💥Ташландиқ.

7-қисм.
Гр:🔥Ҳикоя ва қиссалар 🔥
Муаллиф: Дониёр Ахмаджонов.
(Айтишларича хаётда мутлоқ тасодифлар рўй бермайди, бу тасодифларни қайсидир тасодифлар рўёбга чиқаради.)
Лола “люкс” дан қайтгандан бери бугун учинчи марта цехга ишга чиқди. Назоратчилар хамма ўз иши билан овора бўлиб қолгач, ўз кузатув постларига ўтиб олишди. Чаёнгул иш орасида Лола билан сухбатлаша бошлади. Бу сухбат аслида бир бутун сухбат эмасди. Бунинг асло иложи хам йўқ эди. Икки киши узоқ гаплашиб қолганини кўрса назоратчилар дарров огохлантирарди. Шунда хам махбуслар ўз ишига қайтмаса резинка таёқлар ишга тушарди.
Шунинг учун Чаёнгул Лола билан йўл–ўлакай гаплашар, бу одатда икки томон хам бир оғиз гап айтиши билан якунланарди.
–Нима бўлди, ташқарига хабар беролдингми?–сўради Чаёнгул бир сафар Лолага яқинлашганда.
–Ха, жавоб хам келди, эрим автохалокатга учраганмиш, хозир бир жойда қолибди. У келолмайди!
–Афсус, Садоқатга қарши энди бошқа вариантга қўллашга мажбурмиз. Бугун эхтиёт бўл, Холдорда пичоқ бор. Кимгадир тажовуз қилмоқчи. Бу сен бўлшинг хам мумкин.
–Ха, тўғри, у айтган пулни беролмадим.
Чаёнгул Лоланинг олдида тахланиб қолган хом–ашёларни олиб, кейинги столга ўтиб кетди.
Цехнинг нариги бурчагида ишлаётган Фазилат исмли аёл бу иккисига зимдан қараб–қараб қўяётганди. Лола буни сезмади. Аммо, Чаёнгулнинг назаридан четда қолмаганда бу қарашлар. У бир сафар Лолага яқинлашганда бу хақда огохлантириб қўйди:
–Фазилат ола қараяпти, хушёр бўл. Хеч нарса сезмаганга ол, лекин доим диққатингда бўлсин.
–Фазилатни бир пайтлар Холдор қийнаган дейишади. Нега яна у Холдор билан бирлашиб олган.
–Буни ким билади дейсан. Жонини асраш учун Холдорга ялтоқланса керакда.
Лола ўзини иш билан машғул кўрсатаркан, Фазилатни кузата бошлади. Ғалати аёл эди бу Фазилат деганлари. Бирон марта тишини оқини кўрсатмайди. Қачон қараса хомуш, қовоқлари солинган. Айтишларича бу ерга янги келган кунлари Холдор билан бир камерага тушиб қолган. Тергов жараёнида хеч кимга айтмаганларини Холдорга айтган. Кейинчалик эса, бу сирлар терговчиларга маълум бўлиб қолган экан. Қаттиқ қийноқларни бошидан ўтказган дейишади. Орадан икки ой ўтиб эса хомиладор бўлиб қолгани маълум бўлади. У шундан сўнг Холдор билан уришиб қолган. Бу олишувда хомиласидан айрилган. Аслини олиб қараганда бу холат уни қувонтириши керак эди, харомининг туғилиши унга ёқмасди албатта. Аммо, бир қарашда у хомиласига ачинаётгандек. Холдор билан кейинги олишганда шу хақда ачиниш билан гапирган.
Кейин эса “люкс” да ўтириб чиққач ўзига келиб қолган. Холдорга сўзсиз бўйсуна бошлаган. Холдор уни синаш учун бир неча марта майда безориликларга чорлаганда, мутелик билан амалга оширган, Холдорнинг ишончига кирган.
Хозирда уни бошқа камерага олишган, аммо шунда хам Холдорга бўйсунишда давом этяпти.
Лола Фазилатнинг харакатларини зимдан кузатаркан, бу жимитдеккина аёл нималарни режа қилганини билгиси келарди.
Тушдан кейин хом ашё танқислиги туфайли махбуслар бир муддат бўшаб, бир–бирлари билан гаплашиб қолишди. Назоратчилар югуриб келиб, хаммани ўз жойига ўтишга мажбурлай бошлади.
–Материал тугаб қолдику, бизга бақиргунча омборга кириб чиқсанг бўлмайдими?–эътироз билдирди Фазилат. Бу гап назоратчига ёқмади. Қўлидаги резинка таёғини айлантирганча Фазилатга яқинлашди:
–Маслахатчи бўлиб қолибсанми?
–Қанақасига маслахатчи бўлай, бор гапни айтяпманда!
Назоратчи резинка таёғини унинг кўкрагига тақади. Оғриқ бериш учун бураб итара бошлади. Оғриқ зўрига чидолмаган Фазилат уни қўли билан итариб юборди. Назоратчи Лолага туртиниб, ерга ўтриб қолди.
–Ие, менга хужум қиляпсанми?–назоратчи қутуриб кетди. У ўрнидан тура солиб, Фазилатнинг бошига зарба берди. Фазилат чалғи теккан пичандек ерга қулади. Назоратчи бундан қаноатланмай, ерда ётган аёлнинг устига ташланди. Бошқа махбуслар гўй Фазилатга ёрдам бермоқчи бўлгандек назоратчининг йўлини тўсишди. Назоратчи уларни хар томонга итариб йўл оча бошлади. Гандираклаб ўрнидан турмоқчи бўлаётган Фазилат тепасига борди–да, уриш учун таёғини баланд кўтарди. Агар бу зарба аёлнинг бошига тегса борми, тил тортмай жон бериши аниқ. Аммо, зарба нишонга етолмади. Негадир Лола хаводаги резина таёқни тутиб қолганди. Гарчи у Фазилатни ўзига душман билса хам хозир
дилидаги рахм–шавқат хисси бу душманликдан устун келганди.
Назоратчи Лоланинг қорнига тепиб, қуролини унинг қўлидан ажратиб олдида, Фазилатни урди. Орадаги кичик сониялар Фазилатга қўл келганди. У ўзини ўнглаб, бир қадам қочишга улгурган, шунинг учун хам бошига тўғриланган зарба сонига келиб тушганди.
У дод деб нарига думалаб кетди. Воқеа жойига етиб келган иккинчи назоратчи шеригини тўхтатиб қолди. Унинг кўзлари “меёридан оширма” деган пинхона буйруқни акс эттирардиким, Фазилатни уриб аламидан чиққан биринчи назоратчи унга ён берди:
–Қани, хамма ўз жойига бориб турсин. Материал келгунча қўлларни орқага қилиб таёқдек қотиб турларинг!
Махбуслар шошиб ўз жойларига юришди. Орадан хеч қанча ўтмай тўртта махбус хом–ашё ортилган аравани етаклаб кирдию, цехда яна иш бошланди.
Фазилат хам бу вақт оралиғида танасидаги оғриқни енгиб, оқсоқланганча ўз жойига борди.
Лола уни зимдан кузатиб турганди. Фазилат иш орасида бошини кўтариб Лолага тикилди. Бу қарашларда чексиз алам, қайсарлик мужассам эдики, миннатдорлик нигохини кутган Лола, хафсаласи пир бўлиб ўз ишига машғул бўлди.
Фазилат гарчи Лолага ғалати қараш қилгандек бўлса хам, аслида у бу нигохлари билан Лолани курашга чорлаётганди. Зулмга қарши биргаликда курашга! Лола буни ўша пайтда тушунмаганди. Аммо, кейинчалик Фазилат бир иш қилдики, Лола бу аёлдан бекорга шубхаланганини билди.
Шомда цехдаги ишлар тугатилиб, махбусларга камерага қайтишга буйруқ бўлди. Чаёнгул саф оралаб Лолага етиб олдида, аста шивирлади.
–Лола, мана бу пулни олиб, Холдорга бер, йўқса эртага хаёт билан видолашасан. Менга айтишди, Холдорда пичоқ пайдо бўлибди.
–Йўқ, хеч қачон унга пул бермайман. Бошида бермадим, охиригача бермайман.
–Қайсарлик қилма, бу очкўзни вақтинча чалғитиб туради. Мақсадинга эришолмайсан бўлмаса!
–Оч одамга бир бурда берсанг тўяди. Очкўзга бир умр беришинг керак. Мен эса бир умр беролмайман. Хавотир олманг, бир иложини қилармиз! Пулни барибир тинтув хонасида олиб қўйишади.
–Унда сени дуо қиламан!–чаёнгул аста ундан узоқлашди.
Ишчи махбусларни махсус хонада тинтиб бўлишгач, камераларга кузата бошлашди. Лола ўзидан уч–тўрт қадам нарида хар замонда орқасига қараб қўяётган Фазилатга тикилгача темир зиналардан иккинчи қаватга кўтарила бошлади. Аёлларнинг бошлари орасидан эса тепада турган Холдорни кўриб қолди. Уни кўрдию, чаёнгулнинг гапини эслади. Агар Холдор кимгадир тажовуз қилмоқчи бўлса унда хозир жуда қулай пайт. Назоратчилар хали пастда, зинадан эса икки қатор бўлиб бир гала махбуслар кўтариляпти. Орадан келиб пичоқ солса, хеч ким пайқамай қолади. Кимдир кўриб қолса хам, кўрмаганга олади, жон ширинда!
Ана, Холдор ёнидан ўтиб бораётган махбусларга хунук иршайганча панжарага суяниб турибди. Фазилат унинг ёнидан ерга қарб ўтиб кетди. Лола Холдорга икки зина қолганда кафтидаги қўлбола пичоқни кўриб қолди. Кўрдию, юришдан тўхтади. Лекин, ортидан келаётган махбусларнинг зич сафи уни беихтиёр юқорига итариб чиқара бошлади.
Лола Холдорга яқинлашганда гўёки сувга калла ташлаётган сузувчидек чуқур нафас олди.
–Ташқаридан сенга олам келибди, соққани олдингми?–сўради Холдор Лола билан бирга қадам ташларкан.
–Йўқ, бу адвокат эди, пул олиб келмабди!–деди Лола.
–Чўпчагингни бошқа бировга айтсасан!–Холдор шартта унинг йўлини тўсдида ёқасидан чангаллади. Иккинчи қўли билан эса пичоқ уришга шайланди.
Лола энди ўлдим деб ўзини орқага ташлаганди, кутилмаганда Холдор оёғи осмондан бўлиб иккинчи этаждан пастга қулади. Сувга ташлаш учун хаво симирган Лола эди, аммо калла ташлаган Холдор бўлди.
Бу шунчалик кутилмаганда бўлдики, хеч ким нима бўлаётганини англамай қолди. Чинқирганча пастга қулаган Холдор боши билан бетон полга қулаганди. У бир қоп гўштдек “шалоп” этиб йиқилдию, оёқларини икки марта силтаб жимиб қолди. Ерда узалган қўлида эса пичоқ йилтираб туради.
–Хамманг камерага кир!–назоратчилар –бақир–чақир қилганча югуриб .
Улуғбек қанча сабр қилмасин захартанг қилиб, безовталиги ошаверди. Аксига олиб тувакни хам ташқарида қолдиришган экан. Болалардан бирортаси келиб қолар деган умидда бир соатдан ошиқ ётди. Нихоят ховлидан ёш болаларнинг овози келди. Афтидан Пўлатжон ким биландир ховлига кирган кўринади.
–Пўлатжо–он!–Улуғбек бор овозда ўғлини чақирди. Бироздан сўнг эшик очилиб Пўлатжон билан Зумрад кўринди. Қизчанинг қўлида қийғос гуллаган бодом шохи бор экан. Уй ичига бодом гулининг муаттар бўйи таралди.
–Чақирдингизми дадажон?
–Чақирдим болам, чақирдим. Менга гаршокни олиб кел ўғлим. Кейин обдастада сув хам олиб кел.
Пўлатжон билан Зумрад ташқарига чиқиб кетишди. Зум ўтмай бири тувакни иккинчиси обдастани кўтариб кириб келди.
–Бўлди болалар, ўйнайверинглар. Чақирганимда келасан, гаршокни олиб чиқиб, чайқаб қўясан!
Улуғбек минг азобда пақирга ўтириб олди. Кейин чойнакдаги муздек сувда ювуниб олди. Тўрт оёқли хассасига суяниб, диванига қайтаётганда, ховлидан катта одамнинг овози келди. У болалар билан нима хақдадир гаплашаётганди.
–Мени кўргани кимдир келди шекилли,–ўйлади йигит. Кейин тувакни олиб чиқиши учун ўғлини чақирди. Пўлатжон тувакни олиб чиқиб кетгач, эшик очилиб махалла оқсоқоли Хожи бува кириб келди.
–Улуғбек яхшимисан?–Хожи бува унинг тепасига яқинлашди.
–Келинг Хожи бува,–Улуғбек туриб ўтиришга уннади.
–Қўй, овора бўлма, ётавер!–Хожи бува тез келиб унинг елкасидан босди.–Қалайсан энди?
–Тузук Хожи бува, уй ичилар тинчми?
–Тинч болам, тинч. Ўзингдан гапир, қийналмаяпсанми?–Хожи бува хонанинг оғир хавосидан истар–истамас нафас оларкан, Улуғбекнинг ахволини тасаввур қилиб кўрди.–Келин қани, ишдами?
–Ха, эрталаб ишга кетувди.
–Ха–а, майли. Сенга бир хушхабарни етказишга кирувдим. Махалладан сенга ёрдам пули тариқасида маблағ ажратишга харакат қилгандик. Амалга ошди, энди олти ой мобайнида нафақа олиб турасан. Акрам духтир биланам учрашдим, сени ногиронлик гурухига чиқариш учун хужжат тайёрлашга киришди. Агар бу иш “ўхшаб” қолса моддий томондан анча далда бўлади сенга.
–Рахмат Хожи бува, бахтимизга кўп яшанг.
–Қани ўзингдан гапирчи, бу оёқлар юрай демаяптими?
–Юряпман Хожи бува, ўнг оёқ анча ўзига келиб қолди. Аммо, чап оёқ хоинлик қиляптида.
–Машқ қилдиряпсанми? Юрадиган сиёқи борми? Ё яна операция қилдириш керакмикан?
–Ха Хожи бува, яна бир марта операцияга қилдиришим керак, аммо бунга пул қаёқда дейсиз. Мушукни ўлигидек пул керак бўлади.
–Пул нима, қўлни кири, келади кетади. Вақтини ўтказмай операциянгни қилдирволда болам.
–Э–э, Хожи бува, “қўлимизни кири” қолмадида бошқа. Хабарингиз бўлса келинингиз ишида бироз камомад қилиб қўйган экан. Шуни тўлаяпмиз.
–Ие, бунақа гапларам борми? Бехабар қолибманку. Хозир электросетда ишлаяптими? Кеча монтёр боллар билан махаллада электр симларини текшириб юрган экан.
–Ха, мактабдан бўшаб электросетга ўтган.
–Мавриди келганда айтиб қўяй Улуғбек, ўша куни бир икккита махалладошларни хафа қилиб кетишибди. Катта жарима солди дейишяпти...
–Қанақа жарима, мен бехабар эканман,–хушёр тортди Улуғбек.
–Мамат танкист счёчигини тўхтатиб қўйган эканми, ё ўзи бузилиб тўхтаганми, хуллас анчага тушириб кетишибди. Маматку майли, айб ўзида дейлик. Аммо, Махфират кампирни бекор хафа қилишибди. Биласан, чоли ўтгандан кейин катта неварасини олиб келиб ховлисига уйлаб олганди. Невараси Воситжон бу йил Туркияга бориб яхши пул жўнатяпти шекилли, ховлисига темир валиш қурдирмоқчи бўлибди. Уста йигитлар сварка апаратини прямой столбага улашаётганда қўлга тушишибди. Хали биттаям электрод ишлатишмаган экан. Узр сўраб, энди қайтарилмайди десаям, “юз доллар берасан” деб оёқ тираб туриб олишганмиш. “Хозир прокуратурага ёзаман” деб қўрқитиб, пулини олиб кетишибди.
Қўшнилар хотинингни махалладошмиз деб йўлга солмоқчи бўлса хам ён бермапти. Ўзинг тушунасан Улуғбек, махалладош – бу тобуткаш дегани. Ўлса тобутини шу маххала кўтариб боради мозорга.
Энди, орқадан гапириш бўлсаям айтиб қўйяпман, хафа бўлмайсан. Ўғлим Садриддин хам бир гап топиб келди. Ўтган хафта қўшни махаллани текширишган экан. Кирган ховлисида хонама–хона кириб “ўғри ток” қидирармиш. Топиб олганларни катта суммага тушириб кетишяпти экан. Асли,
“ўғри ток” қилган жазога лойиқкуя, чунки хотининг вазифасини бажаряпти. Лекин, бу суммаларни давлатгамас, чўнтакка ураётгани иккинчи бир жиноят эмасми?
Эскиларда бир гап бор, бўри қўрасига тегмайди деган. Аммо, келин ўз қўрасиниям аямаяпти. Нариги кўчадаги мебелчи йигит борку, Сохибжонмиди исми? Ўша болани қарзи кўпайиб кетган экан. Уч юз минг дейишди адашмасам. Хотининг юз эллик берсангиз қарзингизни ноль–ноль қибераман деб пул олган экан. Халигача вадасини бажармабди. Сохибжон электросетга борса, қарз ўз холида турганмиш. Мамлакатни топиб учрашса, хавотир олманг тўғрилаб қўяман деб вада бериб жўнатибди. Сохибжон хурсанд бўлиб уйга келса, монтёрлар столбага чиқволиб, токни узаётганмиш. Мана шунақа гапларам бор Улуғбек.
–Тушундим Хожи бува, ўзи келсин гаплашиб қўяман.
–Ўғлим, мен келинни ёмонлаш учун келмадим, кўнглингга келмасин. Кези келганда гапириб қўйяпманда.
–Тўғри гапиряпсиз Хожи бува, хижолат бўлманг!
–Бўпти, мен қайтдим энди. Бугун эрта почтачи бола пулингни олиб келса керак. Духтир айтган ишни эса ўзим тезлаштираман. Группага чиқиб олсанг, келинни ишлатма. Уйда сенга қараб ўтирсин. Ахволинг яхшимас, бўмайди бунақа хаёт. Мана, ўзинг хам қўшниларни телевизорини, дазмолини тузатиб пул топяпсан экан. Дарвоза олдидаги хонангни устахона қилиб ол. Махаллада уста йўқ, қозонингни қайнатади устачилик.
–Хўп Хожи бува, рахмат.
Улуғбек оқсоқол чиқиб кетгач ўйга толди. “Ахмоқ хотин! Нималар қилиб юрибдия махаллада. Бекорга айтишмаган экан, хотин зоти бурни бўлмаса “бехи” ейди, деб”.
Йигит хотини келишини интизор кута бошлади. Агар хозир келганда қаттиқроқ сўкиб ташларди. Бироқ, узоқ кутиш оқибатида, бироз ховуридан тушиб қолди.
Мамлакат хам ишдан келиб, ўз хонасига кириб кетди. Кийимларини алмаштириб чиқар деб кута бошлади. Йўқ, хотини телевизор бор уйга ўтди. Аввалига болаларни жеркиб–жеркиб сўкаётган овози келиб турди. Кейин атроф жимиб қолди.
Улуғбек Пўлатжонни чақирди. Ўғли йўқ шекилли, Олтиной югуриб келди.
–Аянгни чақир қизим!
–Хўп дадажон,–Олтиной қайтиб кетди. Орадан ўн дақиқача вақт ўтиб Мамлакат норози қиёфада кириб келди.
–Ха, дадаси, ётипсизми?
–Ётиппан, нимаям қилардим. Кел, ўтир, гаплашадиган гап бор.
Улуғбек сухбатни махалладошларининг иноқлигидан бошлади. Гапни Айлантириб келиб, Мамлакатнинг қилиб юрган ишларига тақади.
–Яхши иш қилмаяпсан хотин. Бунақада махаллада қандай бош кўтариб юрамиз. Иссиқ–совуқ маракаларда доим биргамиз, кўз–кўзга тушганда уялиб қолмайлик.
–Хмм,–деди хотини сабрсизлик билан. Қошларининг чимирилиши, лабининг бурилишидан бу гаплар ёқмагани равшан эди.–Шикоят қилиб келишдими? Ким, қайси бири келди?
–Кимлигини нима ахамияти бор. Ким бўлсаям шу қишлоқ, шу махаллани одами. Ўлсак тобутимизни кўтаради. Яхшимас бу ишларинг. Оқсоқолнинг айтишича селсоветдан менга нафақа пули бериладиган бўлибди. Тез орада ногиронлик гурухига чиқаман, давлат пул ажратади. Сен яхшиси, аризангни ёз. Уйда юрганинг яхши экан.
–Ха–а,–деди хотини чўзиб.–оқсоқол шикоят қилиб келдими?
–Э–э, нима фарқи бор кимлигини? Сенга тушунтиряпманку!
–Дадаси, энди мени эшитинг! Мен кимларнидир гапига кириб ишимдан айрилмоқчи эмасман. Бу ерда сизга тувак тути–иб ўтиргани тоқатим йўқ. Ўзингиз ўйланг, Бу ерда ўтирсам, қайси мард келиб пул беради а? Қорин нима бўлади, уст–бошимиз нима бўлади? Сизга ажратилган арзимас пулга термулиб ўтирсам, рўзғорни ким тебратади?
–Менга маош чиқяпти. Кейин, нариги хонани устахона қиламиз, устачилик қилиб хам пул топа оламан.
Сен бу гапларимни хохла илтимос деб, хохла буйруқ деб қабул қил. Эртадан ишингни йиғиштир!
–Йиғиштирмайман! Хали камомад пуллариниям тўлаб улгурмадим. Аввал сизни кўрайчи, етарли пул топа оласми йўқми. Шунга қараб иш қиламиз.–Мамлакат шартта ўрнидан турди.
–Менга қара, мен гапирганда тескари қарама!
–Қўйинг, уришиб қоламиз хозир!–Мамлакат зарда билан қадам ташлаганча ташқарига чиқиб кетди!
Май ойига келиб ёз фаслининг кучи сезилиб қолди. Апрель ичи ёзга бўй эгмаган бахор, гохо тумтайиб олса, гохо кўз ёшларини шаррос тўкарди. Бир кун қуёш чиқса, эртасига табиат лунжини тўлдириб шишириб, замин узра хаво пуркашга тушарди. Бунинг таъсирида кучли бўрон туриб дов–дарахлар синган дейсизми, одамларнинг томидан шиферлар учган дейсизми... Хатто столбадаги симлар айқуш–уйқаш бўлиб, қисқа туташув оқибатида қишлоқдаги кўпчиликнинг электр қурилмалари куйиб кетди.
Оқибат Улуғбекка иш кўпайди. У қўп махалладошларининг телевизорларини, Магнитафонларини тузатиб бера бошлади. Қахрамонимиз бу сохада хали анча нўноқ эди. Бор билими мактабда фиизикадан аъло ўқиганию, “Ёш физиклар” тўгарагида олган билимлари эди. Ўзида хам электроникага бўлган қизиқишлари кучли бўлгани сабаб, ёшлигидан уйдаги қурилмалар ишдан чиқса, ўз холича тузатиб кўрарди.
Мактабда ўқиб юрган пайтлари физика устози билан телевизор ва магнитафон китоблариинг платалари схемасини ўқишни бироз ўрганганди. Бунинг таъсирида қурилманинг қандай ишлашини ва носоз холатда қаери панд бераётганини аниқлай оладиган бўлди.
У уйида устахона очгач, бир пайтлар қизиқишда сотиб олган радиотехника қўлланмаларини топиб, қайтатдан ўқиб чиқа бошлаганди. Тўғри у малакали уста бўлолмади, аммо ўзига келтиришаётган носоз қурилмаларнинг ярмидан кўпини таъмирлай оларди.
Энди унинг хар ой олаётган моддий ёрдами ва ишлаб топаётган “уста хақи” си рўзғор тебратишга етарли эди. Улуғбек шу кунларда яна хотинига ишдан бўшаш талабини қўйди. Ўртада қаттиқ тортишув бўлди. Оқибат шу бўлдики, Мамлакат эри билан умуман гаплашмай қўйди. Уни кўрсаям кўрмасликка, гапларини эшитмасликка оладиган бўлди.
Эрига зарда қилиб болаларга хам қўпол муносабатда бўлар, арзимаган гапга хам Ойбек билан Пўлатжонга шапалоқ тортиб юборар, Олтинойни эса, сонидан чимчилаб оларди. Охир –оқибат вазият шу даражага етдики, болалар Мамлакатни кўрганда бўрини кўрган қўзичоқдек пилдир–пис бўлиб қолишарди. Кечки овқатдан кейин югуриб Улуғбекнинг олдига чиқиб олишар, “дадажон бугун сиз билан ухлайлик” деб ялинишга тушарди.
Улуғбек хайрон эди, Пўлатжонку майли, қони бошқадир, аммо ўз жиянларигаям шунчалик золимлик қиладими? Шунчалик боладан кўнгли қолган экан, поччаси келганда бериб юбормайдими болаларни?
Азиз ўқувчим охирги гапимни эшитиб ажабланаётгандир. Чунки бу хақда хикояда илгари гап очмагандим. Ижозат берсангиз ўша хатойимни хозир тўғрилаб кетсам.
Бу воқеа қиш кунлари бўлиб ўтганди. Гулшанойнинг эри Дилмурод хотини билан ажрашгандан сўнг Россияга кетганди. Тақдир тақозоси билан у ёқларда қамалиб қолган экан. Қамоқ муддатини ўтаб хам ўша ерларда ишлаб юрган. Квартирага жойлашга ва иш топишга ёрдам берган Наманганлик Жамолиддин билан иноқ бўлиб қолгач, унинг турмуши бузилган қизига уйланади. Куз фаслида хотинини уйига олиб келган Дилмурод, Гулшаной ўлганини, фарзандлари қайнсинглисида қолганини эшитиб, қайнотасиникига келади. Болаларни ўз қаромоғига олмоқчи экан.
Ўшанда Мамлакат учаскавойга хам махалла оқсоқолига хам сўз бермади. Уйдан пичоқ олиб чиқди–да, болаларни олиб кетсанг билагимни кесаман, хаммангни қаматаман деб пўписа қилди. Кимнинг хам қамалгиси келарди дейсиз. Шу билан бу масала Мамлакатнинг фойдасига хал бўлди қолди.
Улуғбек аввалига ўғилларини ўзи билан олиб ёта бошлади. Аммо, Олтиной хам хар куни чиқиб олиб дадасига ялинарди. Улуғбекку рози бўларди–я. Аммо, сал ўтмай ховлидан Мамлакатнинг қахрли овози янграрди:
–Олтиной, чиқ белимга маз суркаб қўй!
Олтиной ноилож чиқарди. Охирги пайтларда тез–тез бели оғриб қолаётган онасининг белига маз суртиб, массаж қиларди. Шу бўйи Мамлакат билан ухлаб қоларди.
Улуғбек бу холатга кўп чидай олмади. Хотини билан шу масалада гаплашиб олишга қарор қилди:
–Сен қанақа ахмоқ хотинсан, болаларни ўзингдан бездирасан а? Ё сен қаримайсанми? Белингдан мадор кетмайдими? Ақлингни ишлат, эртага бир ишга ярамай қолсанг шу болаларга қолади кунинг. Шу болалар боқади сени.
–Менга хавасмас уларни тергаш. Айб иш қилганда уришаман–да, тарбиялайман–да. Нима, онаси бўлганда тергамасмиди ё?
–Хар нарсани меёри бўлади. Сен оширворяпсан. Охирги пайтларда умуман яхши гапирмай қўйдинг. Қахр кўрсатишдан олдин меҳр беришни бил. Токи бола, бу тергашлар остида оналик мехрингни хис қилиб турсин.
–Болага бўш келиш тўгри эмас. Дарахтниям ортиқча шохларини аямай кесиб турилса бўйи яхши ўсади.
–Дарахтга ўғит бермасанг, сув бермасанг қандай ўсади. Агар тарбия қилолмасанг, дадасига бериб юбор. Уларни болалигидан махрум қилма, бервор дадасига, яйраб ўссин бояқишлар.
–Э, ўша алкашга бола керак эканми? Хечамда, у давлат берадиган болалар пулига ишқибоз бўлиб келган. Агар бола керак бўлса, аввал бошида қаерда эди? Нега ажррашди опам билан? Нега опам ўлиб кетишига йўл қўйиб берди? Йўқ, сиз тилимни қичитманг, хеч қачон болаларни бермайман унга. Керак бўлса туғдирволсин хотинини!
Улуғбек хотинига тушунтиролмади. Хотин хечам тушунишни истамасди.
–Поччанг бир кун яна келади. Ўшанда мен унинг фойдасига гапираман, сен оналикка нолойиқсан.
–Унда мен кўз олдингизда ўзимга пичоқ ураман. Ўша алкаш билан бирга кетаверасиз турмага.
–Менга фарқи йўқ, шундоқ хам турмадан кам эмас ховлимиз.
–Нима, сизга фарқи йўқми ўзимни пичоқлашимни?
–Ха, фарқи йўқ, ўлсанг ит қавмида кетасан! Аммо, ўлишга кўп ошиқма, сени кўмадиган одам қолмаган махаллада. Ўлигинг ховлида сассиб ётавермасин десанг, одамларга яхшилик қил, токи кимдир кетмон тутиб, устингга тупроқ тортишга жазм этсин.
Улар даханаки уришаётганларида дераза ортида турган Олтиной хамма гапни эшитиб турган экан. У бу гапларни эшитгач, ўзларининг кимлигини билди, дадалари бутунлай бошқа одам эканлигидан ажабланди. Ва шу кундан эътиборан дадаси қаерда яшашини аниқлашга киришди.
Май ойи охирлаб, мактаб ўқувчилари ёзги таътилга чиқишди. Ойнинг охирги якшанба кунида туман электр тармоқлари идораси бошлиғи ўғлини уйлади. Бошқа жамоадошлари қатори Мамлакат хам эрталабдан ялтир–юлтир кийиниб, атирга буркангача чиқиб кетди.
Уйдаги ишлар Олтинойга қолди. Қизча туш пайти укалари билан овқатланиб бўлгач, дастурхонни йигиштиришни унутиб, телевизорга махлиё бўлиб қолди. Бола барибир бола экан–да.
“Ёшлар” каналидан болар боп кино берилаётганди. Кино тугаши арафасида Мамлакат кайфияти расво холда кириб келди. Шундоқ уйга кирдию, дастурхондаги ювуқсиз идишларни пашша талаб ётганини кўриб баттар тутоқиб кетди.
–Бу нима ўтириш? Кино кўргунча балони ўқини кўргурлар. Еганингдан кейин ювиб–йиғиштириб қўйда! Мамлакат келиб ювиб берадими сенларга? Тур хамманг, ишга кириш.
Пўлатжон қўрққанидан бурчакка бориб пусиб олди. Ойбек эса, сал каттроқ эмасми, дадиллик қилиб онасига ёлборди.
–Ая, жичча қолди кўрволайлик!
Токчада турган кичик чойнакдаги яхна чойни симираётган Мамлакат қўлидаги чойнакни телевизорга қараб отди:
–Йиғиштир! Яхши гап қулоғингга кирмаяптими?
Чойнак телевизорга қарсиллаб урилди–ю, экрани дарз кетди. Бурчагидан тутун чиқиб, кўрсатмай қолди. Ойбек бу холатдан анграйиб турарди. Халиям ўрнидан турмаётганини кўрган Мамлакат Ойбекнинг елкасига чарсиллатиб шапалоқ тортди. Оғриққа чидолмаган ўғли елкасини ишқалаганча йиғлашга тушди.
–Укамни урма!–бирдан Олтиной дадилланиб Мамлакатнинг қаршисида тик турди. Бундай қаршиликни кутмаган аёл қизчанинг қулоғига чанг солди:
–Тилинг чиқиб қолибдими тирранча?
–Ай, қулоғим!–чириллаб йиғлашга тушди қизча.
Мамлакат иккинчи кафти билан Олтинойнинг қулоғига тарсаки туширганди “поқ” этиб овоз чиқди. Қизча бунақа қаттиқ зарбани кўтаролмай гарангсиб ўтириб қолди. Хозиргина ёшга тўлган кўзлари маъносиз кўринишга келди. Мамлакат Ойбекка бақиришга тушганда Олтинойнинг қулоқларидан қон сизиб оқа бошлади.
–Бўл хамманг ишга кириш! Беш минутда хаммаёқ чиста бўлсин!–Мамлакат жавраганча хонасига кириш учун ховлига чиқди.
–Хой ялмоғиз, болаларга тегма!–устахонадан эрининг дарғазаб овози эшитилди.
–Ўчир овозингни чўлоқ!–жеркиб берди аёл йўл–йўлакай.
Мамлакат чиқиб кетиши билан Пўлатжон дадасининг олдига чопиб кирди.
–Дадажон, опамни қулоғи қонаяпти!
–Ойбек қани? Боринглар Олтинойни бу ёққа олиб чиқинглар!
Бироздан сўнг болалар Олтинойни етаклаб чиқишди. Қизча халиям ўсал холатида экан.
–Она қизим, сенга нима бўлди?–Улуғбек унинг холатини кўриб қўрқиб кетди. Олтиной жим. Афтидан у хеч нарса эшитмаётганди.
–Олтиной?!–Улуғбек унинг бошидан, юзларидан силаб ўпа бошлади.–Қўрқитма,
бирон нима десангчи? Нима бўлди сенга?
–Мамлакат урди,–опасининг ўрнига Пўлатжон жавоб қилди.
–Урган қўлларинг синсин ифлос!–сўкинди йигит.–Ойбек, чоп Замира холангни чақириб чиқ!
Замира Ойбек билан чопиб чиқаётганда Олтиной бироз ўзига келганди. Ўзига келдию, қулоқларини чангаллаб йиғлашга тушди.
–Улуғбек нима бўлди қизингга! Қани, она қизим менга келчи!–Замира қизчани қучоғига олиб, қулоқларига қаради.–Рўмолча беринглар. Олтиной, мени эшитяпсанми қизим?
Олтиной жавоб бериш ўрнига, аёлнинг қучоғига ўзини уриб йиғларди.
–Қайси қулоғигинг оғрияпти?
–Буниси,–қизча қон оққан қулоғини ушлаб йиғларди. Замира унинг иккинчи қулоғини рўмолча билан ёпдида, яна сўради:
–Шу қолоғинг оғрияптими?
–Ха,–деди қизча аёлнинг юзига мўлтираб қараганча.
–Қўрқма қизим, қулоғинг эшитяпти экан. Хозир ўтиб кетади, йиғлама қизим!
Улуғбек тинчликми ука, нега жанжал бўляпти. Бир кун уйда жанжал бўлса қирқ кунлик барака кетаркан. Унақа қилманглар!
–Э–эх, опа, жанжалга бошқоронғи бўп қолганмиз шу кунларда.
–Худо сақласин, астағфирулло денг ука. Жанжалли уйга рухларам келмайди. Ота–онангизни рухи чирқиллаб қолмасин.
Замира қизчани бошини силаганча юпатишга тушди. Қизиқ бўларканда она деган зот. Тўғри, Замира Олтинойнинг онаси эмасдир, аммо бир болага етти қўшни ота–она деб айнан замирларга айтилган кўринади.
У қизчани қучоғига олган пайтидаёқ бутун танаси худди бешикдек тебранишга тушганди. Бу харакат оналарда худди рефлексдек холат экан. У Олтинойни ўз гавдаси билан элаганча, силаб–сийпаларди. Олтиной Хали бунақа мехрни кўрмаган бўлса хам, зумда бутун танаси юмшаб, оғриқлар пасая бошлади.
–Мамлакат ичволибди,–деди у Замирга шивирлаб. Бу гапдан Зўнг Замиранинг қовоқлари уюлди.
–Адашмадингми? Эй Худо! Касофати ўзига урсин.–деди Замира бошини сарак–сарак қилганча.
Опаси тинчиб қолганда ховлига чиқиб кетган Пўлатжон яна чопиб кирди:
–Ака, телизоримиз ёняпти!
–Нима?–бир сапчиб тушди Замира.–Она қизим сен тўшакда ётиб тургинчи.
Аёл Пўлатжоннинг кетидан чопиб чиқиб кетди. Орадан беш дақиқача ўтиб қайтиб кирди.
–Хавотир олманг Улуғбек, тутаётган экан, ховлига олиб чиқиб қўйдим. Энди мен қайтай, уйда мехмонлар бор эди.
–Рахмат опа, бемалол қарайверинг мехмонларга! Олтиной хам ухлаб қолди мана.
–Бўпти ука, тинч ўтиринглар. Аммо, Олтинойни дўхтирга бир кўрсатиб қўйиш керак. Хамма нарсаниям олдини олган яхши.
Улуғбек судралиб–судралиб Олтинойга яқинлашди. Қизчанинг бошини аста буриб, жарохат олган қулоғини пастга тўғрилаб қўйди.
Йигитнинг кўнгли вайрон бўлганди. Ночорлик эса баттар рухини тушириб юборди. Бу кўнгил захматлари шом пайти бўлган дилхиралик олдида хадди байрамга ўхшаб қолди.
Кечки пайт Мамлакат маст холда ухлаб ётар, Улуғбек эса бошини столга қўйганча ўйланиб ўтирганди. Олтиной кечки овқатни пишириш учун укаларини ёнига олиб чорбоқда картошка кавлаётганди.
Дарвозадан икки жувон ит қувгандек кириб келди. Аёллардан бири Ховлида турган телевизорни бир тепиб думалатди–да, овозига зўр берди:
–Қанисан мегажин, бу ёққа чиқ?