Муаллиф ЛУТФИЯИ БУХОРОӢ
САДОИ ОХИРИН !...
Бахши сездаҳум.
Сипас Фаридун суханашро давом дод:-- Падарам шеърҳоятонро хеле таъриф кард. Басо таъсирбахшу баландмазмун гуён баҳо дод, ки аз руи гуфташ онҳо дарди падарамро сабуктару дар зиндагӣ дилгармтараш мекардаанд. Пас хубии кардаи шуморо ягон мардони атрофаш ҳатто карда натавонистанашро гуфта, дуоятон кард. Ташаккур ба шумо,ки падарамро боз якчанд муддат бо мо зиндагӣ карда, аз меҳрашу насиҳатҳояш баҳраманд шуданамонро сабабгор шудед.--гуфту аз чашмонаш ашк ҷорӣ шуд.
Фарҳод дид,ки Фаридун аз гиря сухан карда наметавонад, ба сухан даромад :
--Фаридун бачаи ҷасур ва меҳнатдуст аст. Баъди даргузашти падараш, гарчӣ ҳануз мактабхон буд, лек корҳои хоҷагии мардуми деҳаашро карда, оилаашро таъмин кард, боз бо баҳои хубу аъло мактабро тамом карда, ба олигоҳи тиббӣ дохил шуд. Ду сол дар шаҳри худамон ва таҳсили боқимондаро дар хориҷа гирифт. Барои хушхулқию дониши баланд ва меҳнатдустияш ба назари як устоди бузурги донишгоҳи хориҷиаш афтид ва бо ёрии ӯ ин шифохонаро барпо карда, ҳоло ба бисёр беморон кумак карда омада истодааст. --гуфт Фарҳод.
--Падарам бевақт аз байнамон рафт ва сахтиҳою зарбаҳои ҳаёт ва бепадарӣ сабаб шуд,ки соҳаи тибро интихоб кунаму ба бемории чун падарам даво ёбам, то ки дигар кӯдакон мисли мани сарсахт аз меҳри падар бебаҳра бо азобу уқубат давраи ширини кӯдакиашонро талх нагузаронанд.-- бо чашмони пуробу бо алам гуфт Фаридун.
Маҳин дар як кунҷаки кати хоб,ки пушташро ба девор карда, ба суханҳои инҳо гуш карда менишаст, бевосита аз чашмонаш ашк ҷорӣ шуд. Пеши назараш писари худаш меомад, ки чӣ қадар бо падараш хушбахт аст. Фаридун ҳам мехост, давраҳои кудакиашро дар паноҳи падар хушҳолона гузаронад. Аммо чӣ илоҷ? Тақдир !
--Маҳин, бояд як чизро бигӯям. Барои дил баста мондани Сарварро ба шумо гуфтанам ӯ дигар аз хиҷолат ба шумо нанавист ва занг ҳам назад. Ман барои аз ин бахт вайро надониста маҳрум карданам хеле дар азоби виҷдон будам, лек дар охир: "Хайрият гуфтӣ. Муҳаббатамку дастнорас аст, ҳеҷ не дар дилам пинҳон ба дунёи боқӣ набурдам, хуб,ки Маҳин воқиф шуд." --гуфт, аммо рузҳои охири умраш хеле бетоқат шуд. Чунон аҳволаш бад буд. Дар ин ҳол танҳо номи шуморо такрор кард.
"Занг зан, як бор овозашро шунавам,"-гуфт.
Охир борҳо занг задам, афсус...
Лек то ҳамон дам ҳарчанд дилаш мехост, на паём навишту на занг зад. Ору ғурураш хеле баланд буд.-гуфт Фарҳод.
Фаридун,ки аз ҳама гап хабардор буду лек аз нисбати Маҳин муҳаббат доштани падараш бехабар буд, ҳайрон ба Фарҳод менигарист. Фикр мекард, падараш танҳо мухлиси шеърҳояш ҳасту барои ба шифо ёфтан ёриаш аз Маҳин миннатдор буду халос.
Ин ҳолати Фаридунро пай бурда:
-- Бале, писарам, акнун бояд ҳама гапро донӣ. Инро падарат ба ту гуфта наметавонист, чунки хурд будӣ. Падарат ҳам ҳақ дошт,ки ошиқ шавад, дуст дошта зиндагӣ кунад...--гуфту сукут кард Фарҳод. -- Ишқи ӯ ишқи оддӣ набуд. Ишқи пок буд, ишқи ҳақиқӣ ва камёб буд...--давом дод.
Маҳин чун ҳайкал дар хаёл ғутта зада, гӯш мекарду чизе намегуфт.
- Моён шифокорем, шуморо бояд аз ҳар ҳолати қалтис ҳимоят кунем, аммо худамон ин тавр суханҳоро гуфта истодаем,ки боиси хафагию ҳаяҷони шумо шавад. Лек як руз гуфтанамон лозим буд. Барои расонидани ҳамин суханҳо солҳоро интизор шудем,--гуфт Фарҳод.
Баъди рузҳои гузаштаро ёд кардаву суханҳои солҳо дар дил хобидаро гуфтан, Маҳинро дар палатааш гузошта, духтурон баромаданд.
Маҳин тез телефонашро гирифту рақами Сарварро аз руйхати сиёҳӣ баровард. Чун дид, як паёми овозӣ то ҳануз истодааст.
Гӯш кард. Овоз хир-хир мекарду бо нафаскашии душвор базӯр, истода-истода ҳарф мезад:
"Салом, Маҳин...Ташаккур ба шумо, ки гарчӣ аз ман дуред, лек дар олам мавҷудиатон зиндагиамро ширин сохт... Ман шуморо пеш аз сурататонро дидан.., аз шеърҳоятон дуст дошта будам. Баъди дидоратонро дидан...боз ҳам муҳаббатам афзуд... Акнун,ки шунидам, барои табобатам... ёрӣ расонидаед, ба таърифатон забонам оҷиз аст... Шумо дили бузург доред. Шумо фариштаи заминиед...Бо оилаатон хушбахт бошеду худро эҳтиёт кунед... Барои надониста ба шумо дил баста монданам, барои саркашии дили озурдаам,ки ба фармонам нашуд,... манро бубахшед. Шуморо бисёр ташвиш додам. Аммо боз як илтимос дорам. Илтимоси охирон. Мехоҳам,садоятонро як бор шунавам. Як бор занг занед, ё паёми овозӣ фиристед.... Вагарна бо армон меравам!"
Ин садои Сарвар буд. САДОИ ОХИРИНи Сарвар...
Баъди шунидани садои қариб 15 сол пеш фиристода шуда,ки ҳамин қадар муддат дар банду қуфли телефонаш худ бехабар нигоҳ дошта омадааст, аз дарун гиряи аламовар ҷушида аз чашмони Маҳин сели ашк ҷорӣ шуд. Ба худ гуфт: " Чаро рақаматро қулф кардам? Бо армон ба рафтанат сабаб шудам. Маро бубахш Сарвар !
Эй, Худо! Чаро, чаро, чаро ин гуна рузҳоро ба ман раво дидӣ...?
Чаро ба ман ин гуна қалби раҳмин додӣ? Чун бисёриҳо агар беаҳамият мебудаму аз рузи аввал ба ӯ бепарво мешудам, дигар ин қадар солҳо азият намекашидам..." гӯён сарашро ба болин гузошту то холи шудани дилаш гиря кард...
Духтурон ҳарчанд таъин карданд, омаданашон шарт нест, аммо Юсуф дар ҳар ду руз омада, аз ҳоли Маҳин хабар мегирифт. Тез- тез занг зада пурсон мешуд. Имруз ҳам омад. Маҳин,ки барои масъалаи Сарварро ба ӯ нагуфтанаш доим виҷдонаш азоб мекашид, ҳоло азм кард, акнун аз ҳама воқеа ӯро воқиф кунаду аз ин азоб ва ба гумони худаш аз ин гуноҳ худро раҳо кунад.
Юсуф ҳамаи инҳоро чӣ хел дарк мекунаду чӣ қарор мекунад, акнун ба ҳукми худаш ҳавола.
Маҳин доимӣ хотираҳояшро дар дафтар навишта мерафт. Ҳар рузи хурсандӣ, хафагӣ...ҳама- ҳамаашро. Дафтарҳои зиёд пур шуда буд. Аммо танҳо барои худаш менавишт. Рузҳое, ки дилтанг мешавад, дарди дилашро ба касе гуфта наметавонад, ҳамин дафтару қалам ба ӯ ҳамдард буд...
Аз рузи паёми аввали Сарвар то ӯро аз хотираш батамом пок кардан ва ҳоло ин ҷо омада, аз Фаридуну Фарҳод шунидаҳояшро низ, ҳамаашро дар дафтари алоҳида пурра навишт.
Баъде, ки Юсуф хушбошӣ карда рафтанӣ буд, Маҳин ба ӯ ҳамон дафтарро доду
--Инро хона рафта, аз сар то охир хонед. Пас хулоса аз шумо. Агар дар ин солҳои гузашта ба шумо маъқул намешуда рафторе карда бошам, ба ҳар ҷазоятон тайёр ҳастам. Хулоса аз худатон.-- гуфт. Ба рӯи Юсуф ин гапҳоро гуфта,ки наметавонист, қарор кард, аз навиштаҳояш ҳамаашро хонаду донад.
Юсуф,ки ба ягон дафтару китоби Маҳин аҳамият намедоду кордор намешуд, ҳайрон шуд.
Маҳин ба қароре омада буд,ки то дар азоби виҷдон сӯхтан, то худро назди шавҳар доимо гунаҳгор ҳисобидан, беҳтар аст ҳамаашро худи Юсуф хонаду донаду ба чӣ қарор ояд,хоҳ ҷазо, хоҳ дашном, хоҳ аз баҳри ин хел ҳамсар гузаштан..., ба ҳамааш розӣ буд. То азоб кашида гаштан беҳтар буд,ки вазнин бошад ҳам, подоши гуноҳашро бояд ҳар чӣ зудтар гираду аз азоб раҳо шавад.
Шаб Юсуф ҳамаашро хонд. Дар баъзе воқеаҳо чун оташ дар гирифт, аз Маҳин нафрат кард, дар баъзе ҷоҳояш раҳмаш омад...
Ҳамаашро, воқеаҳои то ба имрузро хондан пас, чашмонашро пӯшида таҳлил кард. "Наход, солҳои зиёд аз ҳамин қадар гапҳо бехабам? Наход Маҳин ? Маҳине,ки ҳатто ягон бор ба чашмам рост нанигаристааст, як суханамро ду накардааст, хеле меҳрубон, самимӣ, бе иҷозатам қадаме намемонад...Наход?... Наход ???
Мани гумроҳ, сахт бовар мекардам. Бо вуҷуди беҳад сахтгириам, бадҷаҳлиам, бадрашкиам...чӣ хел ҷуръат кард?
Юсуф гоҳ ҷаҳл кунад, гоҳ фикр мекард...
Шаб то саҳар фикрҳои гуногун, андешаҳо...сараш гуё варам кард, хобаш набурд.
Рӯзи дигар ба Маҳин занг ҳам назад, аҳволашро пурсон ҳам нашуд.
Маҳин ин ҷо дар дилаш ғулғула буд.Аз хавотир бетоқат шуд...
Юсуф ба кор ҳам нарафт. Дар хона даромада, то бегоҳ фақат фикр кард. Ҳама рӯзҳои хубу бадро пеши назар овард. Бо навиштаҳои Маҳин таққос кард, таҳлил кард...
Ин шаб ҳам хобаш набурд. Баъди ҳар як хотироти худашу навиштаҳои Маҳинро пурраву гаштаву баргашта таҳлил кардан хулоса кард. Аз дилаш садо баромад:
"Эй, марди пурғурур! Ин қадар аз чӣ дар ташвиш ҳастӣ? Оё ҳамсарат ягон рафтори бад кард? Бузургие,ки ҳамсарат нисбати як бандаи бемору ночори Худо кард, оё туи ба ном мард, ҳамонро метавонӣ иҷро кунӣ?
Инсонигарию қадрдоние,ки дар Маҳин ҳаст, ҳар кас ҳам дорои ин хислат нест.Ӯ ҷасур аст. Қалби поку раҳмин, вале бузург дорад,ки аз ту ҳар қадар ҳаросад ҳам, лек бо амри виҷдони пок кор бурданро қудраташ расид. Агар ҳамма чун ӯ мешуд, олам гулистон буд." Аз қалбаш ин садо ояд ҳам, боз ба худ мегуфт:"Чаро аз ман- аз шавҳари худаш пинҳон дошт? "
Боз садо омад: " Охир вай бечора аз ҷаҳли ту, аз ғурури аз ҳад беруни ту дар ҳарос буд. Агар ту вайро дуруст мефаҳмидӣ, бо ту маслиҳат мекард.
Ҳамроҳ ҳалли ин масъаларо меёфтеду танҳо худаш ин қадар азобро бар дӯш намегирифту азият намекашид."
Боз бар худ мегуфт : " Маҳини ман чӣ ҳақ дошт,ки дар бораи марди дигар андеша кунад?! Охир ин хиёнат аст, хиёнати хаёлӣ."
Боз садои даруниаш уро сарзаниш мекард, таъна мекард...
Ду фикри муқобил, худашу фикри дарунияш гӯё бар зидди ҳамдигар ҷанг мекарданд. Сараш дард кард, гӯё торс мекафид. Боз садо омад: " Дидӣ, ту бо як шаба ин фикру азобҳои руҳӣ ба чӣ ҳол афтодӣ, акнун солҳои зиёд ба чунин ҳол азоби руҳии Маҳинро тасаввур кун! Ба бардоши вай қоил мондӣ?"
Юсуф ҳайрон буд, кадом фикрро тарафдорӣ кунад...
Пагоҳӣ ба Маҳин занг зада, баъди кор хабаргирӣ рафтанашро гуфт. Дили Маҳин, ки ду руз инҷониб дар ҳавл буд, каме таскин ёфт.
--Овора шуда наоед. Баъди якчанд руз рухсат медиҳанд. Пас омада манро мебаред.--гуфт Маҳин.
Юсуф дар дилаш ба матонату сабру мардонагии Маҳин қоил монад ҳам, аммо ғурури мардиаш роҳ намедод,ки таслимиашро тан гирад.
Баъди табобати дуру дароз ва сиҳат шудани Маҳин, аз беморхона ӯро рухсат доданд. Аммо ба шарти ҳар вақте ҷеғ мезананд, омада дар зери назорати Фаридун табобат кардан. Фаридуну Фарҳод худашон то мошин бо ҳурмати зиёд гусел карданд.
Дар мошин Юсуф ҳарфе нагуфта афташро турш карда менишаст. Гуё аз Маҳин ранҷидааст. Маҳин аз ин ҳолати ӯ хеле руҳафтодаву нороҳат буд. Лекин ҷуръат надошт,ки ҳарфе гуяд. Гумон кард, баъди хондани дафтари хотироташ он рафторҳои Маҳинро хуб напазируфтаасту нобахшиданӣ ҳисобидааст.
То хона ҳарфе нагуфта омаданд.
Аз хаёли Маҳин чунин фикрҳо мегузашт:
"Ҳоло дар хона шояд ҷанг кунад, чӣ бадбахтӣ манро интизор бошад? Агар ҷанҷол шавад...Шояд манро аз хона пеш кунад. Пас ҳама мешунавад. Сабабашро пурсанд...Ҳама ҳам ин ҳодисаро чун Юсуф нодуруст мефаҳманд. Манро хиёнаткор, бадрафтор гуён овоза мекунанд... Э, Худо, пас ман чӣ хел дар байни мардум сар мебардорам..."
Бо ҳамин гуна хаёлҳою тарсу ҳаросу хавотир то хона чӣ хел омад намедонист.
Юсуф мошинро берун аз дарвоза монду ҳар ду фаромаданд ва аз дарвоза даромадан баробар дид, дар рӯи ҳавлӣ тамоми хешон ҷамъ шуда сиҳат шуда омадани Маҳинро тантанавор пешвоз гирифтанд.Писару духтараш бо даста гулҳо, ҳама бо қарсакзанию хушнудӣ истиқболаш карданд, ки инро Маҳин интизор набуд. Тарсу ваҳмаш якбора нест шуд. Ҳайрон шодӣ кунад, ё гиря...
ХОТИМА .
Якчанд руз гузашт. На Юсуф аз дафтари хотирот ва Сарвар хулосаашро мегуфт ва на Маҳин аз қарори ӯ ба пурсидан ҷуръат мекард...
Як рузи истироҳатӣ ҳама дар хона буданд. Юсуф омаду ҳамаашонро ба ҷое бурданашро гуфт. Ҳама ҳозир шуда баромаданд. Ҳарчанд Маҳин мепурсид, аммо нагуфт,ки куҷо мераванд.
Юсуф дар яке аз мактабҳои боҳашами шаҳр машинаашро манъ карду бо даъваташ ҳама фаромаданд. Маҳин ҳайрон.Аз дарвозаи панҷарадори мактаб ворид шудан ҳамоно инҳоро бо карнаю сурнай, дар ду тараф хонандагон саф кашида, хурсандона тантанавор пешвоз гирифтанд. Як духтари тахминан 22- 24 сола бо чеҳраи кушод тозон омада, бо ҳамаашон гарму ҷушон салому алек карду дасти Маҳинро дошта:
Номи ман Фарангис. Хуш омадед !--гуён дасти Маҳинро раҳо надода, гирифта то зали калони мактаб бурд. Зал пур аз хонандагону муаллимон буданд ва дар саҳна мизу курсӣ гузошта, болои миз аз гулҳо оростагӣ буд. Бо баробари даромадани инҳо ҳама баробар аз ҷо хеста, бо самимият пешвоз гирифтанд ва Маҳинро то саҳна бурда шинонидан кафкубиҳо карданд. Юсуфу фарзандонаш дар қатори якуми зал нишастанд. Фарангис низ назди онҳо нишаст.
Маҳин ҳамоно ҳайрон.
Як муаллим бо микрофон саҳна баромада, меҳмононро хушомадед гуфту ҷашнро оғоз кард. Аз руи гуфтаи ӯ маълум шуд, ки рӯнамоии китоби нав чопшудаи насрии Маҳин шуда истода будааст. "Китоби насрӣ? " ҳайрон аз дил гузаронид Маҳин ва ба Юсуф нигарист. Юсуф кай боз акнун бо табассум сӯи Маҳин менигарист.
Дар он сӯтари саҳна руи мизи дигар якчанд китоби якхела қатор карда мондагӣ буд. Маҳин нигарист. Номи китоб "САДОИ ОХИРИН!..." Муаллиф Маҳин...
Ҳамоно чизеро сарфаҳм намекард.
Баъди табрику кушодани базми имрӯза барандаи давра аввал ба директори мактаб ва баъди табрикоти у навбати суханро ба Юсуф дод.
-- Ассалому алайкум, иштирокчиён ! Хуш омадед ! Медонем,ки Маҳин шоира аст. Якчанд китобҳои назмиаш чоп шудаанд. Аммо ҳоло китоби насриашро пешкаши хонандагон сохт.
Мехоҳам, бисёриҳо ин китобро мутолиа кунанду хулоса кунанд. Хусусан мардоне,ки бо қалбу виҷдону қарори ҷасуронаи фариштаи хонадонашон ҳисоб намекунанд. Зеро бонувон ҳам қалб доранд, ба амри виҷдон гуш андохта, аз касе наҳаросида, зери зулму тазйиқи касе нашуда, озодона ба қарор кардан ҳақ доранд !
Аз ин суханҳои Юсуф ашк дар чашмони Маҳин ҳалқа зад...
Табрикҳо, туҳфаҳо, сурудҳо, рақсҳои хонандагон, тақдими гулҳои бешумор...
Дар охир Фарангис сухан кард :
-- Апаи Маҳин на фақат шоира, нависанда, балки инсони саховатпеша, бонуи қавиирода ва тамоми хислатҳои инсониро доро ҳастанд. Назди инсонигарии Шумо сар фуруд меорам, бонуи азиз. -- гуфт ба Маҳин нигариста.
Дар ин вақт ғайри чашмдошт ба зал Фаридуну Фарҳод низ бо дастагулҳо даромада омаданду ба Маҳин тақдим каранд. Фаридун микрофонро аз дасти Фарангис гирифта, Маҳинро табрик кард. Пас:
-- Фарангис хоҳари ман аст. Донишҷӯи донишгоҳ. Доим дар дасташ китобҳои шумо, ҳатто бо равияи шумо шеърҳо эҷод мекунад.--гуён табассум кард...
Базм ба охир расид.
Ҳама берун баромаданд. Фаридун назди Маҳин омада:
-- Мумкин аст, ба шумо хола гуён муроҷиат кунам? Хоҳари модарро хола мегуянд. Шумо баъди модарам инсони азизам ҳастед.-- гуфт.
Боз чашмони Маҳин ҷории ашк шуд аз ин сухани самимӣ.
--Майлаш, писарам!--гуфт Маҳин.
--Агар иҷозат диҳед, ба шумо туҳфаи ноарзандаамро тақдим кунам. - гуфт Фаридун ва калиде дароз карда суи мошини русуми охирин, ки дар он сӯтари мошинашон меистоду бо тасмаҳо ороиш додагӣ буд, ишора кард.
--Ин ҳамон мошине,ки барои падарам фурухта бо пули он барои моён ду соли дигар хушбахтӣ бахшида будед,--гуфт Фаридун ва бо Фарангис ҳар ду Маҳинро оғуш карданд. Маҳин ҳам онҳоро оғуш гирифт. Пас писару духтари худи Маҳин ҳам модарашонро оғуш карда, -- Мо бо шумо мефахрем модарҷон!-- гуфтанд.
Пас аз гиряву сипосгузориҳо Маҳин розӣ нашуд, ки он туҳфаро қабул кунад. Дар асл он мошин аз они хоҳараш--Ситора буданашро гуфт ва ҳам саховати кардаро боз гардонидан ҳоҷат надоштанашро гӯяд ҳам, Фаридун : "Мо тақдими шумо кардем, зеро бузургиро шумо кардед, пас ихтиёр бар шумост,ки мошинро ба кӣ медиҳед ! " гуфта, ҳарчанд Маҳин ба қабул кардани ин туҳфаи гаронбаҳо монеагӣ кард, ин гуфту он гуфт, аммо Фаридуну Фарангис маҷбурӣ уро розӣ карданду мошинро супорида, хушбошӣ карда рафтанд.
Писараш мошини худашонро, ки дар он хоҳарашу ҳамсараш ( келини Маҳин, ки се моҳ мешуд писарашро хонадор карда буданд) савор буданд, ронда рафт. Мошини навро бошад, Юсуф ронд ва Маҳин дар паҳлуяш.
То ба манзил расидан Юсуф ҳамаашро нақл кард. Бо чеҳраи кушод. Навиштаҳои ҳамон дафтари хотироти оиди Сарвар фаҳмиши Юсуфро дигар карда буд. Баъди дудилагиҳои зиёд, баъди фикрҳои гуногуни яке зидди дигарӣ оқибат хулосаи дуруст бароварда, қарор кардааст,ки ҳамон хотиротро китоб карда, чоп кунонад. Маҳин бехабар китобро чоп кардааст. Рӯзе Фаридун ба Юсуф занг зада, ба Маҳин мошин туҳфа карданӣ буданашро гуфтааст ва ҳамаашон бо маслиҳат рӯнамоии китобу базму туҳфаҳоро дар он мактаб,ки ҷамоаи он мактаб кайҳо боз бо Маҳин вохурӣ ташкил карданӣ будаанд, барпо сохтаанд.
Баъди шунидани ҳамаи ин Маҳин чунон бо алам гиря карду ғубори чандинсоларо аз дилаш баровард. Юсуф ҳам ҳарфе нагуфта ӯро ба ҳолаш гузошт, то дилашро холӣ кунад...
Баъди чанде дақиқа гиря кардан Маҳин "Оҳ"и сабук кашид, зеро аз азоби виҷдон,ки назди шавҳар доимӣ худро гунаҳгор ҳис мекард, акнун раҳо шуд ва ба хотири он,ки ҳамааш ба хубӣ анҷомид, дар дилаш шукронаҳо хонд !
ЛУТФИЯИ БУХОРОӢ
Мамнунам аз таваҷҷуҳи ҳамаи Шумоён !!!
Охираш чӣ гуна хотима ёфтанашро интизор будед? Фикратонро интизорам. Фикри оқилонаи якояки Шумоён бароям хеле қадр дорад !