7 მიზეზი, რატომ უნდა გწამდეს ღმერთი, ნიუ იორკის მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტის არგუმენტები ---------------------- ჩვენ სამეცნიერო ცოდნის ჯერ კიდევ გარიჟრაჟზე ვიმყოფებით, რაც უფრო ახლოს ვართ განთიადთან, მით უფრო ნათელია ჩვენი დილა, მით უფრო ცხადად გვეხატება გონიერი შემოქმედის ქმნილებანი. ახლა სამეცნიერო მორჩილების სულისკვეთებით, ცოდნაზე დაფუძნებული რწმენის სულისკვეთებით, ჩვენ სულ უფრო ვუახლოვდებით ღმერთის არსებობის ურყევ რწმენას. პირადად მე შვიდი გარემოება მაქვს, რომელიც განსაზღვრავს ჩემს რწმენას ღმერთში. აი ისინიც: პირველი: სავსებით მკაფიო მათემატიკური კანონი ამტკიცებს, რომ სამყარო შექმნილია უმაღლესი გონების მიერ. წარმოიდგინეთ, რომ ტომარაში ათი მონეტა ჩააგდეთ. მონეტები, მათი ღირებულების მიხედვით, ერთიდან ათ ცენტამდე. შემდეგ შევარხიოთ ტომარა. ახლა შეეცადეთ ამოიღოთ მონეტები ერთმანეთის მიყოლებით მათი ღირებულების რიგის მიხედვით იმ პირობით, რომ ყოველ მონეტას ისევ ჩავდებთ უკან და ისევ შევარხევთ ტომარას. მათემატიკა ამბობს, რომ ჩვენს განკარგულებაში ერთი შანსია ათიდან, რომ პირველივე ცდაზე ამოვიღოთ ერთი ცენტის ღირებულების მონეტა. ერთცენტიანი რომ ამოვიღოთ, და მის მომდევნოდ ორცენტიანი, ჩვენი შანსი უკვე ასიდან ერთს გაუტოლდება. ზედიზედ სამი მონეტა რომ ამოვიღოთ – შანსი ათასიდან ერთია და ა.შ. დაწესებული რიგის მიხედვით ათივე მონეტა რომ ამოვიღოთ, ჩვენ გვაქვს ერთი შანსი ათი მილიარდიდან. იგივე მათემატიკური მსჯელობანი ცხადყოფენ, რომ დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოქმნისა და განვითარებისათვის საჭიროა იმდენად წარმოუდგენელი რაოდენობის ურთიერთობა და ურთიერთკავშირი, რაც გონიერი მიმართულების გარეშე, უბრალო შემთხვევითობის წყალობით, ვერაფრით წარმოიქმნება. დედამიწის ზედაპირზე ბრუნვის სიჩქარე განისაზღვრება ათასი მილით საათში. დედამიწა რომ ბრუნავდეს ასი მილით საათში, მაშინ ჩვენი დღეები და ღამეები ათჯერ უფრო გრძელი იქნებოდა. ხანგრძლივი დღის განმავლობაში მზე გადაწვავდა ყოველივე ცოცხალს, ხანგრძლივი ღამის განმავლობაში ყოველივე ცოცხალი გაიყინებოდა. ამასთანავე – მზის ტემპერატურა ფარენგეიტით 12000 გრადუსია. დედამიწა სწორედ იმდენითაა დაშორებული მზეს, რამდენითაც საჭიროა, რომ ამ “მარადიულმა ცეცხლმა” საჭიროებისამებრ გაგვათბოს, არც მეტად, არც ნაკლებად! მზე რომ ნახევარზე ცოტა სითბოს გვაძლევდეს, გავიყინებოდით. ორმაგ სითბოს რომ გვაძლევდეს – სიცხისაგან დავიღუპებოდით. დედამიწის დახრილობა 23 გრადუსის ტოლია. აქედან წარმოსდგება წელიწადის დროები. დახრილობა სხვანაირი რომ იყოს, ოკეანის ანაორთქლი წინ და უკან იმოძრავებდა, სამხრეთით და ჩრდილოეთით, და ყინულის უზარმაზარ კონტინენტებს დაახვავებდა. თუკი მთვარე, მისი ახლანდელი დისტანციის ნაცვლად, 50000 მილით იქნებოდა დაშორებული ჩვენგან, მიქცევები და მოქცევები ისეთ გრანდიოზულ მაშტაბებს მიიღებდა, ყველა კონტინენტი წყალქვეშ აღმოჩნდებოდა დღე-ღამეში ორჯერ. შედეგად, მთებიც კი ჩაირეცხებოდა. დედამიწის ქერქი შედარებით სქელი რომ ყოფილიყო, ვიდრე ახლაა, ზედაპირზე არასაკმარისი რაოდენობით იქნებოდა ჟანგბადი, და ყოველივე ცოცხალი დასაღუპად იქნებოდა განწირული. თუკი ოკეანე შედარებით ღრმა იქნებოდა, ნახშირმჟავა შთანთქავდა მთელ ჟანგბადს, და ყოველივე ცოცხალი, ისევ და ისევ დაიღუპებოდა. თუკი ატმოსფერო, დედამიწას გარშემო რომ ეკვრის, ოდნავ თხელი იქნებოდა, მილიონობით მეტეორი, ყოველდღიურად რომ იწვება მასში, დედამიწაზე უცვლელი სახით დაენარცხებოდა და ყველგან აურაცხელ ხანძარს გამოიწვევდა. ეს და უამრავი სხვა მაგალითი მოწმობს, რომ დედამიწაზე სიცოცხლის შემთხვევითი აღმოჩენისათვის არ არსებობს არც ერთი შანსი მრავალი მილიონიდან. მეორე: იმ წყაროების სიუხვე, საიდანაც სიცოცხლე ძალებს იკრებს თავისი ამოცანის შესასრულებლად, თავისთავად იმის მტკიცებულებაა, რომ არსებობს ყოვლისშემძლე და თვითწარმოქმნადი გონება. აქამდე ვერც ერთმა ადამიანმა ვერ შეძლო ჩასწვდომოდა სიცოცხლის საიდუმლოს. მას არც წონა გააჩნია, არც ზომა, მაგრამ უტყუარად გააჩნია ძალა. მზარდ ფესვს კლდის გარღვევა შეუძლია. სიცოცხლემ დაამარცხა წყალი, ჰაერი და ხმელეთი, დაეუფლა მათ ელემენტებს, აიძულა დაეშალათ და გარდაექმნათ მათივე შემადგენელი კომბინაციები. სიცოცხლე – მოქანდაკეა, ყოველივე ცოცხალს რომ ფორმას ანიჭებს, მხატვარია, ხეზე ყოველი ფოთლის ფორმას რომ კვეთს, ყოველი ყვავილის ფერს რომ განსაზღვრავს. სიცოცხლე – მუსიკოსია, ფრინველთ სიყვარულის სიმღერა რომ შეასწავლა, ხოლო მწერებს – აურაცხელი ბგერის გადმოცემა და ერთურთის ძახილი-მოწოდება. სიცოცხლე – უნატიფესი ქიმიკოსია, რომელმაც გემო მიანიჭა ნაყოფს, სურნელება ყვავილებს, ქიმიკოსი, რომელიც წყალსა და ნახშირმჟავას შაქრად აქცევს და იღებს ჟანგბადს, ასე რომ, აუცილებელია ყოველივე ცოცხალისათვის. აი, ჩვენს წინაშეა პროტოპლაზმის წვეთი, თითქმის უხილავი წვეთი, გამჭვირვალე, ჟელეს რომ წააგავს, შეუძლია მოძრაობა და ენერგიას მზისგან იღებს. ეს უჯრედი, მტვრის ეს გამჭვირვალე ნაწილი სიცოცხლის ჩანასახს წარმოადგენს და გააჩნია ძალა, სიცოცხლე გადასცეს დიდს და მცირეს. ამ წვეთის, ამ მტვრის ნაწილაკის ძალა გაცილებით მეტია, ვიდრე ჩვენი არსებობის ძალა, ადამიანებსა და ცხოველებზე ძლიერია, რადგანაც იგი ყოველივე ცოცხალის საფუძველია, ბუნებას არ შეუქმნია სიცოცხლე. ცეცხლით გახლეჩილი კლდეები და მტკნარწყლიანი ზღვები ვერ უპასუხებდნენ იმ მოთხოვნებს, რასაც სიცოცხლე თავისი არსებობისათვის აყენებს. მაშ ვინ ჩადო სიცოცხლე პროტოპლაზმის ამ ნაწილაკში? მესამე: ცხოველების გონება უცილობლად მეტყველებს გონიერ შემოქმედზე, რომელმაც ინსტინქტი ჩააგონა არსებებს, რომლებიც მის გარეშე უმწეონი და უსარგებლონი იქნებოდნენ. ახალგაზრდა ორაგული თავის ახალგაზრდობას ატარებს ზღვაში, შემდეგ მშობლიურ მდინარეს უბრუნდება და მოძრაობს მასში სწორედ იმ მხრიდან, რომლითაც მიდიოდა ქვირითი, რომლისგანაც ის იშვა. რა ამოძრავებს მას ასეთი სიზუსტით? თუკი მას სხვა გარემოში მოვათავსებთ, ის მაშინვე იგრძნობს, რომ მიმართულება აერია და დაიწყებს გზის გაკვალვას მთავარი ნაკადისაკენ, შემდეგ დინების საწინააღმდეგოდ წავა და თავის ბედს განსაზღვრული სიზუსტით აღასრულებს. კიდევ უფრო მეტ საიდუმლოს ინახავს გველთევზას ქცევა. ეს საოცარი არსებები მოწიფულობის ხანაში მოგზაურობენ ყველა წყალსატევიდან, მდინარისა და ტბიდან, ევროპაშიც რომ იყვნენ, ათას მილს გაივლიან ოკეანეში და ბერმუდის კუნძულების ზღვის სიღრმეებში მოხვდებიან . აქ გამრავლების აქტს აღასრულებენ და კვდებიან. პატარა გველთევზები, რომლებსაც, თითქოს, არანაირი წარმოდგენა არა აქვთ არაფერზე, ადვილად დაკარგვაც კი შეუძლიათ ოკეანის სიღრმეებში, მიდიან თავისი მამების გაკვალული გზებით, იმავე მდინარეებით, წყალსატევებითა და ტბებით, საიდანაც დაიწყეს თავიანთი გზა ბერმუდის კუნძულებამდე. ევროპაში არც ერთხელ არ დაუჭერიათ გველთევზა, რომელიც ამერიკულ წყლებს ეკუთვნის, ასევე ამერიკაშიც, არცერთხელ არ დაუჭერიათ ევროპული გველთევზა. ევროპული გველთევზა მოწიფულობას ერთი წლით გვიან აღწევს, რისი წყალობითაც დაასრულებს მოგზაურობას. მაშ სად იბადება ეს იმპულსი , მიმართულებას რომ განსაზღვრავს? კრაზანა, კალიის დამარცხების შემდეგ, ზუსტად განსაზღვრულ ადგილას განგმირავს მას, ამ დარტყმისაგან კალია “კვდება”. ის კარგავს გრძნობას და ცოცხლობს, თუმცა კონსერვირებული ხორცის სახით. ამის შემდეგ კრაზანა დებს კვერცხს იმ ანგარიშით, რომ ახალგამოჩეკილ კრაზანებს შეეძლებათ კალიის წოვა, მისი მოკვლის გარეშე. მკვდარი ხორცი მათთვის მომაკვდინებელი იქნებოდა. ამ სამუშაოს შესრულების შემდეგ დედა-კრაზანა მიფრინავს და კვდება. ის თავის შვილებს ვერასდროს იხილავს. ეჭვიც არაა იმისა, რომ თითოეული კრაზანა ამ სამუშაოს ასრულებს პირველად თავის ცხოვრებაში, ყოველგვარი განსწავლის გარეშე, და აკეთებს ამას ზუსტად ისე, როგორც საჭიროა, წინააღმდეგ შემთხვევაში, საიდან გაჩნდებოდნენ კრაზანები? ეს მისტიკური ტექნიკა ვერ აიხსნება იმით, რომ კრაზანები ერთმანეთისაგან სწავლობენ. ეს მათ სისხლსა და ხორცშია ჩადებული. მეოთხე: ადამიანი ფლობს გაცილებით ბევრს, ვიდრე ცხოველური ინსტინქტია. მას გონება გააჩნია. არ ყოფილა და არც არის ისეთი ცხოველი, რომელსაც ათამდე თვლა შეუძლია. მას არც კი ძალუძს ჩასწვდეს ათის მნიშვნელობას. თუკი ინსტინქტის შედარება შეიძლება ფლეიტის ერთ ნოტთან, მშვენიერ, მაგრამ შეზღუდულ ბგერასთან, მაშინ უნდა ვაღიაროთ , რომ ადამიანის გონებას ძალუძს ჩასწვდეს ყველა ნოტს და არა მხოლოდ ფლეიტისას, არამედ ორკესტრის ყველა ინსტრუმენტისას. ღირს კი ვისაუბროთ კიდევ ერთ პუნქტზე : ჩვენი გონების წყალობით ჩვენ შეგვიძლია მსჯელობა იმაზე, თუ ვინ ვართ, და ეს ნიჭი მხოლოდ იმით განისაზღვრება, რომ ჩვენში ძევს სამყაროს გონების ნაპერწკალი. მეხუთე: გენების საოცრება – მოვლენა, რომელიც ვიცით, მაგრამ რომელიც უცნობი იყო დარვინისათვის – მოწმობს იმაზე, რომ ყოველივე ცოცხალზე თავიდანვე იყო ზრუნვა. გენების სიდიდე ისე საოცრად უმნიშვნელოა, ყველა გენი, რომელთა წყალობითაც არსებობს კაცობრიობა დედამიწაზე, ერთად რომ შეიკრიბოს, სათითეში მოთავსდებოდა და სათითე არც კი გაივსებოდა! და მაინც, ეს ულტრამიკროსკოპული გენები და მათი თანმხლები ქრომოსომები ყოველი ცოცხალის ყოველ უჯრედშია და წარმოადგენს აბსოლუტურ გასაღებს ადამიანის, ცხოველისა და მცენარის თვისებების ახსნისათვის. სათითე! მასში ეტევა ორი მილიარდი ადამიანური არსების ყველა ინდივიდუალური თვისება. და ამაში ეჭვიც არ შეგეპაროთ. და თუკი ეს ასეა, მაშინ როგორ ხდება, რომ გენი თითოეული ცალკეული არსების ფსიქოლოგიის გასაღებსაც შეიცავს, ათავსებს რა მას უმცირეს მოცულობაში? აი, სად იწყება ევოლუცია! ის იწყება ერთეულში, რომელიც გენების მცველი და მატარებელია. და ის ფაქტიც, რომ რამდენიმე მილიონი ატომი, რასაც შეიცავს ულტრამიკროსკოპული გენი, შეიძლება აღმოჩნდეს დედამიწაზე სიცოცხლის აბსოლუტური გასაღები, ეს მტკიცებულებაა, რომ ყოველ ცოცხალ არსებაზე ზრუნავენ, ვიღაცამ ყოველივე წინასწარ გაითვალისწინა და რომ ეს შემოქმედი გონებისაგან მომდინარეობს. არავითარ სხვა ჰიპოთეზას არ ძალუძს ყოფიერების გამოცანის ამოცნობა. მეექვსე: ბუნების ეკონომიკაზე დაკვირვებისას ჩვენ იძულებული ვართ ვაღიაროთ, რომ მხოლოდ უკიდურესად სრულყოფილ გონებას შეუძლია წინასწარ განსაზღვროს ის ურთიერთობები, ასეთ რთულ მეურნეობაში რომ წარმოიშვება. მრავალი წლის წინ ავსტრალიაში ცოცხალი ღობის სახით დარგული იქნა კაქტუსის ზოგიერთი შეტანილი სახეობა. მტრული მწერების არარსებობის გამო კაქტუსი გამრავლდა ისეთი გასაოცარი ოდენობით, რომ ხალხმა მასთან საბრძოლველად გზების ძებნაც კი დაიწყო. კაქტუსი კი გავრცელებას განაგრძობდა. საქმე იქამდე მივიდა, რომ ფართობი, რომელიც მან დაიკავა, ინგლისის ფართობზე მეტი აღმოჩნდა. მან ხალხიც კი განდევნა ქალაქებიდან და სოფლებიდან, ანადგურებდა ფერმებს. საბოლოოდ, მოხერხდა იმ მწერის აღმოჩენა, რომელიც უშუალოდ კაქტუსით იკვებებოდა. ის ადვილად მრავლდებოდა და ავსტრალიაში მოწინააღმდეგეც არ ჰყავდა. მალე მწერმა დაამარცხა კაქტუსი. კაქტუსმა უკან დაიხია. ამ მცენარის რაოდენობამ იკლო, იკლო მწერების რაოდენობამაც. დარჩა მხოლოდ იმდენი, რამდენიც საჭირო იყო კაქტუსის მუდმივი ზედამხედველობისათვის. მსგავსი მაკონტროლებელი ურთიერთკავშირები ყველგანაა. ისე მართლაც, რატომაა, რომ მწერები, ასე გასაოცრად რომ მრავლდებიან, არ ღუპავენ ყოველივე ცოცხალს? იმიტომ რომ ფილტვებით კი არა, ტრაქეებით სუნთქავენ. მწერი რომ იზრდება, მისი ტრაქეები პროპორციულად არ იზრდება. აი ამიტომაც არც იყო და არც შეიძლება იყოს უზარმაზარი მწერი. ეს შეუსაბამობა მათ ზრდას აფერხებს. ეს ფიზიკური კონტროლი რომ არა, ადამიანი დედამიწაზე არსებობას ვერ შეძლებდა. მხოლოდ წარმოიდგინეთ ლომისხელა ხარაბუზა. მეშვიდე: ის ფაქტი, რომ ადამიანს ძალუძს აღიქვას ღმერთის არსებობის იდეა, თავისთავად საკმარისი მტკიცებულებაა. კონცეფცია ღმერთზე წარმოიშვება ადამიანის იმ საიდუმლო ნიჭის შედეგად, რასაც ჩვენ წარმოსახვას ვუწოდებთ. მხოლოდ ამ ძალის დახმარებით, და მხოლოდ მისი დახმარებით, ადამიანს (და არა რომელიმე სხვა ცოცხალ არსებას) შეუძლია აბსტრაქტული საგნების დადასტურება. ეს ნიჭი საოცარ შესაძლებლობებს იძლევა. მართლაც, ადამიანის სრულყოფილი წარმოსახვის წყალობით სულიერი რეალობის შესაძლებლობაც წარმოიქმნება, და ადამიანს ძალუძს მიზნისა და ამოცანის მთელი სიცხადით განსაზღვროს დიადი ჭეშმარიტება, რომ ზეცა ყველგანაა და ყველაფერში, ჭეშმარიტება, რომ ღმერთი ყველგანაა და ყველაფერში, რომ ის ჩვენს გულებში ცოცხლობს. და აი, როგორც მეცნიერების, ისე წარმოსახვის მხრიდან, ჩვენ მეფსალმუნის სიტყვების დასტურს ვპოულობთ: ”ზეცა გვამცნობს უფლის დიდებას, ხოლო მის ქმნილებას ღაღადებს მიწა”. ცნობილი ქირურგი, კიოლნის, ბონისა და ბერლინის უნივერსიტეტების ყოფილი პროფესორი, ავგუსტინ ვირი ამბობს: ” რომ მომხდარიყო მეცნიერებისა და რელიგიის წინააღმდეგობრიობა, ჰარმონია მათს ურთიერთობებში მალევე აღსდგებოდა ურთიერთჩაწვდომით უფრო ზუსტი მონაცემების საფუძველზე “. ---------------------- ავტორი: აბრაჰამ კრესი მორისონი (ამერიკელი ქიმიკოსი და ნიუ იორკის მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტი) https://m.facebook.com/257896017662667/photos/a.291407237644878.68142.257896017662667/291408347644767/?type=3

ერესი – თავისი შხამით წამლავს სხეულს და სამუდამოდ კლავს სულს (II ნაწილი) ----------------- 2. ერესი – გონების ცოდვაა. ამ ცოდვის არსია ღვთისმგმობელობა. ერესი – უშუალოდ გონების ცოდვა – არა მხოლოდ ბინდავს მას, არამედ განსაკუთრებულ სისასტიკეს სძენს და სამუდამოდ კლავს გულსაც. ამ ცოდვით ადამიანი ყველაზე მეტად ემსგავსება დაცემულ სულებს, რომელთა მთავარი ცოდვაა ღმერთთან დაპირისპირება და მისი გმობა. დაცემულ სულთა ნიშანდობლივი თვისებაა სიამაყე; ერეტიკოსებიც გამოირჩევიან სიამაყით, რაც უცხადესად ვლინდება ზიზღსა და სიძულვილში ყველას მიმართ, ვინც მათ სექტას არ ეკუთვნის. სექტანტებს (ასევე ეკუმენისტებს) საშინლად სძაგთ და ეჯავრებათ ისინი! მაგრამ ერეტიკოსებსა და განდგომილებში სიამაყე არსობრივად ვლინდება შემდეგში: ისინი უკუაგდებენ თავად უფლისაგან გაცხადებულ და ნაქადაგებ ღვთის მეცნიერებასა და ღვთისმსახურებას და მათ შეცვლას ლამობენ თვითნებური, მკრეხელური და უფლისთვის საძულველი ღვთის მეცნიერებითა და ღვთისმსახურებით. ეშმაკიც კი აღარ ცდილობს ერესითა და განხეთქილების ცოდვით დასნეულებულთა შეცდენას სხვა ვნებებითა და აშკარა ცოდვებით. მან რატომღა უნდა აცდუნოს და შეებრძოლოს იმას, ვინც მომაკვდინებელი ცოდვით – ერესით – სამუდამოდ მკვდარია და ჯერაც ცოცხალი უკვე ეშმაკის კუთვნილებაა? პირიქით, სატანა ეხმარება ერეტიკოსსა და განდგომილს, იყოს თავდაჭერილი, გარეგნულად იღვაწოს და აღასრულოს სათნოება, რათა ამ გზით შეუნარჩუნოს მას თვითკმაყოფილება, დატოვოს ცდომილებაში და სიწმინდის ნიღბის საშუალებით, რასაც ერეტიკოსი ატარებს, ერესისკენ მიიზიდოს ადამიანები, ანდა თუნდაც მის გასამართლებლად და რამდენადმე მოსაწონებლადაც განაწყოს; აგრეთვე ცდილობს, დააეჭვოს მართლმორწმუნეობაში და გულგრილი გახადოს მისდამი. საგანძურის მფლობელს თავს ყაჩაღები ესხმიან, ხოლო ვისაც არა აბადია რა, მას ავაზაკები არ აწუხებენ. მართლმორწმუნეობის საუნჯის მფლობელს მტერი სასტიკად ებრძვის! ის მთელი ძალით ესხმის თავს და ცდილობს, საზოგადოებას იგი დამარცხებული დაანახოს; ამას მიზანი იგივე აქვს, რაც ერეტიკოსის სათნო და პატივმისაგებ პიროვნებად წარმოჩენას ჰქონდა. ასეთი ძნელად მისახვედრი მზაკვრობით მოქმედებს ბოროტი სული ერესის სასარგებლოდ და ჭეშმარიტი ქრისტიანობის საზიანოდ. საუბედუროდ, მას ეს ხრიკი ძალზე კარგად გამოსდის! მისი საშუალებით ათასობით ადამიანს ატყვევბს დასაღუპავად. ბევრი ერეტიკოსი და განდგომილი მისდევდა უმკაცრეს სამოღვაწეო ცხოვრებას, ხოლო როცა მართლმადიდებლობა შეიწყნარეს, სხვადასხვა სისუსტე გამოავლინეს. რა უნდა დავასაკვნათ აქედან? ის, რომ პირველ მდგომარეობაში ყოფნისას მათ მტერი თავისიანებად მიიჩნევდა და არ ებრძოდა, მეორე შემთხვევაში კი დაუნდობელი ბრძოლა წამოიწყო მათ მიმართ, რომლებმაც თავი დაუფარავად გამოაცხადეს და აღიარეს მის მოწინააღმდეგედ. წმინდა წერილი ბოროტ სულს უწოდებს არა მხოლოდ მტერს, არამედ შურისმაძიებელსაც (იხ. ფს. 8, 3). იგი არა მარტო ემტერება კაცს, ის მისდამი საშინელი შურითაცაა შეპყრობილი და გულგრილად ვერ უყურებს, რომ ადამიანი ღვთისთვის მოსაწონ სათნოებასა და სიკეთეს იქმს. ამგვარი ღვთისსათნო ქცევისათვის სამაგიეროს უხდის მას და მოუვლენს ურიცხვ განსაცდელს გარედანაც, ბოროტ კაცთა საშუალებით, და შინაგანადაც, სხვადასხვა ვნებათა აღძვრით. უცნაურ ზეგავლენას ახდენს ერესი და განხეთქილება ადამიანის სხეულზე! სულის გაკერპება ხორცსაც გადაეცემა. სიცოცხლეში ეს ყველას არ ეტყობა, მაგრამ ერეტიკოსის ან განდგომილის სხეული სიკვდილის შემდეგ უმალ გაშეშდება და აუტანელ სიმყრალეს გამოსცემს ხოლმე, ეს განსაკუთრებით ემართებათ მათ, რომლებიც უმკაცრეს სამოღვაწეო ცხოვრებას მისდევდნენ, იყვნენ თავიანთი სექტების სახელგანთქმული მასწავლებლები და დაბრმავებული ერის საყოველთაო პატივისცემით მოსილნი. სწორედ ისინი აფრქვევენ ყველაზე ამაზრზენ სუნს სიკვდილის შემდეგ. მათი გამომშრალი სხეულებიდან აქოთებული ჩირქი გადმოდის. ძნელია მათი გასვენებისა და დასაფლავების გაძლება. მათ საფლავებთან მყოფი ავსულები კი იქვე სხვადასხვა სახით ცხადდებიან შესაშინებლად ან საცდუნებლად. ერეტიკოსისთვის ძნელად მისაღწევია სინანული და ჭეშმარიტების შეცნობა. მემრუშეებსა და სისხლის სამართლის დამნაშავეებს უფრო ხელეწიფებათ სინანული და ჭეშმარიტი შეცნობა ღვთისა, ვიდრე ერეტიკოსსა და განდგომილს, განსაკუთრებით თუ ის სწავლულია ან მოღვაწე. ეს დაადასტურეს სახარებაში ნახსენებმა ქრისტეს თანამედროვე ცოდვილებმაც და მეცნიერმა სექტანტებმაც. ცოდვილებმა შეიწყნარეს უფალიც და მისი წინამორბედიც მაშინ, როდესაც მწიგნობრებმა, ფარისევლებმა და სადუკევლებმა უარყვეს იესო და იოანე. სინანულის გრძნობას ვერ გაითავისებს ის, ვინც თავისთავით დიდად კმაყოფილია, ხოლო ირგვლივ მარტოოდენ საცდურსა და ნაკლს ხედავს. ვინც საკუთარ თავს ყველაზე გონიერად მიიჩნევს, მისთვის უცხოა შიმშილი და წყურვილი უკიდეგანო საღვთო ჭეშმარიტებისა, რომელიც სრულიად დაანაყრებს და დაარწყულებს თავის აღზრდილს, რითაც მადლმოსილი სიმართლის კიდევ უფრო ძლიერ შიმშილსა და წყურვილს აღუძრავს მას. ვერ იტყვის უარს თავის ღვთისმგმობელობაზე ის, ვინც მას წმინდა ჭეშმარიტებად აღიარებს; ნამდვილი წმინდა ჭეშმარიტება კი მისთვის უხილავია, რადგან მხედველობის ორგანო – სულიერი თვალი და გონება – სიცრუემ დაუბრმავა. ერეტიკოსისა და განდგომილის მოქცევა მართლმორწმუნეობაზე, რაც ღვთის განსაკუთრებული წყალობაა, ხდება უფლის განსაკუთრებული განგებულებით იმ რჩეულთათვის, რომელთა ვინაობა მარტოოდენ ერთმა ღმერთმა იცის. ერეტიკოსთა და განდგომილთა მოსაქცევად ადამიანური ძალისხმევა უძლურია. ნიკეის პირველ კრებაზე არიოზსა და მის თანამზრახველებს დაუპირისპირდნენ მნათობნი ეკლესიისა: ათანასე დიდი, ნიკოლოზ სასწაულთმოქმედი, იაკობ ნიზიბიელი, სპირიდონ ტრიმიფუნტელი, რომლებიც მოქმედებდნენ არა მხოლოდ სიტყვის, არამედ სასწაულთა ძალითაც, მაგრამ მათაც ვერ დაიყოლიეს გაკერპებული ერეტიკული დასი და ერესიარქი არიოზი, რომელმაც, როგორც საეკლესიო ისტორია მოგვითხრობს, სიცოცხლის ბოლომდე უერთგულა თავის ცდომილებას და არ დათმო იგი. 3. ერესი – ქრისტიანობის უარყოფაა. როდესაც ხალხმა დაიწყო კერპთაყვანისმცემლობის მიტოვება მისი სრული უაზრობის გამო და თანდათანობით შეიმეცნა და აღიარა მაცხოვარი; როდესაც ადამიანებში კერპთაყვანისმცემლობის შენარჩუნების ყველა მცდელობა გაუცრუვდა ეშმაკს, მაშინ გამოიგინა მან ერესი, რისი საშუალებითაც არა მხოლოდ წაართვა ხალხს ქრისტიანობა, არამედ იგი ღვთისმგმობელობით შეუცვალა და ამასთან ერესის მიმდევრებს შეუნარჩუნა ქრისტიანის სახელი და ერთგვარი იერი. რას ნიშნავს არიანელობა? ეს არის ქრისტესა და ქრისტიანობისაგან განდგომა, ღვთის უარყოფა. თუ ძე ქმნილებაა, როგორც ამას არიოზი ამტკიცებდა, მაშინ არ არსებობს ჭეშმარიტი სამპიროვანი ღმერთი და თუ ძე ღმერთი არ არის, მაშინ სადღაა განკაცება ღვთისა, ადამიანური ბუნების თანაზიარება ღვთაებრივ ბუნებასთან (იხ. 2. პეტ. 1, 4), რაც ადამიანებმა ღვთის განკაცებით შეიძინეს? სად არის ცხონება? სად არის ქრისტიანობა? – ყოველმან რომელმან უარყოს ძე, არცა მამაჲ არს მის თანა (1. ინ. 2, 23) – გვეუბნება საღვთო წერილი. არიანელობა არის უღმერთოებაც და ღვთის გმობაც. რა არის ნესტორიანელობა? – უარყოფა განკაცებული ღმერთი სიტყვისა. თუ ქალწულისაგან ჩვეულებრივი ადამიანი იშვა, მაშინ სადღაა სულიწმიდით ჩასახვა (იხ. მთ. 1, 18); ან წმინდა წერილში აღნიშნული მოვლენა, რომ სიტყუაჲ იგი ხორციელ იქმნა (ინ. 1, 40); ანდა შობა ღვთის ძისა? სად არის ქრისტიანობა? ნესტორმა არიოზის ერესი გაიმეორა, ოღონდ სახეცვლილი. ამ ერესთა არსი ერთია – ქრისტეს უარყოფა, ხოლო ქრისტეს უარყოფით – უარყოფა ღვთისა. იმავეს იქმოდნენ ევტიქი და მონოთელიტები: მათ ღმერთკაცის ორი ბუნება და ორი ნება ერთ ბუნებად და ერთ ნებად შეაერთეს და ამტკიცებდნენ, რომ ქრისტე-ადამიანი ქრისტე-ღვთაებამ შთანთქა, როგორც წვეთი ღვინისა უკიდეგანო ზღვამ. ისინი იმავე მიზნისაკენ გაემართნენ, ოღონდ არა იმ მხრიდან, საიდანაც არიოზი და ევტიქი მივიდნენ. ეს იმიტომ, რომ განკაცებულ ძე ღმერთში ადამიანური ბუნების არსებობის უარყოფით ისინი უგულებელყოფენ ყოველივეს, რაც თავს-იდვა უფალმა, როგორც კაცმა და, მაშასადამე, არ ცნობენ კაცობრიობის გამოსყიდვას უფლის ვნებითა და სიკვდილით, ამით კი მთელ ქრისტიანობას უარყოფენ. იმავესკენ მიისწრაფიან ხატმბრძოლებიც. ქრისტეს მხატვრობით გამოსახვის დაუშვებლობით ისინი არაპირდაპირ, მაგრამ მაინც უარყოფენ ღვთის ძის მოვლინებას ადამიანური ხორცით. თუ ღვთის ძემ ხორცნი შეისხა, მაშინ სავსებით შესაძლებელია მისი – ღვთაებრივი ბუნებით გამოუსახველის – დახატვა, როგორც ადამიანისა. და თუ მისი გამოსახვა შესაძლებელია, მის ხატებს განსაკუთრებული პატივისცემაც შეჰფერის. ჩვენ ხომ მივაგებთ პატივს ჩვენი მშობლების, მეფეების, მთავრების, კეთილისმყოფელების გამოსახულებებს და მათ საპატიო ადგილას ვათავსებთ. მით უფრო მეტი პატივი უნდა მიეგოს ჩვენი მაცხოვრის, შემდგომ კი ღვთისმშობლისა და ყველა წმინდანის ხატებს. იმავეს ლამობს პაპიზმი; ასე ეწოდება ერესს, რომელმაც მოიცვა დასავლეთი და რომლისგანაც ამოიზარდა, როგორც ტოტები ხიდან, სხვადასხვა პროტესტანტული სწავლება. პაპიზმი პაპს ქრისტეს თვისებებს აკუთვნებს და ამით უარყოფს ქრისტეს. ზოგიერთმა დასავლელმა მწერალმა თითქმის აშკარად აღიარა ეს უარყოფა, როდესაც თქვა, რომ გაცილებით ნაკლები ცოდვაა – განუდგე ქრისტეს, ვიდრე – პაპს. პაპი არის პაპისტების კერპი, მათი ღვთაება. ამ საშინელი ცდომილების გამო მათ განეშორათ ღვთის მადლი; ისინი დარჩნენ საკუთარი თავისა და სატანის – ყველა ერესის გამომგონებლისა და მათ შორის პაპიზმისაც – ამარა. ამგვარად გონებადაბინდულებმა დაამახინჯეს ზოგიერთი დოგმატი და საიდუმლო, მოაშორეს არსობრივი მნიშვნელობა საღვთო ლიტურგიას, საიდანაც ამოიღეს სულიწმიდის მოხმობა, შეწირული პურისა და ღვინის კურთხევა, როდესაც ისინი ქრისტეს ხორცად და სისხლად გადაიქცევიან. ეს არსებით ნაწილს შეადგენდა ყველა ლიტურგიისა, რაც ქრისტეს მოციქულებმა მთელ ქვეყნიერებაზე გაავრცელეს. იყო რომის თავდაპირველ ლიტურგიაშიც (იხ. ცხოვრება გრიგოლ აკრაგანტელისა). არ არსებობს ერესი, რომელიც ასე აშკარად და უტიფრად გამოხატავს თავის უზომო ამპარტავნებას, ადამიანების მიმართ საშინელ ზიზღსა და სიძულვილს, როგორც ამას აკეთებს პაპიზმი.[2] პროტესტანტები პაპის ცდომილებებს წინ აღუდგნენ, უფრო სწორად – აუჯანყდნენ პაპების გაღმერთებას და მათ გაუკუღმართებულ ხელისუფლებას. მაგრამ, რადგანაც ისინი მოქმედებდნენ ვნებებით აღძრულნი, იყვნენ გარყვნილებაში ჩაფლულნი და პირდაპირ მიზნად არ ჰქონიათ წმინდა ჭეშმარიტებისაკენ სწრაფვა, როგორც მას კორნილიუს ასისთავი ეძებდა, ამიტომაც ვერ გახდნენ ღირსნი მისი შეცნობისა. ყოველი, რომელი ბოროტსა იქმს, სძულს მას ნათელი და არა მოვალს ნათელსა (ინ. 3, 20). პროტესტანტებმა პაპისტების ყველა ცდომილებიდან უარყვეს მხოლოდ მათი ურჯულო აზრი პაპზე; დანარჩენ გადახრათა გზას კი დაადგნენ, ბევრი შეცდომა გააღრმავეს და ადრინდელს ახალიც მრავლად დაუმატეს. მაგალითად, მათ უარყვეს ყველა საიდუმლო, თავად მღვდლობა; სრულიად უგულებელყვეს ლიტურგია და ყველა საეკლესიო გადმოცემა, სამაგიეროდ, თავიანთ მიმდევართაგან თითოეულს უფლება მისცეს, საკუთარი სურვილისამებრ აეხსნა წმინდა წერილი – სულიწმიდით წარმოთქმული, რომელიც მხოლოდ სულიწმიდითვე განიმარტება (იხ. 2 პეტ. 1, 21). ერესებს შეიძლება მიეკუთვნოს ის სწავლებაც, რომელიც არ ეხება დოგმატებსა და საიდუმლოებს, მაგრამ უარყოფს ქრისტეს მცნებებით ცხოვრებას, ამასთან ქრისტიანებს წარმართული წესით ცხოვრების ნებას რთავს. ეს სწავლება გარეგნულად არ ჩანს ქრისტიანობისადმი ცუდად განწყობილი, სინამდვილეში კი მისი პირდაპირი მტერია – იგი ქრისტესგან განდგომას ნიშნავს. თავად უფალმა მათზე, ვინც პირით აღიარებს მას, საქმით კი მის ნებას ეწინააღმდეგება, თქვა: არა გიცნი თქუენ, განმეშორენით ჩემგან ყოველნი მოქმედნი უსჯულოებისანი (მთ. 7, 23). რწმენა შეიძლება იყოს ცოცხალი მხოლოდ საქმეებით, მათ გარეშე იგი მკვდარია (იხ. იაკ. 2, 26). თუმცა ქრისტიანული დოგმატების ყველაზე სწორი გაგებაც იკარგება არაქრისტიანული ცხოვრებით. ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც კერპთაყვანისმცემლობა ერთობ ძლიერი იყო, ერეტიკოსები წარმართულ ცხოვრებას მისდევდნენ. წმინდა ათანასე დიდმა ეს აღნიშნა არიანელებთან დაკავშირებით, რომლებიც კერპთაყვანისმცემელთა გართობებს ეძალებოდნენ და ზნეობრივად მათ ემსგავსებოდნენ. უახლეს პერიოდში წარმართული ცხოვრება თავდაპირველად პაპიზმის წიაღში წარმოჩინდა; პაპისტების წარმართულ გრძნობებსა და გემოვნებას განსაკუთრებული სიმძაფრით ცხადყოფს ხელოვნების ნაწარმოებთა გამოყენება რელიგიური თვალსაზრისით: წმინდანთა ფერწერული გამოსახულებები და ქანდაკებები, საეკლესიო მუსიკა და საგალობლები, რელიგიური პოეზია. მათი ყველა სკოლა ცოდვითი ვნებებით, განსაკუთრებით ტკბობისმოყვარებით, არის აღბეჭდილი; იქ არ არის უბიწოებისა და კეთილწესიერების, უბრალოების, სისუფთავისა და სულიერების განცდა. ასეთია მათი საეკლესიო მუსიკა და საგალობლები. მათი პოეტი აღწერს იერუსალიმისა და უფლის საფლავის განთავისუფლებას და საამისოდ მუდმივად მოუხმობს მუზას; ხოტბას ასხამს სიონს ჰელიკონთან ერთად, შემდეგ მუზიდან გაბრიელ მთავარანგელოზზე გადადის. "უცდომელი" პაპები – რომის ეს ახალი კერპები – გარყვნილების, ტირანიის, უღმერთობის, ყოველივე სიწმინდის მიმართ მკრეხელობის მაგალითებად გვევლინებიან. რომში, წარმართული ღმერთების – პაპების – საფარველქვეშ აღდგა და იქიდან ევროპას განეფინა წარმართული ცხოვრება თავისი ტრაგედიებითა და კომედიებით, როკვით, სირცხვილისა და წესიერების უარყოფით, სიძვა-მრუშობითა და კერპაყვანისმცემელთათვის დამახასიათებელი სხვა ჩვევებით... რატომ მოქმედებს ერესი ასე? მიზეზი ის არის, რომ სულიწმიდის მგმობელი ეს საშინელი ცოდვა სრულიად განაშორებს ადამიანს ღვთისაგან და უმორჩილებს სატანის ძალაუფლებას. ასეთ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანს საერთოდ არ ძალუძს განსჯა, შეგრძნება, სულიერი მოღვაწეობა; მაშასადამე, მისთვის უცხო ხდება სულიერება, ხოლო მშვინვიერ-ხორციელი მდგომარეობა, პირიქით, ძლიერ უვითარდება. ეს პიროვნება უხვად აფრქვევს მშვინვიერ, ეშმაკისეულ, შურით, ხდომით და სიამაყით აღსავსე მიწიერ სიბრძნეს (იხ. იაკ. 3: 11, 15). მასში არ არის სიმშვიდე, სიყვარული, შემოქმედებითი თავმდაბლობა; ის ჭარბსიტყვიანია, ამაოდმეტყველი, გაჯერებულია კაცობრივი და ეშმაკისეული სიბრძნით, თავადაც თვითცდუნებით არის აღსავსე და მსმენელთაც აცდუნებს. იგი სხვაგვარი ვერც იქნება, რადგან ერეტიკოსის გულისსიტყვებს – საღვთო მადლს მოკლებულს – მუდამ დაცემულნი სულნი მართავენ და მათზე ძალადობენ. ეს მრავალთათვის გაუგებარი და დაუჯერებელია. დაე, ასეთებმა ყურადიღონ განმარტება სულიწმიდით შემოსილი მამისა: "სიკეთე ვერ იქნება სარწმუნო ან ქმედითი იესო ქრისტეს და სულიწმიდის გარეშე" (წმ. მარკოზ მონაზონი, "სიტყვა სულიერი რჯულის შესახებ", თ. 2). ზრახვა, სიტყვა და საქმე უფლისთვის საკადრისი რომ იყოს, მათ სულიწმიდის მადლი უნდა ეცხოთ. ამის გარეშე ისინი მაინც ძველ ადამიანს ეკუთვნიან და ღვთისთვის საძაგელნი არიან, გარეგნულად რაოდენ ბრძენნიცა და კეთილნიც უნდა ჩანდნენ ამსოფლიურ სამსჯავროზე. ერეტიკოსებს, განსაკუთრებით ერესიარქებს, მუდამ ახასიათებდათ ღვთისგან განდგომა, თვითცდუნება, გონების დაბინდვა, დაუოკებელი ვნებათაღელვა. ჩვეულებრივ ისინი ნაირ-ნაირ წადილს არიან აყოლილნი. ევტიქი უკიდურესად ანგარებისმოყვარე იყო და, მიუხედავად სამონაზვნო უპოვარებისა, მნიშვნელოვანი თანხა დააგროვა. აპოლინარიუსს სიბერეში საყვარელი ჰყავდა. არიოზმა დაწერა ურცხვი, გარყვნილებით აღსავსე პოემა "თალია", რომელმაც ჩვენამდე ვერ მოაღწია. ამ თხზულების წაკითხვა დაიწყეს ნიკეის პირველ კრებაზე, მაგრამ მასში მონაწილე მამებმა უარი თქვეს მის მოსმენაზე, როგორც სამარცხვინო ნაწარმოებზე და მათთვის შეთავაზებული ნიმუში ცეცხლს მისცეს. ასეთია უახლეს ერეტიკოსთა შემოქმედებაც – აღსავსე ჯოჯოხეთური მკრეხელობით, უტიფარი, ყალბი მსჯელობებით, საშინელი მოურიდებლობითა და გარყვნილებით. ეს შეფასება მაინც ძალზე მსუბუქია იმასთან შედარებით, რაც მათი ნაწერების კითხვისას უჩნდება კაცს. ჩვეულებრივ ადამიანს აზრადაც ვერ მოუვა ის, რაც წარმოთქვეს და დაწერეს ერესიარქებმა. ერეტიკოსთა ყველა თხზულება შექმნილია ბოროტ სულთა ზეგავლენით და სავსეა ზნეობრივი საწამლავით, რაც სამუდამოდ კლავს სულს. მათი ყალბი დოგმატური წიგნები უეჭველად შეიცავს წმინდა ეკლესიისათვის სულიწმიდის მიერ ნასწავლი დოგმატების გმობას. მათი სამოღვაწეო წიგნები, თუმც გარეგნულად უზენაეს სათნოებასა და ქრისტიანობას ქადაგებენ, სინამდვილეში არიან თვითცდუნებისა და ეშმაკეული ხიბლის ნაყოფნი და გამოხატულებანი – ამას კი ხალხი ვერ ხვდება. ერეტიკოსი მწერლები ასწავლიან ძველი ადამიანისათვის დამახასიათებელ ზნეობას, რაკი წარმოდგენაც არ აქვთ ქრისტიანულ ზნეობაზე – იგი მათი გონებისა და გულისათვის სრულიად მიუწვდომელია. აგრეთვე ერესის ნაყოფია აშკარად ცოდვითი და ტკბობისმოყვარებით აღსავსე კომედიები, რომანები და სხვა თხზულებები, რომელთაგან ზოგიერთი სასულიერო პირების დაწერილია, მაგალითად, "ტელემაქე" შექმნა ფენელონმა. ყველა ამ წიგნის კითხვა უკიდურესად საზიანოა, გამოუცდელი თვალი ზოგიერთ მათგანში თუ შენიშნავს შხამს, თორემ სხვებში იგი საგულდაგულოდ არის დაფარული. შეუმჩნეველი, ოსტატურად შეზავებული საწამლავი ნაკლებ ძლიერი არ არის, პირიქით, იგი განსაკუთრებით დამანგრეველად მოქმედებს. ერეტიკული წიგნების კითხვა დოგმატურ, განსაკუთრებით კი სამოღვაწეო, თემებზე ხშირად აღძრავს სიძვის გულისსიტყვებს, ხოლო რომანებისა – სარწმუნოების მიმართ უნდობლობას, გაუგებრობისა და ეჭვების გულისსიტყვებს. უწმინდური სულები და ცოდვები უერთმანეთოდ არ არსებობენ – თუ ერთ ცოდვას ნებაყოფლობით მოუხრი ქედს, იძულებული გახდები, მეორის უწმინდურ გავლენასაც დაემორჩილო... გამოცდილება ადასტურებს, რომ ერესისა და უღმერთობის გზას უმეტესად შეუდგნენ გარყვნილი ცხოვრების მიმდევარი ადამიანები, ერესსაც მუდამ თან სდევს ზნეობრიობის მოშლა – ეს ცოდვების ურთიერთკავშირია. ყველა ერეტიკული წიგნი თავდაპირველად აღაგზნებს სარწმუნოების მიმართ დაეჭვების გულისსიტყვებს. „უფრთხილდი მწვალებლური სწავლებების კითხვას, რადგან ყველაზე ხშირად ეს აიარაღებს გმობის სულს შენს წინააღმდეგ“ – ამბობს წმინდა ისააკ ასური (სიტყვა 56). მოქმედებს მკრეხელური გულისსიტყვები ვინმეში? შეერყა ვინმეს ნდობა მართლმადიდებელი ეკლესიისადმი, რომელიც არის ერთი ჭეშმარიტი ეკლესია ქრისტესი? გახდა ვინმე "უნივერსალური" ქრისტიანი და გულის კარნახით, ან უფრო სწორად, ქრისტიანობის სრული უცოდინარობის გამო, თანაბრად მიეკუთვნა ყველა აღმსარებლობას, სინამდვილეში კი არც ერთ მათგანს? – იცოდე, ის ამ მდგომარეობამდე მიიყვანა ერეტიკული წიგნების კითხვამ ან ერესით დაავადებულებთან საუბრებმა. ტკბობისმოყვარებას აყოლილნი განსაკუთრებული ხალისით კითხულობენ ერეტიკულ წიგნებს ქრისტიანულ მოღვაწეობასა და სრულყოფაზე, ხოლო მართლმადიდებელი ეკლესიის ზნეობრივ ნაწერებს ზურგს აქცევენ. რა არის ამის მიზეზი? სულიერი განწყობის მსგავსება. ეს ადამიანები ტკბებიან მეოცნებეობითა და გამომგონებლობით დაწერილი და ღრმა ტკბობისმოყვარებით, პატივმოყვარებითა და ზესთმჩენობით შეზავებული წიგნების კითხვით – ისინი მადლმოსილად ეჩვენება გონებასა და გულს, რომლებიც ქრისტეს ჭეშმარიტი სწავლებით არ არიან განწმენდილნი. მართლმადიდებლური წიგნები მოუწოდებენ სინანულისა და ცოდვითი ცხოვრების მიტოვებისაკენ, თავგანწირვის, თვითმხილებისა და თავმდაბლობისაკენ – სწერედ ეს არ სურს ამა სოფლის შვილს. კერპთაყვანისმცემლობა და ყოველგვარი დაუფარავი უარყოფა უფლისა შეიძლება შევადაროთ აშკარა საწამლავს – მას ყველა იოლად მოერიდება. ერესი კი ჰგავს გარგნულად მიმზიდველ, მაგრამ მოშხამულ საჭმელს – მისგან უკვე ძნელია თავის დაცვა, რადგან შენიღბულია, თანაც მისი მშვენიერი შესახედაობა და მადისაღმძვრელი სურნელი ადამიანში აღვივებს საკვებით დანაყრებისა და დატკბობის ბუნებრივ სურვილს. ერესს მუდამ თან სდევს ორგულობა და თვალთმაქცობა. იგი ხასიათდება ჭარბსიტყვაობით, არის ამაოდმეტყველი, აფრქვევს კაცობრივ ცოდნას, ამიტომაც ადვილად იზიდავს ადამიანებს და დასაღუპავად იპყრობს. ერესმა შეუდარებლად მეტი ადამიანი წარწყმიდა სამუდამოდ, ვიდრე ქრისტეს პირდაპირმა უარყოფამ. ----------------- დოგმატური ღვთისმეტყველების კატეხიზმო

წმინდა ტიქონ ზადონელი - ყველამ, ვინც მოკვდა, დატოვა ეს სოფელი, შენც იგივე მოგელის, თუნდაც მთელი ქვეყანა შენ გემორჩილებოდეს ------------------ ჭეშმარიტი ქრისტიანები ამ ქვეყანაზე მგზავრებივით, მწირებივით და უცხოებივით ცხოვრობენ; სულიერი თვალით, რწმენით ყოველთვის ზეციური სამშობლოსაკენ იმზირებიან და მისკენ ისწრაფვიან. შენც გახდი ამქვეყნად მწირი და უცხო, მუდმივად შენი ზეციური მამისკენ იმზირე და ისწრაფე. და სოფელი თავისი ყველა ხიბლითა და საცდურით შეგძულდება. ვინც მარადიულ ნეტარებას ეძიებს და მისი მოპოვებისთვის ისწრაფვის, ის ყველაფერ წარმავალს უგულებელყოფს, რათა დროებითის ძებნაში მარადიული არ დაკარგოს. შეადარე დრო მარადისობას, აწმყო მომავალს, ცოცხალი ადამიანები მიცვალებულებს და გაგინათდება გონება; თავად მიხვდები და აღიარებ, რომ ცუდად იქცევა ის, ვინც "იუნჯებს თავისა თვისისა და არა ღმრთისა მიერ განმდიდრდებოდის" (ლუკ. 12,21). ყველამ, ვინც მოკვდა, დატოვა ეს სოფელი, შენც იგივე მოგელის, თუნდაც მთელი ქვეყანა შენ გემორჩილებოდეს; მხოლოდ კეთილმსახურება გაგვყვება იმქვეყნად. ბოლომდე კეთილმსახური იყავი და მხოლოდ ეს მიიჩნიე ჭეშმარიტ განძად. მეტისმეტად ერიდე ნებისმიერი ადამიანის შეურაცხყოფას სიტყვით ან საქმით, რადგან ეს მძიმე ცოდვაა. როცა შეურაცხყოფენ ადამიანს, შეურაცხყოფენ ღმერთსაც, რომელსაც უყვარს ადამიანი; ადამიანის შეურაცხყოფა ვერ იქნება ღვთის შეურაცხყოფის გარეშე. ვინც ადამიანის წინააღმდეგ სცოდავს, ის ღვთის წინააღმდეგაც სცოდავს; მძიმეა ეს, როგორც ხედავ. ამიტომ, როგორც კი შეურაცხყოფას მიაყენებ შენს მოყვასს, მაშინვე დამდაბლდი მის წინაშე, სიმდაბლით სთხოვე შენდობა და აღარ დაისჯები ღვთის სამართლიანი მსჯავრით. ფუფუნებას მომაკვდინებელი სენივით ერიდე. ის ძლიერ ასუსტებს ქრისტიანის სულს; გვასწავლის სხვისი საკუთრების მიტაცებას, ხალხის დაჩაგვრას და მოწყალების გაცემისაგან (რაც ქრისტიანს ევალება) თავის შეკავებას. ფუფუნება, როგორც გაუმაძღარი სტომაქი, როგორც უფსკრული, მთელ დოვლათს ნთქავს, მას ყველაფერი ეცოტავება და უფრო მეტი უნდა. ცუდი სახლი მაქვს, თითქოს, ახალი უნდა ავაშენო; უვარგისი ტანსაცმელი მაქვს, უკეთესი უნდა შევიკერო; მრცხვენია უბრალო ეტლით სიარული, ინგლისური კარეტა უნდა შევიძინო; ამის ჭამა მომბეზრდა, უკეთესი უნდა მოვხარშო; უბრალო ღვინის სმა არ შემიძლია, ძვირფასი არაყი უნდა ვიყიდო; არ შემეფერება, ჩემი მსახურები ასეთ კაბებში რომ არიან გამოწყობილნი, უკეთესად უნდა ჩავაცვა; და ა.შ. ასე შთანთქავს ფუფუნება ყველაფერს და აუძლურებს გონებას. უფრთხილდი მას. ბუნება მცირედით კმაყოფილდება, გულისთქმა და ფუფუნება კი ბევრს ითხოვენ. სხეულს თავმოსაწონი სამოსით ნუ შეიმკობ ზოგიერთივით, არამედ შენი წოდების შესაფერისად შეიმოსე. ქრისტიანული სამოსი სულიერი სამოსია, მან სული უნდა შეამკოს და არა სხეული. სულის სილამაზე ღვთის ხატებაა, როგორადაც ვართ შექმნილი; ასეთი სილამაზისკენ ისწრაფე და მასზე იზრუნე. ნებისმიერ ადამიანს მოეპყარი არა პირფერობით, არამედ უბრალოდ, როგორც საკუთარ თავს. როგორიც გარეგნულად ხარ მის წინაშე, ისეთივე უნდა იყო შინაგანადაც, და რასაც ეუბნები, ის უნდა გქონდეს გულშიც. პირფერობა და მზაკვრობა წარმწყმედელთა საქმეა, რომელთა გულებში ეშმაკი ცხოვრობს და ასწავლის მათ პირფერობასა და მზაკვრობას ჩვენს საცდუნებლად. გაფრთხილდი, არ მოექცე მოყვასს ცბიერად და მზაკვრულად, არ დაუტოვო ეშმაკს შენს გულში ადგილი, რათა არ დაგეუფლოს და არ დაგატყვეოს.