Кичинекей бунтарь.

Түндүн бир оокуму болуп калган. Адыр этегиндеги чакан айылдын башындагы шиферлүү үйгө бир атчан бастырып келди. Эңкейип караңгы үйдүн терезесин камчы менен тыңылдатты. Татту уйкусунан чоочуп ойгонгон кемпирдин:
— Ой кимсиң?! – деген дабышы чыкты.
— Мен эле, Карачач эне, Мелисти ойготуңузчу? Мени менен дүкөнгө барып келсин. Атам бүгүн да аракка жумшады. Өзүм коркуп жатам, — деди атчан бала. Караңгыда өңү көрүнбөй үнү апкаарый чыккан баланын үнүнөн тааныды кемпир. Кулунбек экен. Кошуна турушкан Шаршендкулдун өгөй баласы.
— Алда каралдым ай! Бүгүн Мелис да таежесиникине кетти эле, деп кейип Карачач эне кепичин бутуна сала бөкчөндөп эшикке чыкты, — Ушу жети түндө сендей жаш баланы аракка жумшаганын койбоду го. — Түш! Биздикине жатып ал. Таң азандан дүкөнгө бара коёсуң, — деди аттын чылбырып кармап.
— Ой эне, болбойт да, — деди Кулунбек. Үйүндө коркундук да, чоочугандык да бар.
— Түнү менен апам эмне болду деп санаасы тынбайт да. Өзүм жалгыз деле коркпой барып келе алам, — деп аптыкты.
— Ий, айланайын. – деди Карачач эне, — оюңа эч нерсе алба, коркпо, ушул карыш турган жакын айыл сага окшогон чоң жигитке да кеп бекен, — деди Карачач эне Кулунбекти коркпой барып келүүгө шыктандырып. Дүкөн турган айылдын бирин-экин жарыгы бүлбүлдөп алыстан көрүндү. Бүркөө турган асманды караган эне:
— Жарыктык, кудайдын күнү дагы эле ачылбаптыр го, — деп үйүнө кирип төшөгүнө жатты, бирок эч уктай албады, — Э арагың менен кургур, биртике көзүм илинип кеткен экен… – Жуурканды жамына күңгүрөнүп өзүнчө сүйлөдү. Кайра Кулунбектин аянычтуу чыккан азыркы үнүн эстеди. Жүүнү бошой түшүп, Кулунбекти жети түндө аракка жумшаган Шаршенкулду ичинен өлгүдөй жек көрдү. Кыжыры келип: “О арак ичпей атаңдын кунун ичкир. Туугандарың менен жесир калган байкуш келиндин төркүнүнө астын-үстүн түшүп жатып эптеп алып төрөбөй калган айыбы үчүн кордоп кордукту тырнактай баласына да көрсөтүп жатасың, — деди үшкүрүнүп. Дагы жумшаган экен жаш баланы. Барбайм десе тиги зөөкүр кызыл камчыга албай коймок беле. Кийинки күндөрү байкуш бала бизди көп байыр ала баштады. Азыр да өзү жалгыз коркконунан келген туура, садагасы. Сенин да балтыр этиң толор” – Карачач эненин көз алдына Шаршенкулдун мас болуп келип ыдыранып аялын урганы, Кулунбектин чыркырап ыйлаганы тартылды. “Баш калкалар жакын туугандарың жок беле. Ушул зөөкүргө күнүң калгансып”… – дегенин да эстеди. Анда Кулунбектин апасы: “Карачач апа, мен буга ишенип келгем. Жакшы адам сезилген. Көрсө, тимеле зөөкүр турбайбы”, — деп жашын төгүп ыйлаган. “Шаршенкул сен Момункүлдүн сай-сөөгүн сыздатып жатасың. Баласын кубалап урганың – өлгөндүн үстүнө көмгөн болуп жатпайбы. Баласын бооруңа тартсаң сенин эле балаң болот эле да!” – дегенин да эстеди эне.
Кулунбектин өз атасы мал догдур Шыйкымбай балалуу болгонуна кудундап сүйүнүп жүргөн кезинде кырсыкка учурады. Ашуунун туу белинде машинасы оодарылып каза тапты. “Өлгөндүн өз шору экен. Ар ким бул жарык дүйнөдөн маңдайына жазылганын көрөт. Эми балам сен жаш өмүрүңдү бекер өткөрбөй белиңди бекем бууп, кайрадан отуңду тамыз” – дешип, бечера болуп көрүнгөн, төрөбөгөндүгү үчүн аялын кууп жиберген Шаршенкулга баш коштурушкан. Шаршенкул мындан да балалуу болбоду. Эл арасында ар кандай сөз жүрдү, бири а десе, бири бу деди. Шаршенкулдун кийинки күндөрү аракты көп ичип, үйүндө чыр кылганы да ушундан. Ага “ата” деп өз баласындай болуп мамиле жасаган Кулунбекке да ичи жылыбайт. Кайра ичи өрттөнүп. “Кайдагы баланы төрөп алып, эми төрөбөйсүң иттин катыны. Эми ушул бойдон куу баш өтөмбү ыя?! Тойдум ушул дүйнөгө” – деп Момункүлдү урганы урган.
Шаршенкул өз атасы эмес экендиги Кулунбек алгач, айылда болуп өткөн тойдо кулагы чалган. Абалбек-аке жаңы баскан баласына той өткөргөн. Ошол тойдо кызыл жүздүү чоочун адам:
— Ой тобо! Ушу Шаршенкулдун баласы да чоңоюп калган тура! – деп таң кала баркылдаган. Анын жанында олтурган ак калпакчан:
— Жо-ок, — деп тиги кишинин сөзүн кайтарды, — Бу бала Шаршенкулдун баласы беле. Кийинки алган зайыбын ээрчип келген бала эмеспи.
Бул сөз Кулунбектин кулагына шак этти. Ою он бөлүнүп, түз жуткандай жүрөгү тилинди…
* * *
Кулунбек атын “чу” деп коюп дүкөндү көздөй жалгыз келатты. Түн. Айлана сүрдүү. Атын кечүүгө бурду. Суунун чалп-чалп этиши кулагына жакшы угулуп кетти. Ушундай кечүүлөрдөн кинодогу актарды кууган Кызыл Армиянын аскерлериндей атын чаап өткүсү келди. Таттуу оюн бел алдындагы аюдай апсайган нерсе бузду. Жүрөгү шуу этти. Көзүн жуумп ийди. Муну Мелистен үйрөнгөн өткөн жолу. Ошентип ит мурундун жанынан өтүп кетти. Көөдөй кара түндө аракка жумшаган атасын жек көрүп баратты. Эртеңки сабагына даярдана албаганына кыжалат болду.
Ай ушу ачуу аракты чоң кишилер ичпей койсо эмне болушат. Чоң кишилер бир кызык. Мас болуп алышып сөгүнүшөт, уят болоорун билишпейт. Деги дүкөндөргө аракты саттырбай койсо кандай сонун болот эле.
Мына, дүкөнгө кароолчу болгон Бердалы чалдын үйү. Үйүнүн түбүндөгү карагайда электр шамы күйүп, эшигинин алдында бошогон арактардын ящиктери жыйылып турат.
Дүбүрттү угуп, уктап жактан кароолчу Бердалы жыгач керебетинен ыргып турду. Кулунбек:
— Салоом алейкум Бердалы аба. Үйдөгүлөр аракка жиберишти эле – деди.
— Кимдин баласы болосуң? – деди киркиреген үн. Кулунбек сабактан жооп бере, албаган балача унчукпады. Мурда келген күндөрү “Кимдин баласы болосуң?” – деген ушул чалдын суроосуна “Шаршенкулдун баласымын” деп ойлонбостон жооп берер эле. Ал ошол жообун азыр айта албады.
— Ой чунак. Эмне, атаңын атын утутуп калдыңбы ыя! О жолуң болгур, келе акчаңы. Канча бөтөлкө аласың? – деп колун суна Кулунбектин жанына келди Бердалы.
— Төрт бөтөлкө, — деп акчаны чөнтөгүнөн сууруп чыкты.
— О мурдуңду урайын, — деди Бердалы чал уурутунан жылмая – сен тиги жогорку айылдагы аракеч Шаршенкулдун баласы турбайсыңбы?
Эми тааныдым, — дегенде Кулунбектин бүткөн бою жылан чаккандай дүр дей түштү. “Мени баары эле аракеч Шаршенкулдун баласы дешет. Баягы тойдогу кишиче, Шаршенкулдун баласы эмес экеними билишпейби? Же ал калп эле айтып койдубу. Мейли калп айтсын мейли чын айтсын арак ичкичтиги үчүн Шаршенкулдун баласы эмесмин” – деди ичинен ызага уугуп жер караган калыбында.
— Аракка сен түнкүсүн көп келесиң го, үйүңдө меймандар барбы? Же атаң өзү ичеби? Жанындагы кошо келчү шеригиң кайда? – деген Бердалы чалдын суроолоруна эч жооп бербестен ат үсүндө башын ылдый кылып ызага буулуккандынан Кулунбектин ысык жашы аттын жалына таамп жатты. Бул тамган жаш “ата” деп жүргөн Шаршенкулду жек көрүүсүнөн буулугуп чыккан жаш эле.
— Бүгүн сага эмне болгон унчукпайсың? – деп таңданган чал арыдагы кемпирине корс этти.
— Тиги айылдагы Шаршенкул өлө тургансып жети түндө баласын жалгыз жибериптир.
Арак салынган сумканы алып чыккан чал: — Ме балам, абайла, атты чабам деп арактарды сындырып алып жүрбө. – Ал Кулунбектин көзүнөн таамп турган жашты байкаган жок. – Кош эмесе, үйүңө аман-эсен жет. Атаңа айта бар, өзүнүн иче турган арагы үчүн сени мындай түндө уйкудан калтырып жумшабасын!
— Мен Шаршенкулдун баласы эмесмин! – деп кыйкырып, ыза болгонундан ыйлап жиберди да аттын башын шарт буруп камчылана катуу чаап жөнөдү. Бир заматтын ортосунда баланын шумдуктуудай өзгөрүлгөнүнө таң болуп эси чыга түшкөн чал:
— Ой бала, сен соосуңбу! Токто бери. Эмне болду сага?! – деп кыйкыра далбаңдады. Ал Кулунбектин кийинки сөзүн укпай калды.
— Ай, Шаршенкулдун 10 сом карызы бар эмес беле, — деп кемпири үйүнөн чыга келди.
— О куу кемпир, эми кеткенде айтасыңбы, — деп Бердалы кемпирине кейиди. – Бир күн өзүнөн аларбыз. Баласы ыйлаган бойдон атын чаап кетти, атасына таарынган го, алган арагын сындырып албаса болду – деди.
Түнкү тынчтыкты буза көчөдө чаң ызгытып катуу чаап бараткан Кулунбекке иттер ажылдашып, артынан кубалашты. Айылдын сыртына бат эле чыгып, түнкү ээн талаада аттын тизгинин тарта эчкирип ыйлады.
— Эми сенин балаң эмесмин, сен аракечсиң! – деп кыжыры кайнап ээрдин кашынаф арактарды күч менен жерге чаба берди, чаба берди.
Аягы.
Теги: аңгеме Өмүралиев Кушубак Топчубаевичтин сайтынан алынды.
Сүрөттү Шедеврумдун жардамы менен мен тарттым🤗
Мага бул приложения жагат, чыгарма жүктөгөндө мазмунуна карата сүрөт тартсаң болот.
---Жүктөлгөн чыгармалардын сүрөттөрүн кайдан аласың? ..деп сурагандар, мына ушул приложения аркылуу, менин ой толгоомдун негизинде сүрөт тартылат.