На Ворсклу йшла арда татараў.
Быў вечар…Ноч не прыплыла…
І пагружоная ў туманы
Рака цяжарам заплыла.
Дружынаў раці баявыя
Кручасты бераг занялі;
Умацаванні палявыя
Упорным цёсам абняслі.
Іван Кіндыра –мужны воін
Прывёў ад друцкае зямлі
Сваю дужыну ў неспакою
Супроць праклятай чужыны.
А побач з ім, прыйшлі дружыны
З вялікакняжаскіх зямель
Строй Літвы,сабраўшы сілы,
Што гартаваліся раней.
На землі рускія чужына
Даўно набегі пачала
Штораз абкладвала данінай,
Народ ністожыла да тла.
Каб пастаяць,
Ні быць супоняй
Чужому хану ў час нягод.
Патрэбны быў і спрыт,і згода
Ваяраў нашых, рацяў збор.
Вяры - вернікі Айчыны,
Браты,сыны славутых спраў.
Адпор гатовы даць чужыне,
Бо Хан загады выдаваў:
“Апусташаць славян да ніткі,
Ды валачы ў свой двор дабро”,
Тварыў “Татарын” неразбіты,
Што толькі ўздумацца магло…
Гайсакі хіжыя на конях
Тапталі,нішчылі народ.
Нямала стэпаў,рэчак водных
Яны захіснулі пад бот
.
Пад капытамі іх ляжала
Сцяпная немашна зямля;
Яна стагнала і крычала
На свет без краю і канца…
Ратунку,жыць яна прасіла,
Надею веру берагла.
І кожны раз яе паліла,
Паліла зрэшты чужына.
Іван кальчугу не жадае,
Каб зняць. ад гэтых непалад.
Вачамі Ворсклу азірае
Чытае скрытны далягляд.
А па нізіне,як вужакі,
Татары з конямі віхляць;
Таго й глядзі,што пнуць на флангі
І правы бераг запрудзяць.
Як –людаед, чужынец гэты
Ізноў жадае:зла,бяды,
Што абышоў вайной паў-света,
Спаліў,зністожыў гарады.
І вось стаіць свярбячым чырам
Агутаны сваім нутром.
І пры яго шляху пастылым
Нямала гоншчыкаў вярхом.
Іх наплыла на Ворсклу процьма,
На землі Русі саранчой.
Адкуль жа іх бярэцца плойма?-
Во!- сталі росталкам, сцяной!..
-Бач, сонца й тое замаглося
І не ўзышло,каб тут свяціць,
Бы гэтай твары паддалося,
Туман ад жудасці - гусціць…
Ды ўсё плыве, плыве з затокі,-
Дзе несканчальны зброд Арды.-
Там, коні хрыплыя ад скокаў
У пустань тухцяць капыты.
-Яшчэ ні ноч,-сказаў Кіндыра,
Яшчэ і ў нас прыпасу час.
А наша Друцкая дружына
Прыйшла,каб выканаць загад;
Загад - ад Князя,ад Народа,
Вышэйшым сэнсам стаў жыцця.
Няхай татарычаў - там многа,
Ды, наша Ворскла ёсць - адна!
…“-Баяцца іх – бліжэй да смерці!..-
Сказаў з Валыні вартаўнік.
Ах, каб яны з бясот пачэзлі,
Каб іх пярун загас усіх!..”
-О,не!-яму ў адказ, дружыннік:-
Зірнуўны на Кіндырын - меч.
“Нам трэба,браткі,нейкім чынам
Ардынцам подступ перасеч.-
Бо налягла на нашы вочы
Смурода гэтая ад іх”
Глядзі,што згубім свае моцы
І не застанемся ў жывых…”
І павярнууся ён к Івану,
Кіўнуў патрапна галавой.
А,што, браткі,мы ёсць славяне-
Шчэ пазмагаемся з Ардой!
Пайшлі яны к пастам,да войскаў,
Тухцела,стомлена пайшлі…
Іх след ні чутны быў над Ворсклай,
Сляды туманам заплылі…..
Ужо цямнее…Цьма-пастыла!..
Патрэбна ўтроіць паставых.
Татары возьмуць большай сілай,-
Пакуль жа мы яшчэ ў жываых…
Палягуць раці ні ў магілы,
З крывёй палягуць у рацэ.
Глядзець за Ордай трэба пільна,-
Сказаў Кіндыра сам сабе.
Патрэбна йсці цяпер да Князя,
Ды й расказаць яму пра ўсё.
Што дзень барахтала зараза
Сваё асінае гняздо.
Свае парогі навадзіла,
Чубасіла каням хвасты.
Галовы - іхнія-зубіла,
І вочы хітрыя -зубы!
О не! ад гэтага нашэсця
Дабра ні колі не жадай.
Ля іх жа кроў так і пасецца
Што смерць адразу - выбірай…
Там - распаўзліся саранчою,
Там лезуць,віснуць на раку.
Бы выхваляюцца сабою,
Свайму ліхому дзікуну.
Мячы збівалі кучабеі,
Харугвы ўзносілі к вятрам.
Да аднаго яны - зладзеі,
Падобны чорным гурганам.
Пераступіў парог у думах
Пад зацянёны з дрэва шат,
Каб князь яго сабой паслухаў
Прйшоў...без родных ніў і хат;
На гэтым розгале няблізкім
Ад самароднай старыны,
Дзе Друцк яму служыў прапіскай.
Дзе ахрысцілі ля царквы.
Дзе цвіў мурог рамонкай белай,
У жыце светлым васільком,
Дзе пахла мёдам,пахла хлебам,
Ад крывічанак – цёплым сном.
Зямля яго свая будзіла,
Калі касіў,калі араў,
Яна яму душу лячыла,
Ён лепшай.чым яна не знаў.
Пярэстым воблачным нябессем,
Маліўся сам за гэты край,
Дзе ад буслоў,ад роднай песні,
Яна яму была –як рай!.
Зямля!зямля!-шаптаў Кіндыра
Ты ёсць адна ў мяне навек.
І я твой – сын,мая радзіма,
Твой самы просты –чалаве!
З якою весткаю ,ваярыч.
Прыйшоў ты зараз да мяне?..
Чаму не спіш,пра дом не марыш,
Мо сон дарогі не дае?...
Вялікі Князь!-сказаў Кіндыра,
Ты маеш весць мо і сваю,
Перагаворы з Едзігеем
Патрапіць могуць на бяду.
Цімур-Кутлук дваякі зайгрыш
Вядзе з табой чацверты дзень.
Хіба ты,Княжа,наш не бачыш,
Што сілы сцісквае мацней.
Па ўсіх дарогах войскі стэпам
Ідуць да Ворсклы кожны дзень.
Там,за гарою,як за лесам,
Іх сходы ў тысячы цяней.
Хан Тахтамыш табе пакляўся
Сваёю мізэрнаю душой,
А ты глядзі,каб не застаўся
Ў час бою на адзін з бядой.
Казалі ратнікі з Валаха,
Якія маюць весці ўсе,
Што –як татар:адна філяга,
Адзіны жмут у галаве.
Не вер ні кому, Князь Вялікі,
Савету нават сваяму,
Палякі і Тэўтонцы –скрыты,
Паразбягуць па аднаму.
За што ім ваяваць,мой Княжа,-
Бо Русь? ..- ні гэта іх зямля.
Яна для іх дрыгва і плаха,
І то, што ты - ні галава…
Пачушы гэта Вітаўт сцяўся,
І пахіснуўся,бы на крок.
Ваярыч,ты ні тым заняўся,
Калі ні праўдзіш мне пад бок.
Ліцвінен - я!- сказаў Кіндыра,
З табою ,Князь,крыві адной.
А тое,што Арда тут блізка,
То гэта ява –прад табой.
Глядзі,ваярын,не спугніся,
Як прыдзе твой адказны час.
Памром,прад смерцю - памаліся,
І за мяне,бо знеш як…
А там …Што будзе то і будзе,-
Сказаў пры роздуме у адказ.
Я- Вітаў!Госпадзь нас рассудзіць,
Што праўду вёў у гэты час.
Ступай,ваярыч!Ты мне - верны.
Зямля у нас і кроў - адна.
Відаць, сяму, ты ёсць - сумлены,
А як завуць?..
-Кіндыра –я…
Іван …-так маці называла,
Так бацька й навучыў сяму…
А ваяваць,і жыць трывала,
Вучыўся, як служыў - Хрысту…
Перахрысціў рукою Вітаўт,
На ўсе чатыры стараны
Івана-брата,што ад жыта,
Меў волю,долю і вузлы;
Вузлы - да роднае старонкі,
Што навадзілі на бальшак,
Таму Іван быў воляй - стойкі,
Ні быў якісьці вардулак.
Сцішэла раптам ад гаросці.
І ступіш крок-зацэпіш ноч.
Сядзець,чакаць-бяда ў самоце,
З туману-выкаліш бяльмо.
Ні выдаваць свае заставы,
Рашае Вітаўт пад загад.
Пералацыраваць прыпасы.
І войска трэба ў ношны час.
Ваяры Віленскай дружыны
Занялі цэнтр рубяжа
І два крылы на флангах скрылі,
Каб толькі моц не падвяла.
І коні быццам не хрыпелі,
Бы чулі свой адказны час.
Ваду пілі і травы елі,
Не знад абжорна ў пад прызапас;
Стыглі вушамі і маўчалі,
Маўчалі,нібы войска ўслед.
Усе, сутычкі той чакалі,
Што носіць славу,носіць смерць.
Ні супыніць вайну з Ардою
Нарэшче вызначае Князь.
Ну,штож ракою,так ракою,
Мы ўсе тут будзем паміраць.
За намі –край!За намі-людзі!
Другога - проста не дамо!
Жывыя мёртвых не забудуць,
Якое б выйсце б было!
Ісці на бой,- адказна вельмі,
І кожны можа легчы тут…
Стаіць Арда радоў у дзесяць
Прыйшла бяда,як страшны суд!
Цурком пот з Вітаўта сцякае.
О,не!-не здамся,-кажа ён.
А Бог,народ дапамагае,
І ноч сам скідвае,як сон!..
Ноч прамінула…Подых коней
Вушамі настрыгнуў бяду.
І гарпуны,і крыкі з тоней
У момант хлынулі ў раку.
Пад збітай жнівеньскай расою
Застукацелі капыты,
І лязгат зброі з непакою
Пераваліў на табуны.
Усё змяшалася на Ворскве
Ў адзіны нахрыпелы змот.
Татары з рускімі пры тоўпе
І коні ў страсці на ўвесь рост.
І ляскат: копьяў і металу,
Шчытоў,шаломаў і кальчу г-
Ператварыўся ў помсце - валам
Ад поўнай дзікасці,натуг.
Зямля ў захлёб заўся дрыжэла.
Стагнала блізка ля вады.
Вярнуцца ў стан былы хацела,
Ды не змагла …- гулі мячы.
Лілася кроў ракой па Ворксе.
Лілася сцелечыся ўся.
На гэтым адавым памосце,
З мазгоў і жыл людзей - цякла.
Мяняла конніца, то флангі,
То зачынала зноў ядро,
То натыкалася з ватагі
На пікі,коллі,на дрызгот.
Ўсё тут ядам свірыпела,
Зноў крыкі.стогны дзёрлі дол.
Жыццё,бы сэнсу больш не мела,-
На Ворскле месіва ішло!..
-Не адступаць Кіндыра - крыкнуў!
-Не адступаць крычаў - другі…
Сцяніце зубы,хто загінуў,
Не пакідаць жа берагі!..
Страшэнны боль у сэрцы ўзняўся:
З гарачкі вырваў ён кап’ё.
Не занямеў, не распастаўся,
Татарычу звярнуў бядро.
Людская помста яму сілы
Непераможна прыдае…
Татарын здохне абяскрылы,
А Русь хай вечная - жыве!
Нягода,Праўда і Свабода -
Неадыходна ёсць пры ім.
І што ён робіць для народа,
Цяпер,як заклікі – к жывым!
Святое - зноўку мае права,
Свой голас над нутром падняць:
Літва - Вялікая Дзяржава,
Яе нам час абараняць!
-Мячом крышы,паўзучых гадаў,-
Крычаў Іван пад свасць татар.
Мы возьмем вас,хай не ад разу,
Але прыдзе к вам смерці ўпар.
І знаў Кіндыра,што тут будзе,
Хоць быў зямны ён не прарок.
У Ворскле гадаў пазапрудзім,
Каб не знайшоў татарскі Бог.
І лупянуў бы ў Елізея,-
Сам, ад бяды,каб - ціціва,
Бо ад яго,ад злога Змея.
Уся стэп крывёю заплыла.
Шчэ моцы ёсць!Не палі сілы,
Хоць рана ў ране - ні адна,
Яго не надламала крылы,
На стан герояў узвяла.
Трапеча родная харугва
З выявай мужнага байца.
Яна-ёсць сцяг,яна –есць мужнасць,
Апора наша - нездарма!
Лунай,наш сцяг!Крылаты Віцязь!
Над сормай злоснаю Арды.
Ты- неўміручы!Не - загінеш,
Калі загінем зараз – мы!..
Навала чмы не адступае,
На конях гойсае з бакоў.
На флангі,цэнтры насядае,
Са свістам крысіцца па кроў.
І захапіўшы, стан.абозы,
У тыл забегшы на канях
Нясе грымучыя пагрозы,
Каб разламаць тэўтонцаў фланг.
Нібыта вал нясецца сеча,
Не адступае ні на міг.
Каля Арды тэўтонскі мечнік,-
За семярых -стаіць адзін.
Паборыў тых,хто раніў брата,
Галовы ссек з пляча мячом,
Што нацапілі злыя гады,
Прах свасці цэлым табуном.
Ён прыпадняў з зямлі - Івана,
Які паціху паміраў.
І абдымаў яго, распятага,
Ды ад грудзей не адпушчаў.
-Жыві,Іван!Жыві,Ваярын!
Глядзі,шчэ сонца не зайшло!
Яшэ пакажам мы татарам,
Звярнём асінае гняздо!
І на руках яго трывалых
Да Бога адхадзіў Іван.
Дабіце,гадаў акаяных,
Шаптаў,сабе… ні чуўшы сам.
Ён лёг на дол.На доле спрэлым
Была і кроў, і слабых пот...
Іван быў мёрты перад светам,
Перад сабой ляжаў паўпрост.
І ўзяў тэўтонец меч свой верны
І за Івана ў грунь слізнуў-
Туды,дзе нахадзілі пеклы,
Сумёты новае Арды.
Па скопу усіх паласануў…
З наносу дыму тло пыхцела.
На кроў,на косці твань зямлі
Ад капытоў,грымот ляцела
І засыпала траў вуглы.
Глядзець і дыхаць было нечым,
Нагамі,целам варушыць,
А бой ішоў з Ардою смелы,
Са стэпу лезлі гурганы.
Пара расціснуць ядры Ордаў,
Рашае Князь,прарвацца ў яр,
Дзе ноч ужо цякла на вочы,
Нясла,як тыя дні - туман…
На полі ратным,полі дзікім,
Апафеоз вайны стаяў.
Ён ні жывых,ні мётрых з ліхам
Нікога тут не шкадаваў...
Вайна была з сутомай,з жахам,
З крывёю тысячы ваяр;
Ляжала перад Ворсклай – плахай,
Прынесшы гібель і цяжар.
Мячы,шаломы і кальчугі
Былі разбіты на градзе.
І мёртвыя, як здані, людзі,
На трупы падалі ў рацэ.
А трупы вялыя ўспывалі
І не лажыліся на дно.
Яны хіляліся,стаялі
Іх знадта многа там было…
Бясконцасць гэта не мінала,
Яна тужыла і пякла
Два берагі не пакідала,
Ля Ворсклы дзікая вайна.
І брыдласць лезла і спаўзала
На папялішчы берагоў.
Бяда кручыніста стагнала
Ля абяссіленных плытоў..
.
Зямля да недраў,дна праліта
Крывёй ліцінаў і татар,
У чэзні скончылася бітва,
Дзе пад агнём свірэў метал.
Ніколі мётрвыя не могуць,
Галовы,целы прыпадняць.
Яны спрахнеюць і патонуць,
Няма каму іх пахаваць.
Выява, гнеўным жахам стала,
Яна ,як проіскі бяды.
І мёртвых больш не турбавала,
Закрыў ім вочы назаўжды.
Вайна,ты ёсць – апафіёзам!
Ніхто на Ворскле не пытаў,
Што будзе перад тым “сумётам”
Хто шчасце жыць не атрымаў.
Дамлела пробляскамі сонца,
І цемра схілы абняла.
Ніхто падняцца больш не можа,
Ні скажа больш, чыя ўзяла?
Маўчала поле і стагнала,
Два берагі звяло ў прытык.
І трупаў горы не кранала,
Як месяц толькі з неба знік.
Туман вісеў,сабоў зацягваў
Абшор,нямення катлаван,
Дзе тысячы ляжалі сцята,
А сярод іх –ваяр-Іван…
Каб Ворскла помніла сваіх.
Што паляглі пры цяжкай славе,
На бераг Ворсклы ад жывых-
Тры лебедзі ляцелі ў ранні.
Выказваючы ціхі плач,
Хрыстовыя трымаўшы слёзы.
На гэты набалелы край
Ад кіеўскае смутнай Росі.
Пакуль жывыя- не памром,-
Сказаў хрышчоны Вітаўт ціха.
За паўшых. толькі мы жывём,
Літва-вялікая Радзіма.
Сваіх мы будзем шанаваць.
Бярэч пад сэрцамі няспынна.
Дамоўз далёкасці чакаць,
Бо дом ддя кожнага-Айчына.
Нябеесе рускае плыло,
Плыло,як лебедзі,на Ворсклай.
І бітвы чорнае крыло,
Зноў праяўлялася над пожняй.
Абяг зямлі шырокі плыў,
Плыла і Йванава сцяжына,
Дзе бераг смолкамі свяціў
Не абыходзіў памяць - міма.
Зямля,ты, помніш,беражэш,
Сваіх сыноў не забываеш
Не выпраўляе на паслед,
Іванавых не пакідаеш.
Іван жадаўЖыццю святла,
Расінцы кожнае з’яўлення,
Дзе Друць нясе з свайго чаўна
Ў Дняпро іскрыстае праменне,
Каб не вярталася вайна,
Не знала бедаў пакаленне.
Заканчэнне
Іван Кіндыра - слаўны воін,
Сын старажытнае Літвы.
Стаяў на Ворксле прад Ардою,
Загінуў мужна ў тым баі.
У тым баю лягло нямала
Дружын,дзе шмат было крыві,
А зброя так і грукатала
Не замаўкаючы тады.
І цяжкі стогн ішоў па Ворксле
Пластом бяды блукае там…
Зямля ж усё да рэшты помніць,
На ёй застаўся Воркслы шрам.
Сцяной стаяць лясы і жытні.
Пры Ворксле шмат яшчэ сумы…
А час не сходзіць старажытны,
Нібыта скрэшчвае мячы.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев