Bu tarixdə Səncər Mahmudu məğlub edib böyük sultan olunca onun məmlükləri də ali sultanın tabeliyinə keçib. Sümeyrəmini Mahmudun vəzirliyinə gətirən də Səncərin özü olub. Eldəniz Səncərin birinci dərəcəli məmlükü olmasa da, Cüzcaninin məlumatı onun 1118-ci ildə saray məmlükləri arasına alındığını göstərir. Eldənizin qıpçaqların hansı boyuna mənsub olması haqqında heç bir məlumat verilmir. Lakin Xarəzmşah Təkişin münşisi (divan katibi) Bağdadlı Bəhaəddin Məhəmməd ibn Müəyyəd Xarəzmşahların məktublarını qələmə aldığı əsərində Atabəy Nüsrətəddin Cahan Pəhləvana aid bir məktubdan bəhs edərkən, atabəyin Xarəzm ordularının başında Taraza qədər gəlmiş qıpçaq Uran qəbiləsinin rəislərindən Qıranla (Kıran) "qohum olduğunu" yazıb. Atabəy Cahan Pəhləvanın Qıranı öz qohumlarından biri kimi təqdim etməsi Eldənizlərin də qıpçaqların Uran tayfasından olduğuna işarə ola bilər. Qıpçaqların Uran qəbiləsi Orta Asiyada Xarəzmşahlarla sərhəd olan Cənd ətrafında yaşayırdılar. Onların böyük bir hissəsi müsəlman deyildi, amma Xarəzmşahların tabeçiliyinə daxil olduqdan sonra uranlılar Xarəzm ordusunda xidmətə başlamışdılar.

Atabəy Eldənizin Səncərin məmlükü olması, Sümeyrəminin Səncər tərəfindən Mahmudun vəziri təyin edilməsi və Atabəy Cahan Pəhləvanın Uran rəisi Qıranı öz qəbilə qohumu olaraq göstərməsi kimi məlumatları əsas götürərək, Eldənizin Orta Asiya (Cənd və ətrafındakı) qıpçaqlarından (Uran tayfasından) olduğu və bir qul kimi əvvəlcə Xorasana, oradan da İraq və Azərbaycana gəldiyi aydın olur. Yəni Eldəniz Qafqaz üzərindən deyil, Orta Asiyadan Xorasana, oradan da İraq Səlcuqlu ölkəsinə gəlib. Vəzir Sümeyrəmi hicri 515/16-cı ildə (1121-1122) ismaililər tərəfindən öldürülüncə Eldəniz də Sultan Mahmudun əmri altına girdi. 1131-ci ildə Sultan Mahmud vəfat etdi. Yerinə Sultan II Toğrul keçdi. O, Eldənizi öz şəxsi məmlükləri arasına daxil etdi. Eldəniz sultanın arvadı Möminə Xatunun təşəbbüsü sayəsində qısa zamanda II Toğrulun kiçik yaşlı oğlu Arslanşahın atabəyliyinə gətirildi. Sultan II Toğrulun ölümü və yerinə Sultan Məsudun (1135-1152) keçməsindən sonra Eldəniz Möminə Xatunla evləndirildi və 1136-cı ildə Aranı Arslanşah ilə onun iqtası təyin etdi. Beləcə, 1136-cı il Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin quruluş ili olaraq qəbul edilir. Eldənizin Möminə Xatundan Məhəmməd Cahan Pəhləvan və Müzəffərəddin Qızıl Arslan adlı iki oğlu və bir qızı olub.

On il içində (1136-1146) Atabəy Eldəniz Arandakı bütün idarəetməni əlinə aldı. O, üsyankar əmirləri zərərsizləşdirdi və yerli idarəçilər arasında nizam-intizamı təmin etdi. Xalq arasında asayişi bərqərar edən Eldəniz dövrün alban tarixçisi Mxitar Qoşun məlumatına görə, "gücləndi; bütün böyük hökmdarları əzdi və çoxlarını özünə tabe etdi; qiyamçı türkmənləri tamamilə darmadağın etdi. O, Albaniya (Aran) ölkəsindəki çaxnaşmalara son qoydu". 1145-46-cı illərdə Farsın türk hakimi Boz Aba ilə Rey valisi Abbas arasında ittifaq təsis edildi. Bu ittifaqa Sultan Məsudun hacibi Əbdürrəhman ibn Toğan Yürək də daxil oldu. Onlar sultanın qardaşı oğlanlarından şahzadə Məhəmmədlə şahzadə Məlikşahı öz yanlarına alıb, Məsuda qarşı qiyam qaldırdılar. Sultan Məsudun onlara qarşı duracaq gücü olmadığı üçün Atabəy Eldənizə müraciət etdi. Atabəy təcili yola çıxıb Məsudla birlikdə Kaşan ətrafında qiyamçıların qarşısına çıxdı. İlk çarpışmalardan sonra qiyamçılar sultanla atabəyin birləşmiş gücləri qarşısında geri çəkilməyə başladılar. Bu hadisə Atabəy Eldənizin İraq Sultanlığı nəzdində nüfuzunu xeyli artırdı.

1 rəcəb 547-ci ildə (2 oktyabr 1152-ci il) Sultan Məsud Həmədanda vəfat etdi. Yerinə qardaşı oğlu Məlikşah ibn Mahmud keçdi. Ancaq vəzir Xass bəy Bələncəri qısa müddət sonra onu həbs edib, yerinə onun qardaşı Məhəmmədi oturtdu. Yeni sultan hakimiyyətə keçməsinin üçüncü günü onu taxta çıxaran Bələncərini edam edib, başını Aran hakimi Şəmsəddin Eldəniz vasitəsilə Marağa hakimi Nüsrətəddin ibn Ağsunqura göndərdi və sultanın bu hərəkəti onları qorxutdu. Bundan istifadə edən xəlifə əl-Müqtəfi əmirləri sultana qarşı qiyama çağırdı. Əmirlər özlərinə yeni sultan olaraq Süleyman şahı seçdilər. Onlar birlikdə Bağdada gəldilər və burada xəlifə tərəfindən təntənə ilə qarşılandılar. Məhərrəm 551-ci ildə (mart, 1156) Bağdadda xütbələr Süleyman şahın adına oxundu. Beləcə, Süleyman şah yanında, xəlifə orduları ətrafında, Aran hakimi Şəmsəddin Eldəniz, Marağa hakimi Nüsrətəddin Arslan Apa, Alp Quş Gün-qur və Fəxrəddin Zəngi Həmədana doğru irəlilədilər. Sultan Məhəmməd şəhəri tərk etmək məcburiyyətində qaldı və İsfahana qaçdı. Süleyman şah heç bir maneə ilə qarşılaşmadan paytaxta gəldi və sultanlıq taxtına oturdu. Taxtı ələ keçirdikdən sonra sultan içki məclislərinin aludəsi olub əyyaşlıq etməyə başladı. Buna görə də müttəfiqləri ondan ayrılaraq öz əyalətlərinə çəkildilər. Eldəniz də gürcülərin Arana hücumunu eşidib ölkəsinə döndü. Bu vaxt vəzir Bələncərinin əmisi oğlu Rəvvadi də Aranda rahat durmamış və qiyam etmək üçün fürsət gözləyirdi. Süleyman şahın ordusunun dağıldığını görən sabiq sultan Məhəmməd onun üzərinə hücum çəkib taxtı yenidən ələ keçirdi, Süleyman şahı da tutub həbs etdi. Sultan Məhəmməd Atabəy Eldənizin bağışlandığını desə də, onu nəzarət altında saxlamaq üçün oğlu Cahan Pəhləvanı girov kimi öz sarayında saxladı. Ancaq xəlifənin təhriki ilə Şəmsəddin Eldəniz sultana qarşı üsyan qaldırdı. Sultan Məhəmməd Bağdadı mühasirəyə aldığı əsnada Eldəniz şahzadələrdən Məlikşahı və oğulluğu Arslanşahı yanına alıb Həmədanı ələ keçirdi. Bundan sonra Bağdadın mühasirəsini buraxan Sultan Məhəmməd Həmədana hücum etdi və Rey yaxınlığında Eldənizin qüvvətlərini ağır məğlubiyyətə düçar etdi. Naxçıvan yaxınlığında cərəyan edən ikinci vuruşmada da Eldəniz məğlub oldu. O, bir məktub yazaraq sultandan əfv edilməsini dilədi. Sultan onun üzrxahlığını qəbul edib atabəyin Arandakı hakimiyyətini təsdiq etdi. Azərbaycanı da Marağa Ağsunqurlularından Arslan Apa ibn Ağsunqura verdi. Ancaq Məhəmmədin hakimiyyəti çox da uzun sürmədi. Bağdada hücuma hazırlaşdığı bir dövrdə qəflətən xəstələndi və zülqədə 554-cü ildə (dekabr, 1159) öldü. Taxta təkrar Süleyman şah çıxdı. Süleyman şah Eldənizin oğulluğu Arslanşahı özünün vəliəhdi elan etdi. Necə ki, Süleymanın adına oxunan xütbələrdə Arslanşahın da adı vəliəhd kimi çəkilirdi. Süleyman şah taxta çıxdıqdan sonra yenidən əyyaşlığa başladı. Əmirlər ona qarşı sui-qəsd planı hazırladılar. Şəvval 555-ci ildə Süleyman şah taxtdan salındı və həbs edildi. Şərafəddin Qurd Boz adlı bir əmir onu 12 rəbiüləvvəl 556-cı ildə (22 aprel, 1161) həbsdə boğaraq öldürdü. Atabəy Eldənizi Həmədana dəvət edərək Arslanşahı taxta oturtmasını istədilər. Eldəniz Həmədana gəldi. Oğulluğu Arslanşah ibn II Toğrulu sultanlıq taxtına əyləşdirdi. Özü isə Atabəy Əl-Əzəm (Böyük Atabəy) adı ilə onun yanında oturdu. Beləcə, Eldənizlər İraq Səlcuqlu dövlətinin idarəsini əllərinə keçirdilər.

2. Ən yaxşı rejissor “Oskar”ı da daxil olmaqla, bir çox mükafatlar almış polşalı dünyaca məşhur rejissor Roman Polanskinin həyatı ən azı filmləri qədər diqqət çəkir. Onun kino kariyerası qədər şəxsi həyatı da mübahisə doğurur. Roman Polanskinin xüsusilə də son illərdə haqqında yayılan təcavüz ittihamlarına görə uzun müddətdir başı qalmaqallardan açılmır. Cinsi istismar ittihamlarıyla həbs olunan rejissorun keçmişi qədər bu günü də tükürpədən detallarla zəngindir. Yəhudi əsilli Polanskinin faciəvi həyatı 1940-cı ildə Almaniya işğalı səbəbi ilə bütün ailəsinin əsir düşərgələrinə göndərilməsi ilə başlayır. Atası onu əsir düşərgəsinə getməmişdən öncə katolik bir ailəyə əmanət edərək ölümdən xilas edir. Polanski müharibə bitənə qədər almanlardan qaçaraq kilsəyə bağlı evlərdə gizli yaşamını davam etdirir. Anasını “Osvensim” əsir düşərgəsində itirdikdən sonra həyatda qalmağı bacaran atası ilə yoluna davam edən Polanski bir müddət sonra Lodz film məktəbində rejissorluq təhsili alır.

Buradakı tələbəlik həyatı boyunca bir çox qısa və uzun metrajlı filmlər çəkir. “Knife in the water” (Suda bıçaq) filmindən sonra bu sahədə adından söz etdirməyi bacarır. Zamanında bu filmi fərqli edən amil müharibədən sonra Polşada çəkilən filmlər içərisində müharibə mövzusunu əks etdirməyən yeganə film olması idi.

Artıq film sektorunda özünü sübut edən Polanski “Qorxusuz vampir ovçuları” filminə aktyorlar axtardığı zaman həyatının eşqi ilə qarşılaşdı. Şeron Teyt adlı bu xanım öz gözəlliyi ilə bir çox gözəllik müsabiqələrinin qalibi seçilmişdi. Filmin çəkilişləri bitdikdən sonra Polanski Şerona sevgisini elan etdi və onlar bir müddət sonra ailə qurdular. Polanskinin faciəli həyatının ikinci hissəsi də bundan sonra başladı.

Hamilə olan Şeron 1969-cu ildə dostları ilə birgə “Beverly Hills”dəki evlərinə gəldilər. Gecə əyləndikdən sonra səhər ətrafı toplamaq üçün gələn xidmətçi qorxunc mənzərə ilə qarşılaşdı. Hər yer - xalçalar, əşyalar, çarpayı, divar qan içərisində idi. Ən qorxunc mənzərə isə sonradan Şeron Teytə aid olduğu məlum olan qanla divara yazılan “donuz” sözü idi.

Şeronun bədənində 16 bıçaq yarası var idi və boynuna uzun bir ip bağlanmışdı. Otaqda olan hər kəsi vəhşicəsinə qətlə yetirən qatillər evin bütün telefon xətlərini də kəsmişdilər.

Sevimli həyat yoldaşı Şeron ilə birgə digər dostlarını da bu dəhşətli cinayətdə itirən Polanski dərin psixoloji çöküntü yaşadı. Bundan sonra film sahəsindən uzaqlaşıb, bir müddət özünə qapandı. İllər sonra öz bioqrafiyasında yazdığına görə, həyat yoldaşının ölümü ilə dini inancını tamamilə itirdi.

Bir müddət sonra maşın oğurluğuna görə tutulan Susan Atkins adlı bir qadın Şeronun ölümü ilə bağlı kamera yoldaşlarına bir sıra detalları açıqladı. Polislər qadını istintaqa cəlb edərək, cinayətlə bağlı ciddi məlumatlar əldə edə bildilər. Susan Atkins bildirdi ki, cinayət həmin dövrdə fəaliyyət göstərən dini sektanın işidir və onun özü də həmin sektanın üzvü olub. Sektanın rəhbəri və cinayətin əsas icraçısı Çarls Menson adlı bir psixopat idi.

Cinayətdən sonra Polanskinin həyatında ard-arda uğursuzlar yaşandı. 1977-ci ildə 13 yaşlı bir qıza təcavüz etməsi ittihamıyla haqqında cinayət işi açıldı, lakin Polanski həbs olunmamaq üçün Amerikadan Fransaya qaçaraq oranın vətəndaşlığını qəbul etdi.

2002-ci ildə öz həyatından ilhamlanaraq yazdığı, baş rolda Adrian Brudinin çəkildiyi “Pianoçu” filmi 3 “Oskar”, 2 “Bafta” və “Qızıl Palma” mükafatlarına layiq görüldü. Amerikaya girişi qadağan olunduğu üçün “ən yaxşı rejissor” mükafatını onun adına Harrison Ford aldı.

Rejissorluğunu Tarantinonun etdiyi “Once Upon A Time In Hollywood” (Bir zamanlar Hallivudda) filmi Polanskinin faciəvi həyatına həsr olunub. Film 2019-cu ilin avqustunda izləyicilərin ixtiyarına verilib.

3. Lavrenti Beriyanın gizli sevgi macəraları öz “məxfi”liyini çox da uzun müddət saxlaya bilməyib. 1953-cü ildə həbs olunanda Beriyanın toruna düşən qadınların siyahısı ələ keçib. Müxtəlif mənbələrdə zərərçəkmiş qadınların sayı müxtəlif rəqəmlərlə ifadə olunub; 200, 460, hətta 700 nəfər. “Güclü” nazir məhkəmə zamanı qadınlara qarşı “tükənməyən” ehtirasını özü də könüllü surətdə etiraf edib. Beriyanın qurbanları arasında yalnız bir nəfər, Valentina Drozdova onun həyatında digərləri kimi müvəqqəti yox, ciddi və silinməyən iz qoyub. Kim olub bu qadın? Valentina Drozdova 1933-cü ildə Moskva şəhərində anadan olub. Müharibəyə görə məktəbə iki il gec gedib. Orta təhsilini Moskvanın 92 nömrəli məktəbində alıb. 1949-cu ildə 16 yaşlı Valentina yeddinci sinifdə oxuyanda Beriyanın hədəfinə düşüb. Sonralar istintaq zamanı Valentina həmin günü belə xatırlayıb: “Evə qayıdanda hiss edirdim ki, arxamca gələn kişi məni izləyir. Onun əynində hərbi paltar var idi. O vaxtlar mən bu formanın kimə, hansı orqan işçilərinə məxsus olduğunu ayrıd edə bilmirdim. Qapıya çatanda o, mənə yaxınlaşdı: - Biz sizin xəstə ananıza kömək etmək istəyirik. Bununla bağlı mötəbər bir şəxs sizinlə söhbət etmək istəyir. Həmin şəxs Beriyanın mühafizəçisi polkovnik Sarkisov idi. Və elə həmin günün axşamı o, məni Beriyanın yanına apardı. Beriya ilə aramızda söhbət uzun çəkmədi. O, məni yatağına aparıb zorladı. Üç gün məni evdən buraxmadılar. Gündüzlər keşiyimi Sarkisov çəkirdi, gecələr isə Beriya...”

Beriya ilə Drozdova arasında münasibətlər Beriyanın həbs olunduğu günə qədər davam edib. 1950-ci ildə onların bir qız övladı, Marta dünyaya gəlib. İkinci dəfə, 1952-ci ildə Drozdova ikinci dəfə hamilə qalanda anası Beriya ilə razılığa gələrək qızının hamiləliyini Kreml xəstəxanasında yarımçıq qoyub. Həmin illərdə faktiki olaraq Beriya iki ailə ilə yaşayıb və onun rəsmi həyat yoldaşı Nina da bu məsələdən xəbərdar olub. Beriya həbs olunduqdan bir neçə gün sonra Drozdovanın anası qızının zorlanması ilə bağlı müvafiq orqanlara və istintaqa yazılı müraciətlər edib. Əslində onun məqsədi heç də Beriyadan qisas almaq olmayıb. Çünki ailə nazirin imkanlarından heç də az bəhrələnməyib. Drozdovanı qorxudan, narahat edən Beriyanın yaxın adamları kimi həbs olunmaq təhlükəsi olub. Ona görə də onlar istintaqı qabaqlayaraq bir-birinin ardınca şikayətlər yazıblar, istintaqa könüllü olaraq Beriyanın əleyhinə ifadələr veriblər. Elə Beriyanın məhkəmə işində rəsmi ittihamlarından biri də azyaşlı qızın zorlanması olub.

Beləliklə, Valentina Drozdova təhlükəli Beriya dalğasından sakitliklə uzaqlaşa bilib. Drozdovanın sonrakı taleyi növbəti bir təhlükə ilə üzləşib. O, Beriyanın həbsindən qısa müddət keçdikdən sonra Moskvada valyuta alverçisi kimi ad çıxarmış və kifayət qədər zəngin olan Yan Rokotovla tanış olub. Aralarında uzun müddət sevgi münasibətləri olsa da, onlar bu münasibəti rəsmiləşdirməyiblər. Bu həmin Rolotovdur ki, qeyri-qanuni valyuta alverinə görə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunanda və məhkəmənin hökmü ilə 15 il azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum ediləndə, birbaşa Nikita Xruşovun göstərişi ilə hökm güllənmə cəzası ilə əvəzlənib.

Rokotovun Drozodovayla münasibəti səmimi olmayıb. Böyük məclislərin birində o, sərxoş vəziyyətdə olarkən qeyri-səmimiliyini dilinə gətirib: “Siz elə bilirsiniz ki, mən Valentinanı sevirəm? Əsla. Sadəcə, mənə zövq verən odur ki, Stalindən sonra ikinci şəxs olan Beriyanın arvadı hər gecə mənim yatağımda çabalayır...” Onun bu fikirlərini Valentina Drozdovaya çatdırıblar və o, bu münasibətə son qoymaq qərarını verib. Drozdovanın bəxti üçüncü dəfə də gətirməyib. Növbəti dəfə o, Moskvanın gizli sex sahiblərindən (sexovşik) biri, İlya Qalperinlə tanış olub. Əvvəlkilərdən fərqli olaraq Qalperin Valentinanı bütün varlığı ilə sevib. Buna baxmayaraq, bu münasibət də yarımçıq qalıb. Qalperinin qeyri-qanuni fəaliyyəti də güllələnmə cəzası ilə yekunlaşıb. Beləliklə, Beriyanın məşuqəsinin həyatında olan üç kiçinin üçünün də taleyi eyni olub. Valentina Drozdova Beriyanın ölümündən 61 il sonra, 2014-cü ildə vəfat edib.