#Kibora
Кибора
(3-қисм)
Кибора қўрқибми, уялибми борди учрашувга. Қизиқ эри биттада сезди.
—Бошқасини топгансан!
Аёл каловланиб қолди. Эркак унинг кўзларига тик боқди.
—Сенинг ким эканлигингни билишим учун шу синовлар тушган экан-да бошимга. Ота-онам айтганди-я зоти паст бу авлоддан қиз олмаймиз деб. Бор, боравер, йўлинг очиқ. Мени ўлдирдинг, тириклайин сўйдинг. Талоқсан, уч талоқ! Сени учратган кунимга минг лаънат! Эркак ортига бурилиб кетди. Кўз ёшини кўрсатмади аёлга.
Бакир уни илк бор сўкди, илк бор лаънатлади, илк бор ундан юз ўгирди. Кибора қимирлай олмай ўтирар, туриши кераклигини билар, нимадандир қўрқарди. У секин юриб кетди. Йигитнинг гаплари кўксини тешиб ўтган, ювошгина, мўмингина эркакдан бунақа гаплар чиқишини тахмин қилса-да, бу қадар оғир бўлади деб ўйламаган эди.
У тезроқ талоқ олишни ўйлаган, бор макрини ишга солиб тезроқ Аслиддинга турмушга чиқиб олишни режа қилганди.
Йўл бўйи Бакирни эсламасликка уринди, аммо виждон азоби хотираларни олиб келиб шуури қатига ураверди.
Мана у. Ҳомиладор аёлини тепаликка кўтариб олиб чиқяпди. Отаси, онасидан олис шу юртларда унинг мусофирлигини сездирмаган мард йигит. Мана у, туққанида ижтимоий тармоқдан ўрганиб қараб атала пишириб келган, чиройли табассум билан ойнадан қўлини кўтариб турган энг олийжаноб эркак. Мана у ҳар туғилган кунида гулдаста кўтариб келадиган эътиборли жуфт...
Хотиралар бунча кўп бўлмаса...Бунча яхшиэди унинг эри...
Виждон азобими, аламми аёлнинг юрак бағрини тобора эзиб борарди. Кўнглига ғашлик солар, қайтиб бориб Бакирнинг оёқлари остига ўзини ташлашни истарди.
Кейин унинг "зоти паст", " минг лаънат"деган гапларини эслаб, енгиллашар, айбни эркакнинг ўзига ағдармоқчи бўларди.
Шу аҳволда уйига етиб келди. Зўрға, судралиб.
Боши оғриқдан ёрилай дер, ҳеч кимни кўргиси келмас, қисматидан ўксиб йиғларди...
Аслиддин келганида бир аҳволда эди аёл. Йигитнинг ҳар доимгидек ёниб турган кўзлари бугун совуқ кўринди.
—Кетинг, бугун тинч қўйинг,-деди.
Ўрганиб қолганди йигит. Кета қолмади. Унга кўп нарса ваъда берди.
—Никоҳ ўқитаман! Уйланаман сенга!
Шу битта гап аёлни ўз ҳолига қайтарди. Бакир қайтармиди? Ҳали қамоқдан чиқадими, йўқми? Бошқа кўришмайди у билан. Уйланмаган йигит олмоқчи уни. Энди у эркак олисларда қолди.
Бехудо эди аёл. Ислом тарбиясини кўрмаган, Аллоҳни танимаган. Нафсининг қули эди у.
Кибора кеч турди. Бугун якшанба, қизлари ўқишга бормайди. Улар ҳам ухлаб ётибди. Юз-қўлини ювиб, чой қўйди. Аслиддиннинг хизмати ўлароқ музлаткич тўла эди. Нимадир пиширмоқчи эди эринди. Тўртта тухумни қайнатишга қўйди. Сариёғ, пишлоқ, яхна гўшт олган бўлди. Кимдир эшикни қаттиқ-қаттиқ тақиллата бошлади.
—Бунча! Хозир, синади!.!
У эшикни очди-ю, ранги оқариб кетди. Остонада Бакирнинг акаси-қайноғаси турарди.
Салом берди аёл.
Алик олди эркак тишлари ғичирлаб.
—Уйни бўшат! Бугуноқ.
—Бу уй қизларимники! Ҳеч қаёққа чиқмайман.
—Яхшиликча кет, бу уй энди меники!
Қайноғаси ҳуқуқшунос. Шундан қўрққанди. Демак эри нимадир қилган. Уй ҳам аслида эрининг номида ҳам эмасди. Прописка деган балодан ўтолмай кимнидир номига олинганди. Шуни ўйламабди Кибора. Ўз макри билан иккита эркакни йўлдан уришни уддалаган бўлса-да, барибир, илмсиз эди у.
Қайноғаси унга икки кун муҳлат бериб, кўчага чиқиб кетди.
Аслиддинга қўнғироқ қилди аёл.
Йигит ҳам аллақачон унга ўрганиб улгурган, хўрозқандидан айрилишни истамаган гўдак мисоли эди. Тез етиб келди. Сора излай бошлади.
(4-қисм)
Қасрмонанд уйнинг кенг, салқин ҳовлисидаги ҳашаматли сўрида чой ичиб ўтирган Аслиддин отасига гап қотди.
—Дада, ТТЗдаги домга квартирант қўйсак дегандим.
Эркак бироз ўйлаб, секин гап бошлади.
—Сенга ҳалақит беряпдими?
—Йўқ, нега ҳалақит беради? Шунчаки ойимларга берардик ўша пулни. Ҳар ойда ўзлари учун ишлатардилар.
—Вой ўзим ўргилай сендан. Аёлнинг кўзлари порлаб кетди.
—Тўғри айтяпди дадаси, нима кўп қишлоқдан келганлар уйсизлар кўп. Ижарачи қўйсак, ойига 400-500 кўкида кеп турса ёмонми?
—Билганингни қил! Тўхтамурод гапни калта қилди.
Аслиддин ўрнидан туриб ҳовли адоғига қараб юрди. Телефонни қулоғига маҳкам босиб гапирди.
—Бўлди, бугун домимизга кўчираман сизларни!
Кибора қизлари билан янги уйга кириб келди. Аслиддин унга ким сўраса, ижарачимиз деб айтишни тайинлаб, жўнаб кетди.
Янги уйда ҳам ҳамма нарса муҳайё эди. Аммо қизлари хайрон бўлди.
—Нимага уйимиздан чиқиб кетдик ойи?
—Бу кимнинг уйи ойи?
—Энди шу ерда турамизми?
—Бу йигит ким?
Кибора ҳамма саволларга бирдан жавоб беришни истади.
—Ўтир,-деди катта қизига, сўнг кичигига ишора қилди
—Сен ҳам ўтир!
—Даданг қамоқлан қайтмас экан. Амакинг уйни биздан тортиб олди. Бу йигит энди сизларга оталик қилади. У бизга мана шу уйини берди! Энди шу ерда яшаймиз.
—Ойиии, —деди анча эси кириб қолган Малика, қанақасига у бизга оталик қилади, дадам қайтади, ойи, керакмас, келмасин, мен амаким билан гаплашаман, бизни ҳайдамайдилар, уйимизга кетайлик. Менга ёқмаяпди, ойи, илтимос, ойижон.
—Йўқ, уларга уй керак, сенинг керагинг йўқ! Мен Аслиддинга тегяпман. Энди отанг шу йигит!
Қиз бечора изиллаб йиғлар, кўнглини алам, ҳасрат, рашк, яна аллақандай тушунарсиз ҳислар эгаллаб борар, аммо унинг ҳолати онасининг тош юрагини зарра қадар юмшатолмасди.
Йиғлай-йиғлай кўнди Малика. Жавдираб-жавдираб кўнди Паризода ҳам...
Аслиддин энди истаган пайти бу хонадонга кириб келар, онанинг битта имоси билан қизлар кўчага чиқиб кетарди. Баъзан ётиб қоларди йигит...
Ижара пулини онасига берди йигит. Ўз уйига пул тўларди у.
Орадан олти ойлар ўтиб Киборанинг қистови билан домла топиб келди. Иккита мардикор йигит бир кунлик иш ҳақи эвазига гувоҳликка келтирилди. Никоҳ ўқилди.
Кибора бугунги кун учун бошқача тайёргарлик кўрди. Ётоғини атиргул барглари билан безатди. Юрак нусхали шамлар келтирди...
Ўша куни у Аслиддинга ота бўлишини эълон қилди...
—Болам, ёшинг 25 дан ўтиб, 26 га қараб кетяпсан, кўз остингга олганинг бўлса айт, совчиликка борай, бўлмаса, ўзим ҳаракат қилаверай. Сен тенгилар битта-иккита болалик бўлди...
Аслиддин, "Шошманг, ойи", —деди гапни қисқа қилиб. Кейин ҳам неча бор шу мавзуда гап очилмасин, ортга сураверди йигит.
Зинонинг бу қадар урчиб кетишида, бўз йигитларнинг эрдан чиққан жувонларга илакишиб кетишида миллат оналарининг ҳам айби каттадир. Орзу-ҳавасни камайтириб, ўнта одам сақириб бўлса-да ўғилларни уйлаб қўймоқ лозим. Бу оилада эса ҳамма нарса етарли эди. Агар Манфаат сал жидду жаҳд қилганида эҳтимол....
Ҳа майли, биз воқеалар ривожини бирга кузатамиз...
Кибора ўғил туғди. Ўз фамилиясини берди ўғлига. Отаси деган жойга эса " Аслиддин ўғли" деб ёздирдилар. Энди йигит тамомила боғланиб қолди аёлга.
—Йигирма саккиз ёшга киряпсан, қачон уйланасан ахир! Манфаат опа энди росмана ташвишга тушиб қолганди.
Онасининг саволларидан қочарди йигит.
Манфаат опанинг тушлари алоқ-чалоқ эди. Бомдодни ўқигач узоқ дуо қилди. Ўғли келмабди. Қўнғироқ қилди, кўтармади, кўнгли ғаш тортди. Кейинги пайтларда уйга кам келаётган ўғлидан сабабини сўраганда
—Буюртмалар кўпайиб кетди, икки сменлаб ишлаяпмиз,-деган жавобни олганди.
Демак, чарчаб, ишхонада ухлаб қолган.
Тушга яқин йўлга тушди. Синглиси билан гаплашмаса, бу ғашлик уни еб битиради. Ўғлига яхши қиз топиши керак. Тагли зотли, ўқимишли, қория, солиҳа бўлса яна яхши. Уй-жойи рисоладагидек бўлса, ўзи чаққон, ширинсўз бўлса. Ҳар кеч Манфаатнинг оёғини уқалаб қўйса!
(5-қисм)
Манфаат синглисиникида узоқ қолиб кетди. Аслиддиндек йигитга ким қизини бермас экан.
Ўқимишли, бойвачча, таг-тугли, ёлғизгина ўғил бўлса. Аввал узоқроқ қариндошлар мўлжал қилинди. Кейин синглисининг, ўзининг қудалари томондаги қизлар сараланди. Кейин улар ичидан энг яхшилари ажратиб олина бошланди. Охири учта қиз қолди. Совчиликни энг аввало Турсун қорининг уйидан бошлайдиган бўлдилар. Яхшигина тадбиркор, тақволи оиланинг уч ўғилдан кейин кўрган ёлғиз қизи бор экан. Энди ўн саккизга тўлган, совчилари сочидан кўп қиз эмиш. Шарқшунослик институтининг араб тили куллиёти талабаси экан.
Во ажабо, Аслиддин қизни рад этди! Ёқмаганмиш. Унга тўғри келмасмиш.
Қишлоқда гап болалади.
"Бакир қамалиб, хотини биров билан юриб кетганмиш"
"Бакирнинг акаси Киборани ўйнаши билан тутиб олиб уйдан ҳайдаб чиқарибди"
"Киборага ўйнаши уй олиб берибди"
"Шундоқ йигит хор бўлди, қишлоқнинг олди йигити эди-я!"
"Зоти паст оиладан уйланиш шундай бўлади, қизимни ол деб қанча имо қилдим, шу тасқарани танлаганди ўзи, унга бу ҳам кам. Мана менинг қизим таваррук бўлиб юрибди!"
Гулойим ҳовли четидаги лой супанинг тагида пахта титиб ўтирар, катта келини тушликка пиёва тайёрлар экан, кичиги кирга сув иситар, ҳовлини қора тутун босган, иси димоқни ачитарди. Паша ғувилларди.
Эшикдан қўшни Майрам хола кўринди. Гулойим ўрнидан туриб кўришар экан, эски кўрпачанинг четига ишора қилди.
—Ўтиринг, опа.
—Тинчлик, хотиржамлик бўлсин, —дуо қилди қўшни. Кейин бир сиқим пахтани қўлига олади.
—Нима ҳаракат?
—Ҳа, шу... Ўзингиз саломатмисиз? Яхши ўтирибсизларми?
—Ўтирибмиз, худонинг куни ўтяпди, ҳарқалай...
Гулойим сезди буниси ҳам Киборани сўрайди. Гап олгани чиққан. Сир бой бермай ишини қилиб ўтираверди. Келинлар чиқиб кўришди.
Бироз сукутдан сўнг қўшни гап очди
—Ҳай, Гулой, Киборангни эри қамоқда эмишми?
—Ҳа, шундай бўлиб қолди.
—Уйдан нега ҳайдашди қизингни.
—Шу уй уларга керак бўлса, олсин, менинг ҳам кўчада қоладиган қиз эмас. Ундан яхши уйда ўтирибди.
—Шундай дейсану уят бўлибди-да, эрини кутса бўларкан.
Гулойимнинг сариқ юзи қизариб кетди.
Бошидаги кир рўмолини тўғирлаб қўшнисига чақчайди
—Сизни ишингиз бўлмасин, хўпми! Қизим қайда бўлса ҳам, нима қилса ҳам нонини сариёғ билан еб ўтирибди. Менга мишиғини оқизиб келмаяпдими, бўлди! Аёл қўшнисига аччиқ қилгандек тез-тез чигит суғура бошлади.
Қўшнининг муроди ҳосил бўлдими, ўрнидан қўзғалди.
—Бўлмаса, мен бора қолай...
Гулойим минғирлаб хайрлашган бўлди...
Кибора ҳомиладор бўлиши Аслиддиннинг юрагига ғашлик солиб қўйди. Шундагина у катта хато қилганини, энди ортга қайтиш амри маҳол эканини ўйлаб қолди. Ҳар куни уйланиши кераклигини эслатаётган ота-онасини ўйлаб ҳам қўрқиб кетарди. Улар икки дунёда ҳам Киборани қабул қилмайдилар. Бу-аниқ. Ўзи ҳам у билан бўлаётган муносабатида ғашлик сезади уни ҳеч қачон аёли сифатида қабул қила олмайди. Бўлажак фарзандларининг онасини бошқача тасаввур қилади. Оқила, меҳрибон. Кибора у кириб келганда ташқарида қандай об-ҳаво бўлмасин қизларини ташқарига қувади. Баъзида муроди ҳосил бўлган йигит кўп қаватли уйнинг балконига чиқиб сигарет тутатаркан опа-сингилларнинг мунғайибгина ўтиришига, ҳасрат,алам тўла нигоҳларига кўзи тушар, ўзини ҳам Киборани ҳам ёмон кўриб кетарди. Кейин анча вақтгача бу уйга қадам босолмас, аёл эса уни яна авраб-алдаб чақириб оларди... У эса қандай қилиб яна шу уйга келиб қолганини сезмай қоларди...
Бу ой ҳаражатлари кўпайиб кетди. Кибора туғди-ю, ўзини Аслиддиннинг ҳақиқий аёлидек тута бошлади. Тўғрида, ўртада шаръий никоҳ бор ахир. Аёли бўлмай ким? Шундай экан яхшилаб таъминлаб қўйсин.
Аслиддиннинг отаси пишиқ одам. "Пул минг сўмлаб йиғилади!" дейдиган одамлар хилидан. Негадир ўғлига топширган цехининг тушуми паст. Ҳаражатлар қаёққа кетяпди. Ўғли рўзғор қилмаса, ортиқча кийим-бош олмаса!
Отаси цехнинн молиявий томонларини ўз қўлига олгач, Аслиддин пулдан қийнала бошлади. Онасига ваъда қилган ижара пулининг ҳам уч ойлигини бера олмади.
Ўзи йигирма тўққизга кириб ўттизга қараб кета бошлади.
(6-қисм)
У онаси кўрсатган қизларга ўзини лойиқ кўрмас, негадир учрашувга чиқса, бошини кўтара олмай қоларди.
Уйга келиб эса қизларнинг ёқмаганлигини айтар, шу билан мавзу ёпилар, онаси ҳам бир-икки кун йиғлаб-сиқтаб, кейин кўнарди.
Манфаат опа ҳамма таниганларига совчиликка бориб бўлди, энди ким яхши қизнинг дарагини айтса, ўша ёққа бора бошлади. Кеча қўшниси бообрў бир хонадон ҳақида оғиз очди. Яхшироқ кўйлак олишни мўлжал қилди аёл. Эридан пул сўрагиси келмай, ўғлига қўнғироқ қилди
—Аслжон, ўғлим, анави ижарачиларинг пул берадиганми?
Мен кўйлак олишим керак.
Йигит онасига аёлнинг эри қамалиб қолганлигини сабаб қилиб қутулди. Онасига берадиган қийматдаги пул йўқ эди унда.
Манфаат опа индамади.
"Ўғлимнинг кўнгли бўш, ўзим бориб келаман. Эри қамалса мен қаматибманми? Пулимни топиб берсин!"
Баҳорнинг илиқ ҳавоси, ям-яшил, катта-катта дарахтлар орасидаги "дом" нинг чиройини очиб юборганди. Манфаат учинчи қаватдаги қўнғироқ тугмасини босиб тураркан, ҳансирарди.
Эшикни сочлари тўзғиган 35-40 ёшлардаги аёл очди. Қўлида бир ёшлардаги бола, иккинчи қўлида сўрғичли шиша кўтариб олганди.
—Сизга ким керак? -деди эшикни ярим очиб турган жувон
—Бу менинг уйим,-деди Манфаат, сўнг аёлни итаргудек бўлиб уйга кирди.
—Ўғлим сизни ижарага қўйган. Жувоннинг шундоқ ҳам оқ-сариқ юзи баттар оқариб кетди.
Аёл тўғридаги уйга кириб диванга ўтирди
—Бунинг устига лоақал битта кўрпача ташлаб қўймайсизми,, фалон пулга олганман. Кир бўлиб кетибди.
Кейин фотиҳа қилган бўлди. Ичкаридан иккита қиз чиқиб келди, қўрқиброқ салом берди. Қизлар 15-16 ёшларда, новдадеккина, ҳуркак нигоҳ эдилар.
—Ман ижара пулини сўраб келдим, —деди Манфаат опа мақсадга кўчиб. —Уч ойдан бери бир тийин бермайсизлар. Бугун қаердан топсангиз, шу ердан топинг. Пул олмагунимча уйимдан кетмайман.
Кибора довдираб қолди.
—Ҳалиги, ўғлингиз...
—Ўғлим ўзи шунақа кўнгли бўш. Сизга индамаган. Ўзи шу ўғлим учун яхши бир жойга совчиликка кетяпман. Сиздан пулимни олсам, кийиниб келаман. Ёши ўттизга қараб кетяпди, уйланиш нияти йўқ бу болани. Шу сафар қиз ёқса, бўйнидан тортиб бўлса ҳам уйлаб қўяман. Кўчада нима кўп, ёмон хотин кўп. Битта-яримта исқиртга илашиб қолмасин.
Кибора қўлида отилиб турган ўғилчасини қўйиб юборди. Болакай эмаклаб бориб Манфаатнинг этагига осилиб турмоқчи бўлди. Аёл болакайни кўтариб тиззасига ўтказиб ўзича ният қилди
—Илойим, менга ҳам шунақа неваралар берсин!
Кибора "Дод!" деб юборай деди. Лабини тишлаб тураркан, ичида "Бу хотин хозир неварасини қучоқлаб ўтирганини билса қай аҳволга тушаркин?" деб ўйларди.
Манфаат эртагача пул топиб қўйишни тайинлаб, уйдан чиқиб кетди
Ўша куни бу уйда Қиёмат бўлди. Аслиддин умри бино бўлиб бунақа жанжални кўрмаганди. Аввалроқ ҳам Киборанинг сал нарсага тутақиб кетишини, бесабрлигини билганди, шунда ҳам уни ўзига ҳақли деб билмасди. Қачондир бу аёлдан қутулиб кетаман деб ўйларди.
Кибора кучдан қолгунча бақирди
—Онанг сени уйлантираётган экан! Энди мен бу болани нима қиламан!? Онанг ҳар куни келаман, деб кетди. Сени деб уйсиз қолдим! Энди болани биттага кўпайтириб қочиб кетасанми?! Чинқириб чарчади аёл. Йигит серрайиб турарди.
Кейин аёл кўксини чангаллаб ҳушидан кетди. Умрида бундай томоша кўрмаган йигит қўрқиб кетди. Нима қилишини билмай турар, кап-катта бўлиб қолган қизлар йигитнинг қораси кўриниши билан кўчага чиқиб кетганди.
Аёл бир пайт ўзига келди. Кўксини чангаллаб, инқиллаб ётоғига ўтиб кетди...
Кечқурун Аслиддин онасига ижара пулини берди.
Аёл якшанба куни совчиликка борадиган, ўзи билан Аслиддинни ҳам олиб кетадиган бўлди.
Йигитнинг учрашуви Бакирнинг жазони муддатидан аввал ўтаб чиқадиган кунига тўғри келди.
Онаси айтганича бор экан. Ҳашаматли эди уй. Қиз ниҳоятда гўзал эди. Аслиддин умри бино бўлиб бунақа чиройли қизни кўрмаган эди. Қизда гўзаллик билан бирга нафосат, юзларида бир ҳотиржамлик мужассам эди.
Йигирма беш ёшга кирган қиз дунё кўрган, магистратурани ҳам битирган, ўз бизнесини очиб улгурганди. Гаплашиб гапи тугамади уларнинг. Қиз уни ўрнидан туриб, назокат билан кузатиб қолди.
(давоми бор)
Феруза Салходжаева