Али Татарович Хашагульгов, выдающийся ингушский поэт и живописец, родился 24 июня 1943 года в селении Яндаре Назрановского района Чечено-Ингушской АССР. 23 февраля 1944 году восьмимесячным депортирован вместе с родней в Северный Казахстан. Читать, писать и рисовать научился в раннем детстве. В 1953 году участвовал во Всесоюзном конкурсе детских рисунков газеты «Пионерская правда» и как один из его победителей получил приглашение учиться в детской художественной школе при Институте им. Сурикова в Москве, которое было отменено, когда выяснилось, что он — спецпереселенец. В обычной школе практически не учился. В 1956 году Али Хашагульгов возвращается в Ингушетию. Овладевает ингушской грамотой.
  • Класс
#Хьоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али "Д Е Д - М О Р О З" (даьй ханара дувцар) 1 Даьре халат а дувхаш, ше вижа улача ц1аг1а хьачуваьлар эпсар. Истола т1а д1ат1а а ваха, рюмка чу 1одетта латта коньяк д1амелар цо. Т1аккха г1але а сега, в1аьхвенна маьнге т1а 1овижар, цхьа кулг керта к1ал а долаш. Парг1атдаьнна дег1 мерза зувзар: к1аьдвеннавар из, дийнахь сарралца говра т1аваьг1а. "Оакхарой, - аьлар цо вайнахах, - шоай оамал т1ара баргболаш бац: етте а, 1етте а, боабой а... Паччахь а воацаш, аьла а воацаш, лоам чу яьхка аькха 1овдалаш..." К1ерам боабе дагахь из хьалъайлушшехь, корагара пордув аьгар: саг 1очутоссавелар. Лакха, теннача де
#Хоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али Дика тика Дика тика я тха юрта. Цу чу доацаш х1ама дац... Кхыметтел, йилбаза сурт а, кхыметтел, вирб1арз. Кхыметтел борз, кхыметтел, боарз, кхыметтел, борц, кхыметтел, морз... Говр а я, я цун нувр, вир а я, я цун кожж. Говри нуври в1ашкалувр, вирах летар вожж... Вожах летар божж, божах уллар боажж, боажах ловзар б1оржж, б1оаржах елар ч1ожж... Ч1ожах йоаллар можж, можах яьяр к1ежж, к1ежах уллар к1енж... ... Из к1енжж аз йир къажж... Цунах хилар къажж, Къажах хилар кхажж, кхажах хилар г1ажж, г1ажах хилар 1ержж... 1ерж еллар аз бе, бий беллар аз че, че йоаллар са коча чу, коч йоаллар са хаче чу... Хачи
#Хьоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али КОРСАМ Корсам латт тха ц1аг1а, корсама к1ала -- къаьна Г1ордада. Корсама ткъовронех доккхий, т1ораш мо, кашилгаш 1одада, кашилгаш -- котингаш. Корсама г1алгаш баьццара маьхий да. Цу маьхашта даь да корсама т1ораш -- Кашилгаш-котингаш -- чатакотингаш. Корсама т1ораш т1елгех а дехке, корсама маьхий са хачех хьалдоахаш яг1а сахиллалца са йишилг -- Лайниг -- Яхи... Къаьна Г1ордада латт корсама к1ала цунна б1арахьежаш, к1ала да -- борд-бордаг1а -- велакъежаш.
#Хьоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али БОГАПХЬИД Богапхьид, богапхьид, бога да тхона, богапхьид, бога деце -- оаркхув да, оаркхув деце -- оаркхинг да, оаркхилг деце -- чами ба, чами беце -- чара я, чара еце -- чайниг я, чайниг еце -- кадилг ба, кадилг беце -- кадак1ийг да, кадак1ийг деце -- кхабилг я, кхабилг еце -- гиба я, гиба еце -- х1анги да, х1анги деце -- сурилг я, сурилг еце -- ц1озинг да, ц1озинг деце -- кодилг ба, кодилг беце к1удалг я, к1удалг еце -- ведарг я, ведарг еце -- курашка я, курашка еце -- пела да, пела деце -- шуша я, шуша еце -- банкилг я, банкилг еце -- бешкилг я, бешкилг еце -- бустарг ба, бустарг беце -- педилг ба, пед а беце, -- фу
#Хьоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али КОАРТОЛ Тхоай коартол чулоаттае, 1аьржа толь т1а а теха, тхай коа тол яьй оаха. Тхоай коара тол хьалйизза, 1ай яа д1аоттаяь, к1ай коартол я тхога х1анз. Коартол ябакхал тол, оал воте. Тола а тол коартол ябакхал. Яй биззе кхаолл мамас тхона, ч1орма а яьккхе, бус-бусса коартол. Мотт1омбергаш яха берий сборник.
#Хьоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али НАЛХА-Т1АЛХА -- Миниш, Миниш! -- шийга аьлча, еде-еде, хьат1айоаг1а тха Миниш -- гамаж, тха гамаж -- тамаш, тха тамаш -- ткъамаш, тха ткъамаш -- 1амаш, тха 1амаш -- фордаш, тха фордаш -- шурий, тха шураш -- даьтта... -- Мама, шура йий вайга? Еце -- даьтта да, даьтта деце -- лок, лок деце -- шар, шар деце -- к1олд, к1олд еце -- морз, морз деце -- т1оа, т1оа беце -- налха, налха беце -- т1алха! Мотт1омбергаш яха берий сборник.
#Хьоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али ГОВЗАНЧ Г1орг1а г1орг1аст дахчах хьекхаш воал тха Алхаст -- Кера мекхаш. Цела 1ерж я х1анз цо хьаер. Селхан цо яьр тха хьайра яр. Воккха говзанч, пхьар ва Алхаст. Ду цо г1озарч, доахана фост. Цо ца деш-м х1ама дий-хьох? Оал цо: -- Воше, гой, дий хьона... Иштта хьаде деза е кхий... 1а 1омаде, воше, Хьакхий... Хьо 1омале Хьакхий-маршка. Пхьар хьо хила дахчан, аьшка... Заргаз хила, даргаз хила... Вахаргвац хьо т1аккха хала. Хургва халкъа накъавоалаш, юрто, мехко баркал оалаш. Мотт1омбергаш яха берий сборник.
#Хьоашалнаькъан_1аьла
#Хашагульгов_Али
Ц1АГ1А
Талба, тайжи,
тайувзарг, тай...
Ц1е говр, ц1енжий,
ц1енош -- са ц1ай.
Дега йовза,
еза моттиг --
х1ара зиза
га е баьцилг.
Укхаза дах
дади-нани.
Укх тха зудах
кхер Гилани.
Коана1арга
хьат1аотт из,
хьакхайк сога:
-- Моаршал, Муртаз!
Гилани ва
са лоалахо:
цар я "Нива",
цун да -- хаьсхо.
Тха ц1е говр я,
са да -- хьунхо,
цун ц1и Зовр я,
говр я Сурхо.
Масса йод из,
мух мо масса.
Йоажаю из
тха Ма1аса.
Ма1ас ах шу --
сол з1амаг1а.
Говр я алча,
гой, ч1амаг1а.
Мотт1омбергаш яха берий сборник.
  • Класс
#Хьоашалнаькъан_1аьла #Хашагульгов_Али КЪАХЬАЙГ Къоарза къонзолг ювха къахьайг, 1а х1анз, кхайкаш, ч1оаг1а къахьег. Фуд хьо сога хайта г1ертар? --Ч1акъ-ч1акъ, -- аьнна, къахьайг г1еттар. Т1ехьа хьежаш латт со цунна. "Ч1акъ" яхилга фуд хов сона. Из да: -- Са ц1и хьажошбоабаьрг е ч1акъьяхарг я, -- яхилга, -- х1аьта "къахьайг" сох тиллачо сона хоза коч е еза... Раьза хул со ч1акъьяхарга мехка йоаца бедар эца. Бакъда, къахьайг къайлаяьлар. Со а е стих язъяь ваьлар. Мотт1омбергаш яха берий сборник.
Показать ещё