёгдира бошлашди. Камзулим йиртилиб, куйлагим пора-пора булди. Сунгра "назорат ходим"лари урибсукиб ташкаригакувишди. Уйга бордим. Онам, опа-сингилларим холатимни куриб нихоятдапаришон булдилар. Онажонимнинг паришонлигини тасаввур этиб булмас эди. Паришонлиги хакли эди. Куз унгларида(угиллари эмас) уммати мусулмоннинг хашри булаётган эди. Бу хашрдан бизнинг хонадонимиз хам махфуз эмас эди.
Хавфсизликходимлари (НКВД) амаким, икки тогам,поччам, икки холаваччам ва бир неча азизкариндошларимни "диний пешво" деганном билан уйларидан ушлаб кетишган эди. Хозиргачауларнинг кисматлари маълум эмас.
Онамсурадилар: "Углим, онанг сенга курбон булсин, сени ким бу куйгасолди?" Мен харчанд хийла килиб алдашга уринган сайин, онамнинг кистовлари зиёда буларди. Охири мажбур булиб, хамма вокеани сузлаб бердим. Онажоним эшитибйигладилар. Можаронинг хаммасини тинглагач, менга караб: "Кузимнингнури болам! Бу инсонлар, жохил ва бединдурлар. Хукумат шуларнинг кулидадир. Бу бехуда сафсатабозлар хакикатнинг"хо"сига хам етмагандирлар. Уларнингхурофоту тухматлари дини-исломга килинган очик бухтондан бошка нарса эмас!Яхши...! Энди, сенинг тугрингда уйлашга тугри келяпти. Юр, хозир таомегин" - дедилар.
Калбимшунчалик безовта ва сикилган эдики, таом ейишни хам хохламас эдим. Онажоним уз куллари билан мажбуран бир неча лукма едирдилар.
Кечанинг аксари утиб кетган эди. Онам ва укаларимменинг оркамда хуфтон намозини укишди. Онажониммени уз хужраларига олиб кетдилар ва бир китоббериб:"ол углим, мутолаа кил"-дедилар. Мен китобни очиб карадим, у Козонда чоп этилган "Сийратуннабий" нинг аввалги жилди эди. Онам кетганларидан кейин, мутолаага шунгиб кетдим. Тун буйишу холда утди. Субхидамда онам келиб китобни кулимдан олдилар-да, "углим,энди озгина дам олгин" - дедилар.
Бир неча дакика ухлаганимдан сунг,онажоним иккинчи бор келиб намози бомдодга уйготдилар. Субх намозини хамжамоат билан адо этдик. Кун чикиши билан, бог ишларига машгул булдим. Икки укаммактабга кетди. Улар пешиндан кейин уйга келиб, онамдан сурай бошлашди:
- Айтингчи онажон, коммунистлардиннинг душманими? Ошкора душманчилик килишяпти-я!
Кейин маълум булишича, мактабдатеатр куйишиб, унда намоз, руза ва бошка диний анъаналарга хамла килибмасхаралашган экан. Онам укамларнинг гапини эшитиб каттик газабланди вакоммунистларни каргай бошлади. Эртасига мактабда укамлардан драма хакидаги ота-оналар фикрини сурашибди. Шу сабабдан онамнинг "хукукишахрият" (фукаролик хукуки)дан махрум этдилар.
Шу уринда онам: "Эндибизларнинг иймонимиз синаладиган вакт келди. Бу ифлос, разил табиат, фосик инсонлар ушбу заминда диний хиссиётли бирор кишини тирик куйишмайди" - дедилар. Сунгра мени четга чорлаб:"Углим! Душман мени качон катл ёки сургун этиши маълум эмас. Бу ерда мусулмон булиб яшаш имкони колмади. Сенгахижрат этишинг учун рухсат бераман. Бирор мусулмонобод мамлакатга бориб исломийхаёт кечиргин" - дея ижозат бердилар. Шундан сунг купинча вактимизнимахфий маслахат билан утказар эдик.Менга ота-боболаримдан кимматбахо ва ноёб китоблар меро
...ЕщёКейин маълум булишича, мактабдатеатр куйишиб, унда намоз, руза ва бошка диний анъаналарга хамла килибмасхаралашган экан. Онам укамларнинг гапини эшитиб каттик газабланди вакоммунистларни каргай бошлади. Эртасига мактабда укамлардан драма хакидаги ота-оналар фикрини сурашибди. Шу сабабдан онамнинг "хукукишахрият" (фукаролик хукуки)дан махрум этдилар.
Шу уринда онам: "Эндибизларнинг иймонимиз синаладиган вакт келди. Бу ифлос, разил табиат, фосик инсонлар ушбу заминда диний хиссиётли бирор кишини тирик куйишмайди" - дедилар. Сунгра мени четга чорлаб:"Углим! Душман мени качон катл ёки сургун этиши маълум эмас. Бу ерда мусулмон булиб яшаш имкони колмади. Сенгахижрат этишинг учун рухсат бераман. Бирор мусулмонобод мамлакатга бориб исломийхаёт кечиргин" - дея ижозат бердилар. Шундан сунг купинча вактимизнимахфий маслахат билан утказар эдик.Менга ота-боболаримдан кимматбахо ва ноёб китоблар мерос колган эди. Онамнингмаслахатлари билан мархум отамнинг олти газкалинликдаги мехмонхоналари деворини уйиб токча килдим-да, хаммакитобларни токчага териб, лойбилан сувоклаб чикдим. Хукуматбиздан бу иморатларни тортиб олиб, бузмасдан бирор корхонага тортиккилишига ишончимиз комил эди. Онамнинг "хукуки шахрий" (фукароликхукуки)дан махрум этилганларидан 23 кун кейин, хижрат сафарига равона булдим.