Предыдущая публикация
ƏsSəlamun Aleykum..
Əziz Qrup İştirakçıları...Artıq Bu Gündən Etibarən Yeni "Sual-Cavab" Otağı İstifadənizə verildi...Sizi Maraqlandıran Və Düşündürən Sual Varsa, Buyurun Otaqda Yazın..Suallara Ən Gec 24 Saat Ərzində Cavab Veriləcək.
Следующая публикация
Комментарии 285
qarşılaşacaqlarına şübhə edirlər. Həqiqətən,
O, hər şeyi əhatə edir...Fusillət surəsi.. 54
Məşriq də, məğrib də Allahındır! Hansı səmtə
yönəlsəniz, Allahın Üzü orada olar.
Həqiqətən, Allah (hər şeyi) Əhatəedəndir, Biləndir.
ِﻪَّﻠﻟﺍ ُﻪْﺟَﻭ َّﻢَﺜَﻓ ﺍﻮُّﻟَﻮُﺗ ﺎَﻤَﻨْﻳَﺄَﻓ ۚ ُﺏِﺮْﻐَﻤْﻟﺍَﻭ ُﻕِﺮْﺸَﻤْﻟﺍ ِﻪَّﻠِﻟَﻭ
ٌﻢﻴِﻠَﻋ ٌﻊِﺳﺍَﻭ َﻪَّﻠﻟﺍ َّﻥِﺇ
Bəqərə 115
Sual...
Allah ərşdən səmaya enərkən...ərş və səmadan başqa... digər yerlərdə.. eyni vaxtda
Allah (ə.c) olur yoxsa yox..?.
Əgər o yerləri elm və qüdrəti ilə əhatə edir
cavabı verilərsə...onda sələfi alimləri Allahın
(ə.c) özü ərşdə olub digər yerləri isə elm və
qüdrəti ilə əhatə edir, deyərək Allahı (ə.c) cisimləşdirirlər...halbu ki Allah(ə.c) bu
sifətlərdən çox uzaqdır..
Qeyd..
Allah (ə.c) əzəldir və Xaliqdir ərş isə sonra
yaranıb və məxluqdur...
Sual... Allah (ə.c ) ərşi yaratmamışdan qabaq harda
idi..?.
Ərşə yerləşmək üçün ərşi yaratdı..?.
Əgər ərşə ucaldı cavabı verilsə..səf cavabdı
D...ЕщёDoğrudan da, onlar öz Rəbbi ilə
qarşılaşacaqlarına şübhə edirlər. Həqiqətən,
O, hər şeyi əhatə edir...Fusillət surəsi.. 54
Məşriq də, məğrib də Allahındır! Hansı səmtə
yönəlsəniz, Allahın Üzü orada olar.
Həqiqətən, Allah (hər şeyi) Əhatəedəndir, Biləndir.
ِﻪَّﻠﻟﺍ ُﻪْﺟَﻭ َّﻢَﺜَﻓ ﺍﻮُّﻟَﻮُﺗ ﺎَﻤَﻨْﻳَﺄَﻓ ۚ ُﺏِﺮْﻐَﻤْﻟﺍَﻭ ُﻕِﺮْﺸَﻤْﻟﺍ ِﻪَّﻠِﻟَﻭ
ٌﻢﻴِﻠَﻋ ٌﻊِﺳﺍَﻭ َﻪَّﻠﻟﺍ َّﻥِﺇ
Bəqərə 115
Sual...
Allah ərşdən səmaya enərkən...ərş və səmadan başqa... digər yerlərdə.. eyni vaxtda
Allah (ə.c) olur yoxsa yox..?.
Əgər o yerləri elm və qüdrəti ilə əhatə edir
cavabı verilərsə...onda sələfi alimləri Allahın
(ə.c) özü ərşdə olub digər yerləri isə elm və
qüdrəti ilə əhatə edir, deyərək Allahı (ə.c) cisimləşdirirlər...halbu ki Allah(ə.c) bu
sifətlərdən çox uzaqdır..
Qeyd..
Allah (ə.c) əzəldir və Xaliqdir ərş isə sonra
yaranıb və məxluqdur...
Sual... Allah (ə.c ) ərşi yaratmamışdan qabaq harda
idi..?.
Ərşə yerləşmək üçün ərşi yaratdı..?.
Əgər ərşə ucaldı cavabı verilsə..səf cavabdı
Düz cavab isə..
Allah(ə.c) həmişə ən uca olub..Kiminsə ucalması üçün, uca olmamağı lazımdır ki, bu
da Ən uca olan Allahın sifətlərindən uzaqdır..
Allah yaratdı və özünü yaratdıqlarına tanıtdı
və yaratdıqlarının gözündə (nəzərində)
ərşə ucaldı..
ÇÜNKİ ALLAH YARATMAMIŞDANDA UCA İDİ sonra ucalsa bu batil sözdü....
Onda Allahın yaratmamışdan uca olmaması
ortaya çıxır ki, bu da Allahın(ə.c) həmişə uca
olması ilə ziddiyət təşkil edir...
yozumunun Allah və elmdə rasix (dərin)olanlar
bilir.” (Ali- İmran, ayə 7) İbn Həcər Əsqəlaninin
rəvayətinə görə peyğəmbər(s.a.v.v.) belə buyurdu: “Mən Quranın nazil olması üçün necə savaşdımsa,
Əli də Quranın yozumu üçün savaşacaqdır.”Başqa
bir hədisdə isə buyurmuşdur: “Mən elmin
şəhəriyəm, Əli də onun qapısıdır. Kim elm tələb
edərsə imam Əlinin qapısına gəlsin” (“Mənaqib”
ibn Məğazili səh.84). Başqa bir hədisdə demişdir: “Məndən sonra insanlar Quranın (təvilində)
yozumunda bilmədikləri şeyləri Əlidən
öyrənəcəklər”(“Şəvahidut-Tənzil” c.1,səh.29).Yux
arıdakı hədisləri nəql edən əhli sünnə kitabları: 1)
“Əl-İsabə” c.1,səh.22; 2) “Kənzul-
Ummal”c.6,səh.390-391; 3) “Yənabiul-Məvəddə” səh.521; 4) “Şəvahidut-Tənzil”c.1,səh.29; 5)
“Mənaqib ibn Məğazili” səh.112; 6) “Mənaqib”
Xarəzmi səh.246; 7) “Fəraidus-Səmteyn” bab 56;
8) “Səvaiqu Muhriqə” səh.75-93; 9) “Mizanul-
Etidal”c.1,səh.205; 10) “Əl- İstiab”c.4,səh.35; 11)
“Kifayətut-Talib” səh.24...Ещё“Halbuki (mütəşabeh ayələrin) onun
yozumunun Allah və elmdə rasix (dərin)olanlar
bilir.” (Ali- İmran, ayə 7) İbn Həcər Əsqəlaninin
rəvayətinə görə peyğəmbər(s.a.v.v.) belə buyurdu: “Mən Quranın nazil olması üçün necə savaşdımsa,
Əli də Quranın yozumu üçün savaşacaqdır.”Başqa
bir hədisdə isə buyurmuşdur: “Mən elmin
şəhəriyəm, Əli də onun qapısıdır. Kim elm tələb
edərsə imam Əlinin qapısına gəlsin” (“Mənaqib”
ibn Məğazili səh.84). Başqa bir hədisdə demişdir: “Məndən sonra insanlar Quranın (təvilində)
yozumunda bilmədikləri şeyləri Əlidən
öyrənəcəklər”(“Şəvahidut-Tənzil” c.1,səh.29).Yux
arıdakı hədisləri nəql edən əhli sünnə kitabları: 1)
“Əl-İsabə” c.1,səh.22; 2) “Kənzul-
Ummal”c.6,səh.390-391; 3) “Yənabiul-Məvəddə” səh.521; 4) “Şəvahidut-Tənzil”c.1,səh.29; 5)
“Mənaqib ibn Məğazili” səh.112; 6) “Mənaqib”
Xarəzmi səh.246; 7) “Fəraidus-Səmteyn” bab 56;
8) “Səvaiqu Muhriqə” səh.75-93; 9) “Mizanul-
Etidal”c.1,səh.205; 10) “Əl- İstiab”c.4,səh.35; 11)
“Kifayətut-Talib” səh.242; 12) “Xəsais fi fəzli Əli ibni Əbi Talib”; 13) “Müstədrək” c.2,səh.148; 14)
“Müsnəd” ibn Hənbəl c.6,səh.289; 15) “Müsnəd”
Əbu Davud c.3,səh.90; 16) “Əl- İmamətu vəs-
siyasə” c.2,səh.106; 17) “Səhih” Muslim
c.4,səh.235
olduğundan xəbər vermişdir. Hezret Məhəmməd
söylemişdir. Ve hələ o zaman Hezret
olsa bu haqda olan hedisler vehhabilerin de en
etibarlı saydıqları ve hətta içərisində bir saxta
hədis belə olmadığına etiqad bəslədikləri kitab
olan “Sehihi-Buxari”de de mövcuddur. Biz de
hemin kitaba müraciət etmişik. Bu kitabın “el- fitne min qibelil-meşriq” fəslində Abdullah ibn
Ömer Peyğember
“Peyğember iki dəfə buyurdu: İlahi, bizə Yemende
bərəkət ver. Səhabə dedi: Ya Rəsulullah dua edin
Allah Necdde de bize bərəkət versin. Peyğəmbər
üç dəfə buyurdu: Necd azğınlıq ve fitne-fesad yeridir. Şeytanın buynuzu oradan çıxacaq”!
Doğrudan da sonradan vehabilik bu diyarda
yarandı ve yayılmağa başladı. Həmin kitabın “ət-
Tövhid” bölümü, “Qiraetul- Facir vel-munafiqun”
fəslində belə bir hədis var. Peyğember
“Məş...ЕщёHz. Peyğəmbər s .e.və a.s sizin fitnəkar
olduğundan xəbər vermişdir. Hezret Məhəmməd
söylemişdir. Ve hələ o zaman Hezret
olsa bu haqda olan hedisler vehhabilerin de en
etibarlı saydıqları ve hətta içərisində bir saxta
hədis belə olmadığına etiqad bəslədikləri kitab
olan “Sehihi-Buxari”de de mövcuddur. Biz de
hemin kitaba müraciət etmişik. Bu kitabın “el- fitne min qibelil-meşriq” fəslində Abdullah ibn
Ömer Peyğember
“Peyğember iki dəfə buyurdu: İlahi, bizə Yemende
bərəkət ver. Səhabə dedi: Ya Rəsulullah dua edin
Allah Necdde de bize bərəkət versin. Peyğəmbər
üç dəfə buyurdu: Necd azğınlıq ve fitne-fesad yeridir. Şeytanın buynuzu oradan çıxacaq”!
Doğrudan da sonradan vehabilik bu diyarda
yarandı ve yayılmağa başladı. Həmin kitabın “ət-
Tövhid” bölümü, “Qiraetul- Facir vel-munafiqun”
fəslində belə bir hədis var. Peyğember
“Məşriq (Şərq) tərəfdən elə insanlar çıxarlar ki, onlar Qur`an oxumaqdan savayı heç bir şey
bilmezler. Onlar dindən sapmış şəxslərdir. Öz
dinlərinə qayıtmazlar”. O Həzrətdən soruşdular:
“Onların əlamətləri nədir”? Həzrət buyurdu: “Her
zaman başlarını qırxdırarlar”. Həzrət necə də
doğru buyurub. Günümüzde bunu açıq-aşkar görürük. Onlar ancaq Qur`an əzbərləyirler və onu
başa düşdükleri ve istədikləri kimi təfsir edirlər.
Çoxları (xüsusile rəhbərləri) başlarını keçel
qırxdırırlar.” Vehhabik deyilən bir əqidənin
yaranacağı haqqında kifayət qədər hedis gətirmək
olar.
,vəhhabilər iddia edir ki ,biz
Allahi (əuzu billah)görəcəyik. Əhli şiələrin bu cür
küfrdən uzaq olduğunu Allahın özüdə şahiddir.
Allah cisim deyildir və heç vaxt gözlə müşahidə
olunmaz.Biz inanırıq ki, Allah-təala heç bir vaxt gözlə görülməz. Çünki gözlə görülmək cismin
xüsusiyyətlərindəndir. Gözlə görülən hər bir varlıq,
məkan və zaman hüdudlarında qərarlaşmalı,
müəyyən bir rəngə və surətə malik olmalıdır.
Bütün bu xüsusiyyətlər Allahın yaratdığı cisimlərə,
varlıqlara məxsus olan xüsusiyyətlərdir. Allah-təala isə öz yaratdığı məxluqların maddi
xüsusiyyətlərindən uzaq və pakdır. (Çünki
məxluqatın malik olduğu bu sifətlər, birbaşa
onların naqis və öz məkan, zaman forma və
rənglərinə ehtiyaclı olduğunu yetirir. Allah-təala
isə hər növ miqyas və ölçüdən uzaqdır, ehtiyacsızdır.) Deməli, Allah-təalanı görməyə,
müşahidə etməyə olan etiqad, bir növ şirkə düçar
olmaq deməkdir. Qur`ani-kərim buyurur; “Gözlər
Onu görməz. Lakin O, bütün gözləri görür. O,
bağı...ЕщёIş o yerə çatib ki
,vəhhabilər iddia edir ki ,biz
Allahi (əuzu billah)görəcəyik. Əhli şiələrin bu cür
küfrdən uzaq olduğunu Allahın özüdə şahiddir.
Allah cisim deyildir və heç vaxt gözlə müşahidə
olunmaz.Biz inanırıq ki, Allah-təala heç bir vaxt gözlə görülməz. Çünki gözlə görülmək cismin
xüsusiyyətlərindəndir. Gözlə görülən hər bir varlıq,
məkan və zaman hüdudlarında qərarlaşmalı,
müəyyən bir rəngə və surətə malik olmalıdır.
Bütün bu xüsusiyyətlər Allahın yaratdığı cisimlərə,
varlıqlara məxsus olan xüsusiyyətlərdir. Allah-təala isə öz yaratdığı məxluqların maddi
xüsusiyyətlərindən uzaq və pakdır. (Çünki
məxluqatın malik olduğu bu sifətlər, birbaşa
onların naqis və öz məkan, zaman forma və
rənglərinə ehtiyaclı olduğunu yetirir. Allah-təala
isə hər növ miqyas və ölçüdən uzaqdır, ehtiyacsızdır.) Deməli, Allah-təalanı görməyə,
müşahidə etməyə olan etiqad, bir növ şirkə düçar
olmaq deməkdir. Qur`ani-kərim buyurur; “Gözlər
Onu görməz. Lakin O, bütün gözləri görür. O,
bağışlayan və mehribandır.” (Ənam, 103) Məhz
elə buna görə də, Bəni-İsrail qövmünün bəhanə axtaran baş bilənləri Musa (ə)-a Allahı görmək
istədiklərini bildirdilər. Və ondan Allahı onlara
göstərməsini tələb etdilər; “Əgər Allahı aşkar
olaraq görməsək, sənə iman
gətirməyəcəyik!” (Bəqərə, 55) Musa (ə) onları Tur
dağına apardı və onların tələblərini Allaha söylədi. Allah-təala isə onlara belə cavab verdi: “Əsla (heç
vaxt) məni görə bilməyəcəksən! O dağa bax. Əgər
o, yerində salim qalarsa, sən də, məni
görəcəksən. Sonra Rəbbi dağa təcəlli edib, onu
yerlə-yeksan etdi. Musa bayılıb yerə düşdü. O,
özünə gələrkən dedi: “Ey Tanrım, Sən gözlə görülməkdən uzaq və paksan! Sənə tərəf qayıtdım
(tövbə etdim). Mən iman gətirənlərin
ilkiyəm.” (Əraf, 143). Əziz oxucu, bütün bunlar
Allahın gözlə görülməsinin qeyri-mümkünlüyünə
bir dəlildir. Bizim etiqadımıza əsasən, əgər bəzi
ayələrdə və İslami rəvayətlərdə “Allahı görməkdən” söhbət olunursa da, bundan məqsəd
Allah-təalanı batini gözlə görməkdir. Onu qəlbən
“görüb” dərk etməkdir. “Bir nəfər Həzrət Əli (ə)-
dan soruşdu: “Ey möminlərin ağası, söylə görüm,
həç öz Allahını görmüsənmi?” İmam Əli (ə) belə
cavab verdi: “Görmədiyim varlığamı ibadət edim? (Yəni mən görmədiyim varlığa ibadət etmərəm!)
Sonra isə buyurdu: “Əsla Onu gözlər görməz,
müşahidə edə bilməz. Amma qəlblər Onu iman
gözü ilə dərk edər.” (“Nəhcul-bəlağə”, 179-cu
xütbə). Biz inanırıq ki, məxluqatın xüsusiyyətlərini
(məkan, zaman, cismiyyət, gözlə görülmək, forma, quruluş və s.) Allaha nisbət vermək, bir
daha Onu düzgün tanımadığımızdan xəbər verir.
Və bu iş bir növ şirk sayılır. O, bütün varlıqlardan
və onlara nisbət verilən sifətlərdən uca və pakdır.
Heç bir varlıq Ona bənzəməyir. O, bənzərsiz bir
xaliqdir.
inancına görə, Peyğəmbər(s.e)-in biliklərinin varisi və ümmətə vəli olanların sayı on ikidir ki, bunlar
da Peyğəmbər övladları olan 12 imamdır. İslam
Peyğəmbəri də məhz onları tanıtmış və adlarını
bəyan etmişdir: 1-İmam Əli(ə.s), 2-İmam Həsən
(ə.s), 3-İmam Hüseyn(ə.s), 4-İmam Zeynəl-Abidin
(ə.s), 5-İmam Məhəmməd Baqir(ə.s), 6-İmam Cəfəri Sadiq(ə.s), 7-İmam Museyi- Kazim(ə.s), 8-
İmam Rza(ə.s), 9-İmam Məhəmməd-Təqi(ə.s),
10-İmam Əliyyən-Nəqi(ə.s), 11-İmam Həsən
Əsgəri(ə.s), 12-İmam Mehdi (əc.) Hamı onun
zühurunu gözləməkdədir. ... Hələ on iki imam
dünyaya gəlməmişdən öncə ülamə və səhabə bu əqidədə idi ki, Peyğəmbərimizdən sonra ümmətə
on iki şəxs rəhbər olacaq. Məşhur sünnü alimi
Buxari ''Səhihi Buxari'' c. 9, səh.101-də yazır:
''Həzrət Peyğəmbər buyurmuşdur ki, sizin on iki
əmiriniz olacaq və onların hamısı Qüreyşdəndir.''
Tirmizi ''Səhih''ində (c. 2) və Əhməd ibni Hənbəl ''Müsnəd''ind...ЕщёƏhli-Beyt şiələrinin
inancına görə, Peyğəmbər(s.e)-in biliklərinin varisi və ümmətə vəli olanların sayı on ikidir ki, bunlar
da Peyğəmbər övladları olan 12 imamdır. İslam
Peyğəmbəri də məhz onları tanıtmış və adlarını
bəyan etmişdir: 1-İmam Əli(ə.s), 2-İmam Həsən
(ə.s), 3-İmam Hüseyn(ə.s), 4-İmam Zeynəl-Abidin
(ə.s), 5-İmam Məhəmməd Baqir(ə.s), 6-İmam Cəfəri Sadiq(ə.s), 7-İmam Museyi- Kazim(ə.s), 8-
İmam Rza(ə.s), 9-İmam Məhəmməd-Təqi(ə.s),
10-İmam Əliyyən-Nəqi(ə.s), 11-İmam Həsən
Əsgəri(ə.s), 12-İmam Mehdi (əc.) Hamı onun
zühurunu gözləməkdədir. ... Hələ on iki imam
dünyaya gəlməmişdən öncə ülamə və səhabə bu əqidədə idi ki, Peyğəmbərimizdən sonra ümmətə
on iki şəxs rəhbər olacaq. Məşhur sünnü alimi
Buxari ''Səhihi Buxari'' c. 9, səh.101-də yazır:
''Həzrət Peyğəmbər buyurmuşdur ki, sizin on iki
əmiriniz olacaq və onların hamısı Qüreyşdəndir.''
Tirmizi ''Səhih''ində (c. 2) və Əhməd ibni Hənbəl ''Müsnəd''ində (c. 1 səh.9, c. 2 səh.101, c. 5
səh.92) Cabirdən nəqlən yazırlar: ''Peyğəmbər
buyurdu ki, İslam dini, hamısı Qüreyş
qəbiləsindən olan və sizə xəlifəlik edəcək on iki
şəxsiyyətlə sabit və daimi qalacaqdır.'' Şiə
məzhəbi Qüreyş qəbiləsindən ümmətə rəhbər olan on iki şəxsi məhz Peyğəmbərin öz nəslindən,
qüreyşlilərdən olan on iki imamı qəbul edir. On
ikinci imamın qeybdə olması haqqında da şiələrin
əlində dəlillər və sübutlar vardır. Peyğəmbəri
Əkrəmdən bütün zamanlar üçün bir hədis nəql
olunub: ''Hər kəs ölə və öz zamanının imamını tanımaya, cahiliyyət dövrünün insanları kimi
ölmüşdür.'' Bu hədisi görkəmli Əhli-sünnə
alimləri öz kitablarında yazmışlar, belə ki,
1-''Səhihi Müslüm'' c. 12, səh.440, 2-''Səhihi
Buxari'' c. 5, səh.13, 3-''Kənzül Ümmal'' c. 1,
səh.103, 4-''Müsnədi Əhməd'' c. 4, səh.96 buna sübutdur. Bu hədisdən aydın olur ki, hər zamanın
öz imamı var. Belə bir sual meydana çıxır ki, bəs
bu zamanın imamı kimdir? Cavab isə budur ki, bu
zamanın imamı 12-ci imam Həzrəti Mehdi(əc.)-dir.
Onu görmək isə mümkün deyil, çünki o, sünni və
şiənin qəbul etdiyi tarixi sənədlərə əsasən dünyaya gəldikdən sonra Allahın iznilə qeybə
çəkildi və hal-hazırda qeybdədir. Sünnü
alimlərinin ən görkəmlisi Təbəri 12-ci imamın
qeybi zamanında yaşamışdır və həmin dövrdə o,
''Tarixur-rəsul-vəl-mülük'' kitabında bu tarixi
hadisə barədə yazmışdır. Kitab ''Təbəri tarixi'' adı ilə məşhurdur. ''Tənbihul əşraf'' və ''Murucus-
zəhəb'' kitablarında da, bu barədə məlumatlar
var. Əhli-sünnə məzhəbində İmam Məhdi(ə)-ın
qeybə çəkilməsi barədə 500-dən artıq hədis
vardır.Allah bütün Intizarda olanlari aganin
əskərlərindən qərar versin.
verin ! Hz Əli ə.s adindan
yalan nisbət verirlərki ,güya Nəhgul belegada Hz
Əli.ə.s şiələri pisdiyir .Onlarin yalanlarina rəddiyəm
budur.. 1 ci Budur ki,Küfə xalqi münafiq idir onlar
şhie deyildir .Şiə o kəslər idiki ,öz canını Ehli Beyt yolunda feda etdilər.Bu saatdə hz Əli ə.s-mi sevib
onun ardinca gedənlər də məs şhielərdir.Sükür
halimiza ki ,hz Peygamberimiz s.a.s
müjdeləmişdir. 2 -ci "MÜJDƏ, YA ƏLI! ŞÜBHƏSIZ,
SƏN VƏ SƏNIN ŞIƏNIN YERI CƏNNƏT OLACAQ."
İslam tarixində, "Şiə" sözü xüsusilə İmam Əlinin (a) təqibçiləri üçün istifadə edilmişdir. bu tərif
daha sonra icad edilmiş bir şey deyil! Bu termini
istifadə edən ilk adam, ALLAH Rəsulunun özü idi.
Quranın aşağıdakı ayəsi nazil olunca: İman edib
saleh əməllər işləyənlərə gəlincə, xalqın ən
xeyirlisi də onlardır. (Quran-ı Kərim, Bəyinə surəsi, 7) Hz. Peyğəmbər (saa) Əliyə yönələrək: "Bu sənin
və sənin şiən haqqındadır." demişdir. Ayrıca dedi
ki: "Canımı ...ЕщёVəhabilərin kəzzabliqina fikir
verin ! Hz Əli ə.s adindan
yalan nisbət verirlərki ,güya Nəhgul belegada Hz
Əli.ə.s şiələri pisdiyir .Onlarin yalanlarina rəddiyəm
budur.. 1 ci Budur ki,Küfə xalqi münafiq idir onlar
şhie deyildir .Şiə o kəslər idiki ,öz canını Ehli Beyt yolunda feda etdilər.Bu saatdə hz Əli ə.s-mi sevib
onun ardinca gedənlər də məs şhielərdir.Sükür
halimiza ki ,hz Peygamberimiz s.a.s
müjdeləmişdir. 2 -ci "MÜJDƏ, YA ƏLI! ŞÜBHƏSIZ,
SƏN VƏ SƏNIN ŞIƏNIN YERI CƏNNƏT OLACAQ."
İslam tarixində, "Şiə" sözü xüsusilə İmam Əlinin (a) təqibçiləri üçün istifadə edilmişdir. bu tərif
daha sonra icad edilmiş bir şey deyil! Bu termini
istifadə edən ilk adam, ALLAH Rəsulunun özü idi.
Quranın aşağıdakı ayəsi nazil olunca: İman edib
saleh əməllər işləyənlərə gəlincə, xalqın ən
xeyirlisi də onlardır. (Quran-ı Kərim, Bəyinə surəsi, 7) Hz. Peyğəmbər (saa) Əliyə yönələrək: "Bu sənin
və sənin şiən haqqındadır." demişdir. Ayrıca dedi
ki: "Canımı əlində tutanın adına and içərəm ki, bu
adam (Əli) və onun şiəsi hesab gününə qədər
qurtuluşun təibniatı olacaqlar." 1-Cəlal et-Din əl-
Suyuti, Təfsir et-Durr ul- Mensur, (Qahirə) c. 6, s. 379 2-Ibni Cerir əl-Taberi, Təfsir Məscid' əl-Bəyan,
(Qahirə) c. 33, s. 146a 3-Ibni Esakir, Tarix Dimeşk,
c. 42, s. 333, s. 371 4-Ibni Həcər əl-Heytami, əl-
Seva'ık əl-Muhrika, (Qahirə) c. 11, böl. 1, s.
246-247 Hz. Peyğəmbər (saa) demişdir ki: "Ya Əli!
Sən və sənin şiən (hesab günündə) razı olacaq və Allah onlardan razı olacaq, və sənin düşmənlərin
onun dincliyinə qızğın və boyunları tutulmuş
olaraq gələcəklərdir." 1-Ibni əl-Əsir, ən Nihaye fi
ğarib əl-hədis, (Beyrut, 1399), c. 4, s. 106 2-əl-
Taberani, Mu'cem əl-Kəbir, c. 1, s. 319 3-əl-
Heytami, Məcmuə əl-Zeva'id, c. 9, Nömrə. 14168 Rəsulullah demişdir ki: "Müjdə, ya Əli! Şübhəsiz,
sən və sənin şiənin yeri cənnət olacaq." 1-Əhməd
Ibni Hənbəl, Feza'il əs-Sahaba, (Beyrut) c. 2, s. 655
2-Əbu Nu'aym əl-İsfahani, Hilyatul Övliya, c. 4, s.
329 3- əl-Hatıb əl-Bağdadi , Tarix Bağdad, (Beyrut)
c. 12, s. 289 4-əl-Taberani, Mu'cem əl-Kəbir, c. 1, s. 319 5-əl-Heytami, Məcmuə əl-Zeva'id, c. 10, s.
21-22 6- Ibni Esakir, Tarix Dimeşk, c. 42, s.
331-332 7-Ibni Həcər əl-Heytami, əl-Seva'ık əl-
Muhrika, (Qahirə) c. 11, böl 1, s. 247
Ömər..... Ömər ibn Xəttab
şərab içməyi necə təsvir edirdi?Cavab: İbn Hişamın
“Sirə” kitabında nəql etdiyinə əsasən, o
deyirdi:ﯽﻓ ﺮﻤﺧ ﺐﺣﺎﺻ ُﺖﻨﮐﻭ ، ًﺍﺪﻋﺎﺒﻣ ﻡﻼﺳﻺﻟ ُﺖﻨﮐ ﻝﺎﺟﺭ ﻪﯿﻓ ﻊﻤﺘﺠﯾ ﺲﻠﺠﻣ ﺎﻨﻟ ﻥﺎﮐﻭ ، ﺏﺮﺷﺃﻭ ﺎﻬّﺒﺣُﺍ ﺔّﯿﻠﻫﺎﺠﻟﺍ
ﻥﺍﺮﻤﻋ ﻦﺑﺍ ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺮﻤﻋ ﺭﻭﺩ ﺪﻨﻋ ﺓﺭَﻭْﺰَﺤﻟﺎﺑ ﺶﯾﺮﻗ ﻦﻣ
ﻢﻬﺴﻠﺠﻣ ﯽﻓ ﮏﺌﻟﻭُﺍ ﯽﺋﺎﺴﻠﺟ ﺪﯾﺭُﺍ ﺔﻠﯿﻟ ﺖﺟﺮﺨﻓ ، ﯽﻣﻭﺰﺨﻤﻟﺍ
ُﺖﺌﺟ ﯽّﻧﺃ ﻮﻟ : ﺖﻠﻘﻓ ًﺍﺪﺣﺃ ﻢﻬﻨﻣ ﻪﯿﻓ ﺪﺟﺃ ﻢﻠﻓ ﻢﻬُﺘﺌﺠﻓ ، ﮏﻟﺫ
ًﺍﺮﻤﺧ ﻩﺪﻨﻋ ﺪﺟﺃ ﯽّﻠﻌﻟ ﺮﻤﺨﻟﺍ ﻊﯿﺒﯾ ﺔّﮑﻤﺑ ﻥﺎﮐﻭ ، ﺭﺎّﻤﺨﻟﺍ ًﺎﻧﻼﻓ
ﺎﻬﻨﻣ ﺏﺮﺷﺄﻓ . . .“Mən islamdan uzaq idim. Cahiliyyət dövründə şərabın rəfiqi idim, daim şərab içər və
onu çox sevərdim. Biz Həzurədə – Ömər ibn Əbd
ibn İmran Məxzuminin evinin yanında yığışardıq.
Orada Qüreyşdən bir dəstə adam da iştirak edirdi.
Bir gecə o məclisdə iştirak etmək və yoldaşlarımı
görmək üçün evdən çıxdım. Lakin ora çatanda onların heç birini görmədim. Öz-özümə dedim ki,
Məkkədə şərab satan filankəsin yanına getsəm,
bəlkə mənə bir qədər şərab tapar və onu başıma
çəkərəm... .”Beyhəqi “Əs-sünənül-kubra” ...ЕщёAllah sənə lənət etsin ey
Ömər..... Ömər ibn Xəttab
şərab içməyi necə təsvir edirdi?Cavab: İbn Hişamın
“Sirə” kitabında nəql etdiyinə əsasən, o
deyirdi:ﯽﻓ ﺮﻤﺧ ﺐﺣﺎﺻ ُﺖﻨﮐﻭ ، ًﺍﺪﻋﺎﺒﻣ ﻡﻼﺳﻺﻟ ُﺖﻨﮐ ﻝﺎﺟﺭ ﻪﯿﻓ ﻊﻤﺘﺠﯾ ﺲﻠﺠﻣ ﺎﻨﻟ ﻥﺎﮐﻭ ، ﺏﺮﺷﺃﻭ ﺎﻬّﺒﺣُﺍ ﺔّﯿﻠﻫﺎﺠﻟﺍ
ﻥﺍﺮﻤﻋ ﻦﺑﺍ ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺮﻤﻋ ﺭﻭﺩ ﺪﻨﻋ ﺓﺭَﻭْﺰَﺤﻟﺎﺑ ﺶﯾﺮﻗ ﻦﻣ
ﻢﻬﺴﻠﺠﻣ ﯽﻓ ﮏﺌﻟﻭُﺍ ﯽﺋﺎﺴﻠﺟ ﺪﯾﺭُﺍ ﺔﻠﯿﻟ ﺖﺟﺮﺨﻓ ، ﯽﻣﻭﺰﺨﻤﻟﺍ
ُﺖﺌﺟ ﯽّﻧﺃ ﻮﻟ : ﺖﻠﻘﻓ ًﺍﺪﺣﺃ ﻢﻬﻨﻣ ﻪﯿﻓ ﺪﺟﺃ ﻢﻠﻓ ﻢﻬُﺘﺌﺠﻓ ، ﮏﻟﺫ
ًﺍﺮﻤﺧ ﻩﺪﻨﻋ ﺪﺟﺃ ﯽّﻠﻌﻟ ﺮﻤﺨﻟﺍ ﻊﯿﺒﯾ ﺔّﮑﻤﺑ ﻥﺎﮐﻭ ، ﺭﺎّﻤﺨﻟﺍ ًﺎﻧﻼﻓ
ﺎﻬﻨﻣ ﺏﺮﺷﺄﻓ . . .“Mən islamdan uzaq idim. Cahiliyyət dövründə şərabın rəfiqi idim, daim şərab içər və
onu çox sevərdim. Biz Həzurədə – Ömər ibn Əbd
ibn İmran Məxzuminin evinin yanında yığışardıq.
Orada Qüreyşdən bir dəstə adam da iştirak edirdi.
Bir gecə o məclisdə iştirak etmək və yoldaşlarımı
görmək üçün evdən çıxdım. Lakin ora çatanda onların heç birini görmədim. Öz-özümə dedim ki,
Məkkədə şərab satan filankəsin yanına getsəm,
bəlkə mənə bir qədər şərab tapar və onu başıma
çəkərəm... .”Beyhəqi “Əs-sünənül-kubra”
kitabında Abdullah ibn Ömərin dilindən atasının
xilafət dövründə dediyi sözləri belə nəql edir: “Mən cahiliyyət dövründə şərab içməkdə hamıdan
irəlidə idim. Şərab içmək zina kimi deyildir.” O,
şərabla əlaqədar ayələri öz xeyrinə izah edən və
şərab içməkdən əl çəkməyən insanlardan biri idi.
Nəhayət, “Maidə” surəsindəki ayə nazil olaraq
aşkar şəkildə onu qadağan etdi və şərab içənə ilahi əzab vədi verdi. Ayələrinin bir hissəsi "vida"
həccində nazil olan “Maidə” surəsi Peyğəmbər
(səlləllahu əleyhi və alih)-ə nazil olan son surədir.
Ömər “Maidə” surəsinin Həccətul-vidada nazil
olan ayələrindən müddətlər öncə şəraba adət
etdiyindən bu ayənin nazil olaraq ilahi əzab vədi verməsindən, eləcə də öz dediyi “çəkindik,
çəkindik!” sözündən sonra yenə də qatı nəbiz
(şərab növlərindən biri) içməyə davam edir və
ﺀﺎﻤﻟﺎﺑ“Biz bu şərabı – bu mayalı və tünd (qatı)
şərabı buna görə içirik ki, mədəmizdəki dəvə
ətlərini həzm etsin, əziyyətimizə səbəb olmasın.
Şərab hər kəsin ağlını qarışdırıb pərişan etsə, ona
bir qədər su qatıb içsin.” Həmçinin deyirdi:ﻞﺟﺭ ﯽّﻧﺇ ﺪﯾﺪﺸﻟﺍ ﺬﯿﺒﻨﻟﺍ ﺍﺬﻫ ﺏﺮﺷﺃﻭ ، ﻦﻄﺒﻟﺍ ﺭﺎﻌﺴﻣ ﻭﺃ ﻦﻄﺒﻟﺍ ﺭﺎﺠﻌﻣ
ﯽﻨﻄﺑ ﻞﻬﺴﯿﻓ“Mən qarnı çıxmış, yaxud qarnı atəşlə dolu olan bir kişiyəm. O qəliz qatı şərabı içirəm ki,
qarnım yumşalsın.”Həmçinin deyirdi:ﻡﻮﺤﻟ ﻊﻄﻘﯾ ﻻ ﺪﯾﺪﺸﻟﺍ ﺬﯿﺒﻨﻟﺍ ّﻻﺇ ﺎﻨﻧﻮﻄﺑ ﯽﻓ ﻞﺑﻹﺍ ﻩﺬﻫ“Bu dəvələrin ətini qarnımızda yalnız bu qəliz, qatı və mayalı nəbiz
həzm edə bilər.” O, ömrünün son vaxtlarına qədər
qatı nəbiz içirdi. Əmr ibn Meymun deyir:ﺮﻤﻋ ُﺕﺪﻬﺷ ﻪﺑﺮﺸﻓ ﺪﯾﺪﺷ ﺬﯿﺒﻨﺑ ﯽﺗُﺍ ،ﻦﻌُﻃ ﻦﯿﺣ“Ömərə nizə dəyən zaman mən onun yanında idim. Yatağa düşdüyü
həmin anlarda onun üçün nəbiz gətirdilər və onu
içdi.” Onun içdiyi şərab o qədər qatı və güclü idi
ki, özündən başqa bir şəxs onu içsəydi mütləq ...Ещёﻞﺑﻹﺍ ﻡﻮﺤﻟ ﻪﺑ ﻊﻄﻘﻨﻟ ﺪﯾﺪﺸﻟﺍ ﺏﺍﺮﺸﻟﺍ ﺍﺬﻫ ﺏﺮﺸﻧ ﺎّﻧﺇ ﻪﺟﺰﻤﯿﻠﻓ ﺀﯽﺷ ﻪﺑﺍﺮﺷ ﻦﻣ ﻪﺑﺍﺭ ﻦﻤﻓ ﺎﻨﯾﺫﺆﺗ ﻥﺃ ﺎﻨﻧﻮﻄﺑ ﯽﻓ
ﺀﺎﻤﻟﺎﺑ“Biz bu şərabı – bu mayalı və tünd (qatı)
şərabı buna görə içirik ki, mədəmizdəki dəvə
ətlərini həzm etsin, əziyyətimizə səbəb olmasın.
Şərab hər kəsin ağlını qarışdırıb pərişan etsə, ona
bir qədər su qatıb içsin.” Həmçinin deyirdi:ﻞﺟﺭ ﯽّﻧﺇ ﺪﯾﺪﺸﻟﺍ ﺬﯿﺒﻨﻟﺍ ﺍﺬﻫ ﺏﺮﺷﺃﻭ ، ﻦﻄﺒﻟﺍ ﺭﺎﻌﺴﻣ ﻭﺃ ﻦﻄﺒﻟﺍ ﺭﺎﺠﻌﻣ
ﯽﻨﻄﺑ ﻞﻬﺴﯿﻓ“Mən qarnı çıxmış, yaxud qarnı atəşlə dolu olan bir kişiyəm. O qəliz qatı şərabı içirəm ki,
qarnım yumşalsın.”Həmçinin deyirdi:ﻡﻮﺤﻟ ﻊﻄﻘﯾ ﻻ ﺪﯾﺪﺸﻟﺍ ﺬﯿﺒﻨﻟﺍ ّﻻﺇ ﺎﻨﻧﻮﻄﺑ ﯽﻓ ﻞﺑﻹﺍ ﻩﺬﻫ“Bu dəvələrin ətini qarnımızda yalnız bu qəliz, qatı və mayalı nəbiz
həzm edə bilər.” O, ömrünün son vaxtlarına qədər
qatı nəbiz içirdi. Əmr ibn Meymun deyir:ﺮﻤﻋ ُﺕﺪﻬﺷ ﻪﺑﺮﺸﻓ ﺪﯾﺪﺷ ﺬﯿﺒﻨﺑ ﯽﺗُﺍ ،ﻦﻌُﻃ ﻦﯿﺣ“Ömərə nizə dəyən zaman mən onun yanında idim. Yatağa düşdüyü
həmin anlarda onun üçün nəbiz gətirdilər və onu
içdi.” Onun içdiyi şərab o qədər qatı və güclü idi
ki, özündən başqa bir şəxs onu içsəydi mütləq
məst olar və Ömər də ona şərab içmək cəzasını
tətbiq edərdi. Lakin xəlifə şərab içməyə çox adət etdiyindən, yaxud da ona bir qədər su əlavə edib
qatılığını azaltdığından şərab ona təsir
göstərmirdi.Şəbi deyir: Ərəblərdən biri Ömərin
şərab qablarından su olduğunu güman etməklə
içib məst oldu. Ömər ona şallaq vurdu, sonra
dedi: “Bu şallaq sənə şərab içdiyinə görə deyil, məst olduğuna görə vurulur.” Cəssasın “Əhkamul-
Quran” kitabında ( dediyi ibarə belədir:Bir ərəb
Ömərin şərabından içdi və Ömər ona şallaq vurdu.
Ərəb dedi: “Axı mən sənin şərabından içmişəm!”
Ömər bir qədər su götürüb şəraba qatdı, sonra
içdi və dedi: “Şərab hər kəsi məst etsə, onu durulaşdırıb sonra içsin.”Əbu Rafedən nəql olunur
ki, Ömər ibn Xəttab demişdir: “Hər vaxt şərabın
qatı olmasından nigaran olsanız, onu su ilə qatıb
durulaşdırın!”Nisai onu “Sünən” kitabından nəql
edərək deyir: “Müskir (məstedici, spirtli içkilər)
içməyi halal hesab edənlər bu rəvayətə istinad etmişlər.
növlərinin haramlığı və cəzası mütləqdir spirtli və
məstedici olmağın özü onun haram və ilahi
cəzaya səbəb olması üçün kifayətdir, hətta hər bir
maye ilə qarışdırılması, yaxud onun az içilməsi
kimi maneələr olsa da belə. Buna görə də əsas meyar onu içən şəxsin məst olması deyil, o
mayenin spirtli içki olmasıdır. Deməli, şərabı içən
deyil, onun özü meyardır. Nəticədə, çoxu insanı
kefləndirən bir şeyin azı da haramdır.Çoxsaylı
səhih rəvayətlər bu qayda və meyara dəlalət edir.
O cümlədən Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)- in buyurduğu aşağıdakı hədis:ﺎَﻣ ِﻞﯿَﻠَﻗ ْﻦَﻋ ْﻢُﮐﺎَﻬْﻧَﺃ ُﻩُﺮﯿِﺜَﮐ َﺮَﮑْﺳَﺃ“Çox içildikdə məst edən içkilərin az içilməsini də sizə qadağan edirəm.” Həmçinin
Cabir, İbn Ömər və İbn Əmrin vasitəsi ilə rəvayət
olunan bir hədisdə Peyğəmbər buyurur:َﺮَﮑْﺳَﺃ ﺎَﻣ ٌﻡﺍَﺮَﺣ ُﻪُﻠﯿِﻠَﻘَﻓ ُﻩُﺮﯿِﺜَﮐ“Hər şeyin çoxu məst edirsə, onun azı da haramdır.” (19) (20)1-“Sireyi İbn Hüşam”,
1-ci cild, səh. 368 (1-ci cild, səh. 371)2-
Mənbələrd...Ещё”Qeyd olunmalıdır ki, bütün içki
növlərinin haramlığı və cəzası mütləqdir spirtli və
məstedici olmağın özü onun haram və ilahi
cəzaya səbəb olması üçün kifayətdir, hətta hər bir
maye ilə qarışdırılması, yaxud onun az içilməsi
kimi maneələr olsa da belə. Buna görə də əsas meyar onu içən şəxsin məst olması deyil, o
mayenin spirtli içki olmasıdır. Deməli, şərabı içən
deyil, onun özü meyardır. Nəticədə, çoxu insanı
kefləndirən bir şeyin azı da haramdır.Çoxsaylı
səhih rəvayətlər bu qayda və meyara dəlalət edir.
O cümlədən Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)- in buyurduğu aşağıdakı hədis:ﺎَﻣ ِﻞﯿَﻠَﻗ ْﻦَﻋ ْﻢُﮐﺎَﻬْﻧَﺃ ُﻩُﺮﯿِﺜَﮐ َﺮَﮑْﺳَﺃ“Çox içildikdə məst edən içkilərin az içilməsini də sizə qadağan edirəm.” Həmçinin
Cabir, İbn Ömər və İbn Əmrin vasitəsi ilə rəvayət
olunan bir hədisdə Peyğəmbər buyurur:َﺮَﮑْﺳَﺃ ﺎَﻣ ٌﻡﺍَﺮَﺣ ُﻪُﻠﯿِﻠَﻘَﻓ ُﻩُﺮﯿِﺜَﮐ“Hər şeyin çoxu məst edirsə, onun azı da haramdır.” (19) (20)1-“Sireyi İbn Hüşam”,
1-ci cild, səh. 368 (1-ci cild, səh. 371)2-
Mənbələrdə “əşribuha” (içirəm) kəlməsinin yerinə
“əsərru biha” (onu gizlədirəm) kimi qeyd
olunmuşdur. 3-Həzurə – Məkkə bazarlarından biri
idi və hal-hazırda məscidin bir hissəsidir. 4-“Əs- sunənul-kubra”, 10-cu cild, səh. 2145-“Əs-
sunənul-kubra”, 10-cu cild, səh. 214; və “Siyrətu
Ömər”, İbn Covzi, səh. 98 (122); “Kənzul-ummal”,
3-cü cild, səh. 107 (5-cİ cild, səh. 505), hədis:
13746; “Kənzul-ummal”ın müntəxəbatı, “Müsnədi
Əhmə”in haşiyəsində, 2-ci cild, səh. 428 (2-ci cild, səh. 500); “Əl-xuləfaur-raşidin”, Əbdül-Vəhhab
Nəccar, səh. 2386-“Musnəd”, Əhməd ibn Hənbəl,
2-ci cild, səh. 53 (1-ci cild, səh. 86), hədis: 380;
“Sunəni Əbu Davud”, 2-ci cild, səh. 128 (3-cü cild,
səh. 325), hədis: 36707-“Təfsir”, Qurtəbi, 6-cı
cild, səh. 30 (6-cı cild, səh. 22) və “İrşadus-sari”, 7-ci cild, səh. 95 (10-cu cild, səh. 198) 8-
“Müstədrək” Hakim”, 2-ci cild, səh. 311 (2-ci cild,
səh. 340), hədis: 3211; “Came” Tirmizi, 2-ci cild,
səh. 178 (5-cİ cild, səh. 343), hədis: 3063;“ Əd-
durrul-mənsur”, 2-ci cild, səh. 52 (2-ci cild, səh.
Munzərin nəqlinə əsasən9-“Təfsiri Təbəri”, 7-ci
cild, səh. 22; “Camiul-bəyan”, 7-ci cild, səh. 33;
“Musnəd”, Əhməd ibn Hənbəl, 2-ci cild, səh. 53
(1-ci cild, səh. 86), hədis: 38010-“Əs-sunənul-
kubra”, 8-ci cild, səh. 299 “Muhazuratu Rağib”, 1- ci cild, səh. 319 (2-ci cild, səh. 699); “Kənzul-
ummal”, 3-cü cild, səh. 109 (5-cİ cild, səh. 514),
hədis: 13772, İbn Əbu Şeybənin nəqlinə
əsasən11-Bəlkə də “məc’arul-bətn” düzgündür,
yəni “quru mizac sahibi”. Necə ki, İbn Əsir
“Niayə”də demişdir: 1-ci cild, səh. 275 12-“Kənzul-ummal”, 3-cü cild, səh. 109 (5-cİ cild,
səh. 514), hədis: 13773. 13-“Camiul-məsanid”,
Əbu Hənifə, 2-ci cild, səh. 190 və 21514-“Tarixi
Bağdad”, Xətib, 6-cı cild, səh. 15615-“Əqdul-
fərid”, 3-cü cild, səh. 416 (6-cı cild, səh. 278).
16-“Əhkamul-Quran”, 2-ci cild, səh. 565 (2-ci cild, səh. 464) 17-“Əs-sunənul-kubra”, 8-ci cild, səh.
326 (3-cü cild, səh. 273), hədis: 5214. ...Ещё3), Əhmədin, Tirmizinin, İbn Mərdəveyhin, Hakimin, Beyhəqinin, Səid ibn Mənsurun, İbn
Munzərin nəqlinə əsasən9-“Təfsiri Təbəri”, 7-ci
cild, səh. 22; “Camiul-bəyan”, 7-ci cild, səh. 33;
“Musnəd”, Əhməd ibn Hənbəl, 2-ci cild, səh. 53
(1-ci cild, səh. 86), hədis: 38010-“Əs-sunənul-
kubra”, 8-ci cild, səh. 299 “Muhazuratu Rağib”, 1- ci cild, səh. 319 (2-ci cild, səh. 699); “Kənzul-
ummal”, 3-cü cild, səh. 109 (5-cİ cild, səh. 514),
hədis: 13772, İbn Əbu Şeybənin nəqlinə
əsasən11-Bəlkə də “məc’arul-bətn” düzgündür,
yəni “quru mizac sahibi”. Necə ki, İbn Əsir
“Niayə”də demişdir: 1-ci cild, səh. 275 12-“Kənzul-ummal”, 3-cü cild, səh. 109 (5-cİ cild,
səh. 514), hədis: 13773. 13-“Camiul-məsanid”,
Əbu Hənifə, 2-ci cild, səh. 190 və 21514-“Tarixi
Bağdad”, Xətib, 6-cı cild, səh. 15615-“Əqdul-
fərid”, 3-cü cild, səh. 416 (6-cı cild, səh. 278).
16-“Əhkamul-Quran”, 2-ci cild, səh. 565 (2-ci cild, səh. 464) 17-“Əs-sunənul-kubra”, 8-ci cild, səh.
326 (3-cü cild, səh. 273), hədis: 5214. 18-“Əs-
sunənul-kubra”, 8-ci cild, səh. 301 (3-cü cild, səh.
216), hədis: 5118. 19-“Sunəni Əbu Davud”, 2-ci
cild, səh. 129 (3-cü cild, səh. 327), hədis: 368;
“Sunəni Tirmizi”, 1-ci cild, səh. 342 (4-cü cild, səh. 258), hədis: 1865. 20-Şəfii, Şahrudi, “Əl-
Qədir”in mühüm fəsilləri, səh. 559.