Биринчи рукн: Фарз намозда қиём – тик туриш.
Аллоҳ таоло айтади: «Аллоҳ учун бўйсунган ҳолда
туринглар!» (Бақара: 238). Имрон ибн Ҳусойн ривоят қилган
ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тик туриб
ўқи, агар қодир бўлмасанг ўтириб ўқи, бунга ҳам қодир
бўлмасанг ёнбошлаб ўқи», деганлар (Имом Бухорий (1117)
ривояти). Ушбу оят ва ҳадис имкони бор одам фарз намозни туриб
ўқиши фарзлигига далил бўлади.
Агар касаллик туфайли тик туриб ўқишга қодир бўлмаса,
аҳволи кўтаришига қараб, ўтирган ё ёнбошлаган ҳолида
ўқийверади. Хавф-хатар ичида турган ва яланғоч одам, ўрнидан
турмаслик талаб этиладиган даволаниш жараёнида ўтириш ва
ётишга мажбур бўлган киши, шунингдек, шифт пастлиги туфайли
тик туриш имкони бўлмаган ва ташқарига чиқиш имкони ҳам
бўлмаган одам ҳам худди касал одам ўқиганидек ўқийди. Тик
туриб ўқишдан ожиз ҳолдаги расмий имом (яъни, масжидга
расман тайинланган имом) ортида ўқиётган одам ҳам тик
турмаслигида маъзур саналади, имом ўтириб ўқиса, у ҳам имомга
...ЕщёБиринчи рукн: Фарз намозда қиём – тик туриш.
Аллоҳ таоло айтади: «Аллоҳ учун бўйсунган ҳолда
туринглар!» (Бақара: 238). Имрон ибн Ҳусойн ривоят қилган
ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тик туриб
ўқи, агар қодир бўлмасанг ўтириб ўқи, бунга ҳам қодир
бўлмасанг ёнбошлаб ўқи», деганлар (Имом Бухорий (1117)
ривояти). Ушбу оят ва ҳадис имкони бор одам фарз намозни туриб
ўқиши фарзлигига далил бўлади.
Агар касаллик туфайли тик туриб ўқишга қодир бўлмаса,
аҳволи кўтаришига қараб, ўтирган ё ёнбошлаган ҳолида
ўқийверади. Хавф-хатар ичида турган ва яланғоч одам, ўрнидан
турмаслик талаб этиладиган даволаниш жараёнида ўтириш ва
ётишга мажбур бўлган киши, шунингдек, шифт пастлиги туфайли
тик туриш имкони бўлмаган ва ташқарига чиқиш имкони ҳам
бўлмаган одам ҳам худди касал одам ўқиганидек ўқийди. Тик
туриб ўқишдан ожиз ҳолдаги расмий имом (яъни, масжидга
расман тайинланган имом) ортида ўқиётган одам ҳам тик
турмаслигида маъзур саналади, имом ўтириб ўқиса, у ҳам имомга
эргашиб ўтириб ўқийди. Чунки, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва
саллам беморликларида ўтириб ўқидилар ва орқадагиларни ҳам
ўтиришга буюрдилар.
Нафл намозни тик туриб ўқиш ҳам, ўтириб ўқиш ҳам жоиз, унда
тик туриш фарз эмас. Чунки, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва
саллам аҳён-аҳёнда ҳеч қандай узрсиз ҳам ўтириб намоз
ўқирдилар (Муслим (730) Оиша розияллоҳу анҳодан ривояти).
Иккинчи рукн: Намозни такбиратул-иҳром билан (яъни,
«Аллоҳу акбар» деб) бошлаш. Чунки, Расулуллоҳ соллаллоҳу
алайҳи ва саллам: «Сўнг қиблага юзланиб: «Аллоҳу акбар»
дегин», деганлар (Бухорий (757) ва Муслим (394) Абу Ҳурайра
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар), «Намознинг таҳрими[1]
такбир айтишдир» деганлар (Абу Довуд (61), Термизий (3), Ибн
Можа (275) Алий ибн Аби Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят
қилганлар). Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам намозни
такбирсиз бошлаганлари нақл қилинган эмас, такбир – Аллоҳу
акбар, деб айтиш бўлиб, ундан бошқа лафз унинг ўрнига ўтмайди.
Чунки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ворид
бўлган нарса шудир.
Учинчи рукн: «Фотиҳа» сурасини ўқиш. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Фотиҳатул-китобни ўқимаган
одамнинг намози намоз эмас», деганлар (Бухорий (756) ва
Муслим (394) Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан ривоят
қилганлар). Уни ҳар бир ракъатда ўқиш рукндир. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни ҳар бир ракъатда ўқиганлари
саҳиҳ ҳадисда келган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам
намозни яхши ўқимаган одамга қандай намоз ўқиш кераклигини
ўргатганларида унга «Фотиҳа» сурасини ўқишни ҳам буюрганлар.
«Фотиҳа» сурасини ўқиш ҳар бир намоз ўқиётган кишига
вожибми ёки имомга ва ёлғиз ҳолда ўқиётган одамга вожибми?
Ушбу масалада уламолар ўртасида хилоф бор. Эҳтиёт йўлини
тутиб, имомга иқтидо қилган киши жаҳрий бўлмаган намозда
ушбу сурани ўзи ўқиши, жаҳрий намозда эса имом сукут қилган
пайт уни ўқиб олиши яхшироқдир.
Тўртинчи рукн: Ҳар бир ракъатда рукуъ қилиш.
Аллоҳ таоло айтади: «Эй мўминлар, рукуъ қилингиз, сажда
қилингиз» (Ҳаж: 77). Рукуъ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва
салламнинг суннатларида ҳам собит бўлган. У Китоб, Суннат ва
ижмоъ билан фарздир.
Рукуъ луғатда эгилиш маъносини билдиради. Тик туриб намоз
ўқиётган ўрта бўйли, яъни оёқ-қўллари ўта узун ҳам, қисқа ҳам
бўлмаган одамнинг рукуъи – кафтлари тиззаларига етишидир.
Ўрта бўй бўлмаган киши ҳам ана шу миқдорда эгилади. Ўтириб
ўқиётган одамнинг рукуъи – юзи тиззаси устига рўпара
келишидир.
Бешинчи ва олтинчи рукнлар: Рукуъдан бош кўтариш ва
рукуъдан аввалги ҳолатига қайтиб, тик туриш. Чунки, Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилардилар. У зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Еттинчи рукн: Сажда қилиш. Сажда – пешонани ерга қўйиш
бўлиб, у еттита аъзо устига ҳар ракъатда икки мартадан
...ЕщёТўртинчи рукн: Ҳар бир ракъатда рукуъ қилиш.
Аллоҳ таоло айтади: «Эй мўминлар, рукуъ қилингиз, сажда
қилингиз» (Ҳаж: 77). Рукуъ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва
салламнинг суннатларида ҳам собит бўлган. У Китоб, Суннат ва
ижмоъ билан фарздир.
Рукуъ луғатда эгилиш маъносини билдиради. Тик туриб намоз
ўқиётган ўрта бўйли, яъни оёқ-қўллари ўта узун ҳам, қисқа ҳам
бўлмаган одамнинг рукуъи – кафтлари тиззаларига етишидир.
Ўрта бўй бўлмаган киши ҳам ана шу миқдорда эгилади. Ўтириб
ўқиётган одамнинг рукуъи – юзи тиззаси устига рўпара
келишидир.
Бешинчи ва олтинчи рукнлар: Рукуъдан бош кўтариш ва
рукуъдан аввалги ҳолатига қайтиб, тик туриш. Чунки, Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилардилар. У зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Еттинчи рукн: Сажда қилиш. Сажда – пешонани ерга қўйиш
бўлиб, у еттита аъзо устига ҳар ракъатда икки мартадан
қилинади.
Аллоҳ таоло: «Сажда қилингиз» (Ҳаж: 77), деб буюрган.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг унга буюрганлари
ва ўзлари қилганлари ҳақида ҳадислар келган ва у зот: «Менинг
намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар», деганлар
(Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис розияллоҳу
анҳудан ривоят қилганлар).
Етти аъзо – Юз (яъни, пешона ва бурун), икки қўл, икки тизза
ва икки оёқнинг учларидир. Ушбу аъзолардан ҳар бири
имкониятга қараб сажда ўрнига тегиши зарур. Сажда намознинг
энг катта рукнидир. Банданинг Парвардигорига энг яқин ҳолати
саждада турган ҳолатидир.
Саккизинчи рукн: Саждадан бош кўтариб, икки сажда ўртасида
ўтириш. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саждадан бош
кўтарсалар, тўғри, текис ўтирмагунларича иккинчи саждага
бормас эдилар» (Имом Муслим ривояти).
Тўққизинчи рукн: Мазкур амаларнинг ҳар бирида
хотиржамликни лозим тутиш, яъни оз миқдорда бўлса-да,
тўхталиб туриш. Китобу Суннат далолатига кўра, намозида
хотиржам турмайдиган одам намоз ўқиган саналмайди ва қайта
ўқишга буюрилади.
Ўнинчи ва ўн биринчи рукнлар: Охирги ташаҳҳуд ва унда
ўтириш. Ташаҳҳуддан мурод - «Ат-таҳийёт» ўқишдир. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилганлар, у зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу: «Биз ташаҳҳуд фарз бўлишидан
олдин бундай дер эдик...», деганлар (Бухорий (831) ва Муслим
(402) Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан рив...ЕщёСаккизинчи рукн: Саждадан бош кўтариб, икки сажда ўртасида
ўтириш. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саждадан бош
кўтарсалар, тўғри, текис ўтирмагунларича иккинчи саждага
бормас эдилар» (Имом Муслим ривояти).
Тўққизинчи рукн: Мазкур амаларнинг ҳар бирида
хотиржамликни лозим тутиш, яъни оз миқдорда бўлса-да,
тўхталиб туриш. Китобу Суннат далолатига кўра, намозида
хотиржам турмайдиган одам намоз ўқиган саналмайди ва қайта
ўқишга буюрилади.
Ўнинчи ва ўн биринчи рукнлар: Охирги ташаҳҳуд ва унда
ўтириш. Ташаҳҳуддан мурод - «Ат-таҳийёт» ўқишдир. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилганлар, у зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу: «Биз ташаҳҳуд фарз бўлишидан
олдин бундай дер эдик...», деганлар (Бухорий (831) ва Муслим
(402) Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят
қилганлар). У кишининг: «фарз бўлишидан олдин» деганликлари
унинг фарзлигига далил бўлади.
Ўн иккинчи рукн: Охирги ташаҳҳудда Пайғамбар соллаллоҳу
алайҳи ва салламга саловот ўқиш, яъни: «Аллоҳумма солли ала
Муҳаммад...» ўқиш. Унга зиёда дуолар ўқиш суннатдир.
Ўн учинчи рукн: Рукнларни тартиб билан бажариш. Чунки,
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам намозни тартиб билан
ўқирдилар, у зот: «Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек
намоз ўқинглар», деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674)
Молик ибн Ҳувайрис розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар),
ўзлари намозни яхши ўқимаган одамга қандай намоз ўқиш
кераклигини ўргатганларида: «ундан сўнг...» деб ўргатганлар.
Ўн тўртинчи рукн: Салом бериш. Расулуллоҳ соллаллоҳу
алайҳи ва саллам: «Унинг охири салом беришдир», деганлар,
«Намознинг... таҳлили (яъни, унинг ичида қилиш ҳаром
қилинган ишлар яна ҳалол бўлишининг бошланиши) эса салом
беришдир», деганлар (Абу Довуд (61), Термизий (3), Ибн Можа
(275) Алий ибн Аби Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Салом бериш намоздан чиқиш белгиси сифатида машруъ
қилинган.
Мусулмон биродар! Ким ушбу рукнлардан бирортасини қасддан
тарк қилса, унинг намози ботил бўлади. Агар унутиб тарк қилса –
масалан рукуъ ё сужудни – ва кейинги ракъатнинг қироатини
бошламай туриб, эсига тушиб қолса, қайтиб, ўша қолдириб
кетган рукнни ва шу ракъатдаги ундан кейинги амалларни қайта
қилади. Агар кейинги ракъатнинг қироатига киришганидан кейин
эсига тушиб қолса, ўша рукнни қолдириб кетган ракъат бекор
бўлади-да, кейин ўқиётган ракъати ўша ракъат ўрнига ўтади, сўнг
охирида саҳв саждаси қилади. Агар ташлаб кетилган рукнни
салом бериб намоздан чиққанидан кейин билса, агар у рукн
охирги ташаҳҳуд ё салом бўлса, уни ўқийди ва саҳв саждаси
қилиб, яна салом беради. Агар улардан бошқа – рукуъ ё сажда
каби – бирор рукнни ташлаб кетган бўлса, кўп вақт ўтмаган
бўлса, ўша тарк қилган ракъати ўрнига тўла бир ракъат ўқиб,
кейин саҳв саждаси қилиб, салом беради. Борди-ю орада анча
вақт ўтган бўлса ёки таҳорати синган бўлса, намозни тўлалигича
бошқа ўқийди.
Намоз ва унинг и...ЕщёМусулмон биродар! Ким ушбу рукнлардан бирортасини қасддан
тарк қилса, унинг намози ботил бўлади. Агар унутиб тарк қилса –
масалан рукуъ ё сужудни – ва кейинги ракъатнинг қироатини
бошламай туриб, эсига тушиб қолса, қайтиб, ўша қолдириб
кетган рукнни ва шу ракъатдаги ундан кейинги амалларни қайта
қилади. Агар кейинги ракъатнинг қироатига киришганидан кейин
эсига тушиб қолса, ўша рукнни қолдириб кетган ракъат бекор
бўлади-да, кейин ўқиётган ракъати ўша ракъат ўрнига ўтади, сўнг
охирида саҳв саждаси қилади. Агар ташлаб кетилган рукнни
салом бериб намоздан чиққанидан кейин билса, агар у рукн
охирги ташаҳҳуд ё салом бўлса, уни ўқийди ва саҳв саждаси
қилиб, яна салом беради. Агар улардан бошқа – рукуъ ё сажда
каби – бирор рукнни ташлаб кетган бўлса, кўп вақт ўтмаган
бўлса, ўша тарк қилган ракъати ўрнига тўла бир ракъат ўқиб,
кейин саҳв саждаси қилиб, салом беради. Борди-ю орада анча
вақт ўтган бўлса ёки таҳорати синган бўлса, намозни тўлалигича
бошқа ўқийди.
Намоз ва унинг ичидаги сўз ва амаллар нақадар улуғ! Аллоҳ
таоло барчаларимизни уни тўкис адо этишга ва муҳофаза
қилишга муваффақ айласин.
Комментарии 4
Аллоҳ таоло айтади: «Аллоҳ учун бўйсунган ҳолда
туринглар!» (Бақара: 238). Имрон ибн Ҳусойн ривоят қилган
ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тик туриб
ўқи, агар қодир бўлмасанг ўтириб ўқи, бунга ҳам қодир
бўлмасанг ёнбошлаб ўқи», деганлар (Имом Бухорий (1117)
ривояти). Ушбу оят ва ҳадис имкони бор одам фарз намозни туриб
ўқиши фарзлигига далил бўлади.
Агар касаллик туфайли тик туриб ўқишга қодир бўлмаса,
аҳволи кўтаришига қараб, ўтирган ё ёнбошлаган ҳолида
ўқийверади. Хавф-хатар ичида турган ва яланғоч одам, ўрнидан
турмаслик талаб этиладиган даволаниш жараёнида ўтириш ва
ётишга мажбур бўлган киши, шунингдек, шифт пастлиги туфайли
тик туриш имкони бўлмаган ва ташқарига чиқиш имкони ҳам
бўлмаган одам ҳам худди касал одам ўқиганидек ўқийди. Тик
туриб ўқишдан ожиз ҳолдаги расмий имом (яъни, масжидга
расман тайинланган имом) ортида ўқиётган одам ҳам тик
турмаслигида маъзур саналади, имом ўтириб ўқиса, у ҳам имомга ...ЕщёБиринчи рукн: Фарз намозда қиём – тик туриш.
Аллоҳ таоло айтади: «Аллоҳ учун бўйсунган ҳолда
туринглар!» (Бақара: 238). Имрон ибн Ҳусойн ривоят қилган
ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тик туриб
ўқи, агар қодир бўлмасанг ўтириб ўқи, бунга ҳам қодир
бўлмасанг ёнбошлаб ўқи», деганлар (Имом Бухорий (1117)
ривояти). Ушбу оят ва ҳадис имкони бор одам фарз намозни туриб
ўқиши фарзлигига далил бўлади.
Агар касаллик туфайли тик туриб ўқишга қодир бўлмаса,
аҳволи кўтаришига қараб, ўтирган ё ёнбошлаган ҳолида
ўқийверади. Хавф-хатар ичида турган ва яланғоч одам, ўрнидан
турмаслик талаб этиладиган даволаниш жараёнида ўтириш ва
ётишга мажбур бўлган киши, шунингдек, шифт пастлиги туфайли
тик туриш имкони бўлмаган ва ташқарига чиқиш имкони ҳам
бўлмаган одам ҳам худди касал одам ўқиганидек ўқийди. Тик
туриб ўқишдан ожиз ҳолдаги расмий имом (яъни, масжидга
расман тайинланган имом) ортида ўқиётган одам ҳам тик
турмаслигида маъзур саналади, имом ўтириб ўқиса, у ҳам имомга
эргашиб ўтириб ўқийди. Чунки, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва
саллам беморликларида ўтириб ўқидилар ва орқадагиларни ҳам
ўтиришга буюрдилар.
Нафл намозни тик туриб ўқиш ҳам, ўтириб ўқиш ҳам жоиз, унда
тик туриш фарз эмас. Чунки, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва
саллам аҳён-аҳёнда ҳеч қандай узрсиз ҳам ўтириб намоз
ўқирдилар (Муслим (730) Оиша розияллоҳу анҳодан ривояти).
Иккинчи рукн: Намозни такбиратул-иҳром билан (яъни,
«Аллоҳу акбар» деб) бошлаш. Чунки, Расулуллоҳ соллаллоҳу
алайҳи ва саллам: «Сўнг қиблага юзланиб: «Аллоҳу акбар»
дегин», деганлар (Бухорий (757) ва Муслим (394) Абу Ҳурайра
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар), «Намознинг таҳрими[1]
такбир айтишдир» деганлар (Абу Довуд (61), Термизий (3), Ибн
Можа (275) Алий ибн Аби Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят
қилганлар). Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам намозни
такбирсиз бошлаганлари нақл қилинган эмас, такбир – Аллоҳу
акбар, деб айтиш бўлиб, ундан бошқа лафз унинг ўрнига ўтмайди.
Чунки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ворид
бўлган нарса шудир.
Учинчи рукн: «Фотиҳа» сурасини ўқиш. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Фотиҳатул-китобни ўқимаган
одамнинг намози намоз эмас», деганлар (Бухорий (756) ва
Муслим (394) Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан ривоят
қилганлар). Уни ҳар бир ракъатда ўқиш рукндир. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни ҳар бир ракъатда ўқиганлари
саҳиҳ ҳадисда келган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам
намозни яхши ўқимаган одамга қандай намоз ўқиш кераклигини
ўргатганларида унга «Фотиҳа» сурасини ўқишни ҳам буюрганлар.
«Фотиҳа» сурасини ўқиш ҳар бир намоз ўқиётган кишига
вожибми ёки имомга ва ёлғиз ҳолда ўқиётган одамга вожибми?
Ушбу масалада уламолар ўртасида хилоф бор. Эҳтиёт йўлини
тутиб, имомга иқтидо қилган киши жаҳрий бўлмаган намозда
ушбу сурани ўзи ўқиши, жаҳрий намозда эса имом сукут қилган
пайт уни ўқиб олиши яхшироқдир.
Аллоҳ таоло айтади: «Эй мўминлар, рукуъ қилингиз, сажда
қилингиз» (Ҳаж: 77). Рукуъ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва
салламнинг суннатларида ҳам собит бўлган. У Китоб, Суннат ва
ижмоъ билан фарздир.
Рукуъ луғатда эгилиш маъносини билдиради. Тик туриб намоз
ўқиётган ўрта бўйли, яъни оёқ-қўллари ўта узун ҳам, қисқа ҳам
бўлмаган одамнинг рукуъи – кафтлари тиззаларига етишидир.
Ўрта бўй бўлмаган киши ҳам ана шу миқдорда эгилади. Ўтириб
ўқиётган одамнинг рукуъи – юзи тиззаси устига рўпара
келишидир.
Бешинчи ва олтинчи рукнлар: Рукуъдан бош кўтариш ва
рукуъдан аввалги ҳолатига қайтиб, тик туриш. Чунки, Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилардилар. У зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Еттинчи рукн: Сажда қилиш. Сажда – пешонани ерга қўйиш
бўлиб, у еттита аъзо устига ҳар ракъатда икки мартадан
...ЕщёТўртинчи рукн: Ҳар бир ракъатда рукуъ қилиш.
Аллоҳ таоло айтади: «Эй мўминлар, рукуъ қилингиз, сажда
қилингиз» (Ҳаж: 77). Рукуъ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва
салламнинг суннатларида ҳам собит бўлган. У Китоб, Суннат ва
ижмоъ билан фарздир.
Рукуъ луғатда эгилиш маъносини билдиради. Тик туриб намоз
ўқиётган ўрта бўйли, яъни оёқ-қўллари ўта узун ҳам, қисқа ҳам
бўлмаган одамнинг рукуъи – кафтлари тиззаларига етишидир.
Ўрта бўй бўлмаган киши ҳам ана шу миқдорда эгилади. Ўтириб
ўқиётган одамнинг рукуъи – юзи тиззаси устига рўпара
келишидир.
Бешинчи ва олтинчи рукнлар: Рукуъдан бош кўтариш ва
рукуъдан аввалги ҳолатига қайтиб, тик туриш. Чунки, Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилардилар. У зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Еттинчи рукн: Сажда қилиш. Сажда – пешонани ерга қўйиш
бўлиб, у еттита аъзо устига ҳар ракъатда икки мартадан
қилинади.
Аллоҳ таоло: «Сажда қилингиз» (Ҳаж: 77), деб буюрган.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг унга буюрганлари
ва ўзлари қилганлари ҳақида ҳадислар келган ва у зот: «Менинг
намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар», деганлар
(Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис розияллоҳу
анҳудан ривоят қилганлар).
Етти аъзо – Юз (яъни, пешона ва бурун), икки қўл, икки тизза
ва икки оёқнинг учларидир. Ушбу аъзолардан ҳар бири
имкониятга қараб сажда ўрнига тегиши зарур. Сажда намознинг
энг катта рукнидир. Банданинг Парвардигорига энг яқин ҳолати
саждада турган ҳолатидир.
ўтириш. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саждадан бош
кўтарсалар, тўғри, текис ўтирмагунларича иккинчи саждага
бормас эдилар» (Имом Муслим ривояти).
Тўққизинчи рукн: Мазкур амаларнинг ҳар бирида
хотиржамликни лозим тутиш, яъни оз миқдорда бўлса-да,
тўхталиб туриш. Китобу Суннат далолатига кўра, намозида
хотиржам турмайдиган одам намоз ўқиган саналмайди ва қайта
ўқишга буюрилади.
Ўнинчи ва ўн биринчи рукнлар: Охирги ташаҳҳуд ва унда
ўтириш. Ташаҳҳуддан мурод - «Ат-таҳийёт» ўқишдир. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилганлар, у зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу: «Биз ташаҳҳуд фарз бўлишидан
олдин бундай дер эдик...», деганлар (Бухорий (831) ва Муслим
(402) Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан рив...ЕщёСаккизинчи рукн: Саждадан бош кўтариб, икки сажда ўртасида
ўтириш. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саждадан бош
кўтарсалар, тўғри, текис ўтирмагунларича иккинчи саждага
бормас эдилар» (Имом Муслим ривояти).
Тўққизинчи рукн: Мазкур амаларнинг ҳар бирида
хотиржамликни лозим тутиш, яъни оз миқдорда бўлса-да,
тўхталиб туриш. Китобу Суннат далолатига кўра, намозида
хотиржам турмайдиган одам намоз ўқиган саналмайди ва қайта
ўқишга буюрилади.
Ўнинчи ва ўн биринчи рукнлар: Охирги ташаҳҳуд ва унда
ўтириш. Ташаҳҳуддан мурод - «Ат-таҳийёт» ўқишдир. Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам доим шундай қилганлар, у зот:
«Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек намоз ўқинглар»,
деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674) Молик ибн Ҳувайрис
розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу: «Биз ташаҳҳуд фарз бўлишидан
олдин бундай дер эдик...», деганлар (Бухорий (831) ва Муслим
(402) Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят
қилганлар). У кишининг: «фарз бўлишидан олдин» деганликлари
унинг фарзлигига далил бўлади.
Ўн иккинчи рукн: Охирги ташаҳҳудда Пайғамбар соллаллоҳу
алайҳи ва салламга саловот ўқиш, яъни: «Аллоҳумма солли ала
Муҳаммад...» ўқиш. Унга зиёда дуолар ўқиш суннатдир.
Ўн учинчи рукн: Рукнларни тартиб билан бажариш. Чунки,
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам намозни тартиб билан
ўқирдилар, у зот: «Менинг намоз ўқиганимни кўрганингиздек
намоз ўқинглар», деганлар (Бухорий (631) ва Муслим (674)
Молик ибн Ҳувайрис розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар),
ўзлари намозни яхши ўқимаган одамга қандай намоз ўқиш
кераклигини ўргатганларида: «ундан сўнг...» деб ўргатганлар.
Ўн тўртинчи рукн: Салом бериш. Расулуллоҳ соллаллоҳу
алайҳи ва саллам: «Унинг охири салом беришдир», деганлар,
«Намознинг... таҳлили (яъни, унинг ичида қилиш ҳаром
қилинган ишлар яна ҳалол бўлишининг бошланиши) эса салом
беришдир», деганлар (Абу Довуд (61), Термизий (3), Ибн Можа
(275) Алий ибн Аби Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилганлар).
Салом бериш намоздан чиқиш белгиси сифатида машруъ
қилинган.
тарк қилса, унинг намози ботил бўлади. Агар унутиб тарк қилса –
масалан рукуъ ё сужудни – ва кейинги ракъатнинг қироатини
бошламай туриб, эсига тушиб қолса, қайтиб, ўша қолдириб
кетган рукнни ва шу ракъатдаги ундан кейинги амалларни қайта
қилади. Агар кейинги ракъатнинг қироатига киришганидан кейин
эсига тушиб қолса, ўша рукнни қолдириб кетган ракъат бекор
бўлади-да, кейин ўқиётган ракъати ўша ракъат ўрнига ўтади, сўнг
охирида саҳв саждаси қилади. Агар ташлаб кетилган рукнни
салом бериб намоздан чиққанидан кейин билса, агар у рукн
охирги ташаҳҳуд ё салом бўлса, уни ўқийди ва саҳв саждаси
қилиб, яна салом беради. Агар улардан бошқа – рукуъ ё сажда
каби – бирор рукнни ташлаб кетган бўлса, кўп вақт ўтмаган
бўлса, ўша тарк қилган ракъати ўрнига тўла бир ракъат ўқиб,
кейин саҳв саждаси қилиб, салом беради. Борди-ю орада анча
вақт ўтган бўлса ёки таҳорати синган бўлса, намозни тўлалигича
бошқа ўқийди.
Намоз ва унинг и...ЕщёМусулмон биродар! Ким ушбу рукнлардан бирортасини қасддан
тарк қилса, унинг намози ботил бўлади. Агар унутиб тарк қилса –
масалан рукуъ ё сужудни – ва кейинги ракъатнинг қироатини
бошламай туриб, эсига тушиб қолса, қайтиб, ўша қолдириб
кетган рукнни ва шу ракъатдаги ундан кейинги амалларни қайта
қилади. Агар кейинги ракъатнинг қироатига киришганидан кейин
эсига тушиб қолса, ўша рукнни қолдириб кетган ракъат бекор
бўлади-да, кейин ўқиётган ракъати ўша ракъат ўрнига ўтади, сўнг
охирида саҳв саждаси қилади. Агар ташлаб кетилган рукнни
салом бериб намоздан чиққанидан кейин билса, агар у рукн
охирги ташаҳҳуд ё салом бўлса, уни ўқийди ва саҳв саждаси
қилиб, яна салом беради. Агар улардан бошқа – рукуъ ё сажда
каби – бирор рукнни ташлаб кетган бўлса, кўп вақт ўтмаган
бўлса, ўша тарк қилган ракъати ўрнига тўла бир ракъат ўқиб,
кейин саҳв саждаси қилиб, салом беради. Борди-ю орада анча
вақт ўтган бўлса ёки таҳорати синган бўлса, намозни тўлалигича
бошқа ўқийди.
Намоз ва унинг ичидаги сўз ва амаллар нақадар улуғ! Аллоҳ
таоло барчаларимизни уни тўкис адо этишга ва муҳофаза
қилишга муваффақ айласин.